4. Әсер алудың қалыптасуы және оны басқару

Әсер алудың қалыптасуы туралы алғашқы зерттеуді 1946ж Соломон Эш ашты. Эш адамдар басқа адам туралы өзінің пікірін төтенше тез қалыптастырады, ол пікірді өзгертуге ынталы болмайды деп ерекше атап өтті. Адами қабылдау зерттеулерінде әсер қалыптастырудың келесідей аса маңызды факторлары көрсетілген: кіріс мәліметтерінің көзі, ақпараттың оң ж\е кері сипаты, адамның м-құлқы оның мінезінің ерекшеліктері мен оғаштығы жөніндегі ақпараттың толықтығы. Әсер алуды қалыптастыру- адамдар басқаларға қандай әсер тудырғысы келетінін, осы үшін олардың не шара қолданатынын анықтайтын үдеріс. Әсер алуды басқару- айналадағылардың көзінде жағымды әсер қалыптастыру, сақтау мақсатындағы адамның үздіксіз еңбектенуі. Адамдардың ортаға жағымды әсер қалдыру үшін қолданылатын тактикларының түрі: өзінің позициясын күшейту тактикасы ж\е басқа адамда дұрыс пікір н\е оң көзқарас тудыруда бағытталған әңгімелесушінің позициясын күшейту тактикасы. Өзінің позициясын күшейту ткатикасына жеке сырт келбетін жақсарту бойынша әрекеттер жатады: киімдегі өзгерістер, өзне қарау, невербальды сигналдарды ойланып қолдану. Әңгімелесушінің позициясын күшейтуге назар аударатын болсақ, басқа адамдардың позитивті көңіл күйін, әрекетін тудыру үшін адамдар көптеген түрлі әдістерді қолданатынын айта кетейік. Мұндай әдістерлен аса маңызды оеп келесілерді айтуға болады: бізді қызықтыратын адам олыһарға лайық болмасада, оны мақтауға бөлендіретін қошемет пен жағынушылық, сол адамның пікірімен келісуді білдіру.

5. Құндылықтар мен ұстанымдар. Ұстанымдар компоненттері және түрлері

Демографиялық ж\е жеке қасиеттерден басқа, тұлғааралық айырмашылықтардың маңызды ерекшеліктері құндылықтар мен ұстанымдар болып табылады. Құндылықтарды адам өзінің өмірінде соған еретін стандарттар мен талаптар жиынтығы ретінде анықтауға болады. Индивид айналасындағы болып жатқан құбылыстар, үдерістер адамдарды сәйкесінше бағлау арқылы шешім қабылдап, өзінің іс ірекетін жүзеге асырады. Құндылықтар адамға ненің дұрыс- бұрыс екенін бейнелейді. Индивидтің құндылықтарына оның ата-анасы, достары, оқытушылары әсер етуі мүмкін. Арнайы зерттеулерде жұмыс орнында аса маңызды рөл атқаратын құндылықтардың 4 категориясы ерекшкленеді.

1. Жетістіктер-бұл еңбектену арқылы нәтижеге жету.

2. Айналасындағыларға көмек көрсету, қамқор болу- өзгеде адамдарға қызығушылық таныту, оларға көмек көрсету.

3. Шынайылылық- шындықты айта білу.

4. Әділеттілік- ешкімнің жағына шықпау

Қызметкерлердің ұстанымдарын өзгерту көптеген ұйымдастырушылық өзгерістер мен даму әдістерінің мақсаты болып табылады. Менеджерлер көп жағдайда бағыныштылардың жұмысқа кедергі келтіретін ұстанымдарын өзгерту міндетіне тап болып жатады. Адамның мінез құлқына құндылықтардың әсері олардың қарама қайшылықта болмауына ж\е айқындығына байланысты. Егер басшы өзінің құндылықтарын жақсы білмесе іс әрекетте қатаң негізге ие болмаса, онда тез арада ойластырылмаған шешімдерді жасауға бейім болады.

6.Когнитивті диссонанстың ұйым үшін мәні. Ұстанымдарды өзгертудің факторлары мен тәсілдері Конгнитивті диссонанс ұстанымның барлығы ж\е олардың компаненттері белгілі когнитивті сәйкестікте болуы тиіс, керісінше жағдайда, жеке тұлға психологиялық тұрғыда өзін жайсыз сезінеді. Әлеуметтік психология саласында әйгілі маман Л.Фестингер адамның ұстанымдары мен оның мінез құлқы арасындағыайырмашылығын көрсету үшін когнитивті диссонанс терминін қолданды. Когнитивті диссонанс- шешім қабылданып қойғаннан кейін ұстанымның компоненттері арасында дау нәтижесінде туындайтын мазасыздық жағдайы. Ұйым үшін когнитивті диссонанстың мәні: когнитивті диссонанс келіспеушілік көзқарастары бар индивидтің жасаған таңдауын түсіндіреді, когнитивті диссонанс тұлғаның көзқарасты өзгерту бейімділігін алдын ала көмектесуі мүмкін.

Тұлғаның ұстанымдарын өзгертуге көптеген факторлар әер етеді, солардың арасында 3 топ ажыратылады.

1. Ақпараттандырушыға сенім- ақпарат таратушының беделі, көңіл күйі, сенім, құрмет қаншалықты жоғары болса, соғұрлым ұстанымдарды өзгертудің мүмкіндігі жоғары болады.

2. Хабарға сенім- ұстанымдардың өзгеруі тұлғаның өз қстанымдарына қаншалықта сенімді болуына тәуелді

3. Жағдай- хабарды тыңдау кезінде көңілі бөлінген адамдар ұстанымдарды өзгертуге бейім.

Тұлғаның ұстанымдарын өзгертудің ең тиімді тәсілдеріне мыналар жатады:

Жаңа ақпаратты ұсыну- кейбір жағдайда қызметтің басқа аспектісі н\е мақаты туралы ақпарат адамның сенімін, нәтижесінде оның ұстанымдарын өзгертеді.

Қорқынышпен ықпал жасау- қорқыныш адамдардың ұстанымдарын өзгертуге мәжбүрлеуі мүмкін, алайда соңғы нәтиже үшін қауіптенудің орташа деңгейі маңызды болады.

Ұстаныммен м-құлық арасындағы сәйкессіздікті жою- конгнитивті диссонанс теориясы адам ұстанымдарды н\е м-құлықты өзгерту арқылы диссонасты белсенді жоюға тырысады деп сендіреді.

Достардың н\е әріптестердің ықпалы- егер адам өзі нақты бір нарсеге қызықса, ол өзінің м-құлқы мен басқа адамдардың м-құлқы арасында айырмашылықтарға жол бермеуге тырысады.

Ынтымақтастыққа тарту- қазіргі бар тіршіліктермен қанағаттанбаған адамдар жағдайды өзгерту бойынша белсенді жұмысқа қатыстырылады.

конгнитивті диссонанс- себепші болған дискомфорт жағдайының орнын толтыратын ж\е басатын тиісті өтемақы.