9.Әлеуметтік стратификация және әлеуметтік мобильдік.

Латынтілінде «страта» сөзіқабат, қатпармағынасынбілдіреді. «стратификация» ұғымықоғамдағыәлеуметтіктоптардың, жіктердіңқат-қабатқабағынушылықретімен, тікбірізділікпенжіктердіңорналасуынкөрсетеді. Стратасөзікеңмағынадатап, топмазмұдарындақолданылады. Көптегенсоциологтаржіктелудіңнегізініздеуменшұғылданды. Марксәлеуметтікжіктелудіңтабиғатынталдаудаалғашқықадамжасады. Олкапиталистікқоғамындағыәлеуметтікжіктелудіңбастысебебінөндірісқұралдарыниеленуші, қанаушы – буржуазия, капиталискежәнеөзеңбегінсатушы, жалданушы – жұмысшытабы, пролетариатқабөлінудендепкөрсеткен. Маркстіңпікіріншеекітоптыңкеліспейтінмүдделеріжіктелудіңнегізінқұрайды. Бұл – әлеуметтікжіктелудіңбірөлшемдіамалы. Социологтарстратификациялыққұрылымныңнегізі – адамдардыңтабиғижәнеәлеуметтіктеңсіздігідегенкөзқарастытүгелдейжақтайды. Бірақтатеңсіздіктіұйымдастырутәсіліәртүрліболуымүмкін.

М.веберәртүрлістраттарғажатқызудыңкритерияларыныңсанынкөбейтетүскен. Экономикалықменшіккеқатынастыңжәнетабыстыңдәрежесіненбасқадакритерияларынұсынды. Оларәлеуметтікатақжәнебелгілісаясипартияларғажататындығы. Атақдегенімізжекеадамныңтуысынаннемесежекесапасынасійкесқабылдағанәлеуметтікмәртебесі, олоғанқоғамдабелгіліорыналуынамүмкіндікбереді.

Стратификациякритерийлерінп. Сорокинолдаәрітереңдететүседі. Қандайдабірболмасынстратқажатқызуүшінкритериялардыңбіртектесжиынтығыболуымүмкінемесдейді. Соғансәйкесқоғамдаүшстратификациялыққұрылымныңбарекендігінкөрсетеді: экономикалық, кәсібижәнесаяси. Күрделібайлықжәнеэкономикалықбилікпениесіформалдытүрдесаясибиліктіңқұрылымынаеңбеуідемүмкін. Керісінше, күрделісаясиатаққаиеболғансаясаткерменшікиесіболмаудамүмкін. Кейінгіуақыттардасоциологтарстратификациалаудыңкритерийлерінкеңейтутуралытүрліойларқосты. Мысалы, оғанбілімдәрежесінқосу, т.б. Ашық

Индустриалдықоғамдастратификациялықкритерийлеркөпжоспарлы.

10.Әлеуметтендіру процесінің негізгі деңгейлері

Әлеуметтенуқұрылымына, әлеум. Теорияларменкөзқарастаркөрсететінқоғамдыққұбылыстыңауқымынаорайжекелегендеңгейлердібөліпайтуғаболады: 1) жалпытеориялықсоциология 2)ортадеңгейдегісоциологиятеориялары (жекежәнеарнаулы). Бұған, мәселен, қаласоциологиясы, білімберусоц., саясатсоц. Т.б. Жатады. 3) нақтысоциологиялықзерттеулер.

1. Жалпысоциологиялықтеориялар, макросоциологиялықзерттеуретіндеқоғамныңжәнежалпытарихипроцессдамуыныңмәңгіліккезеңінқарастырады. Ж.с.т. Деңгейіндекезкелгенәлеум. Құбылыстардыңп.б. Менөмірсүруініңөтетереңсебептерітуралы, қоғамдамуыныңқозғаушыкүштері, т.б. Жөніндегіғылымиқорытындыларжасалады.2. Ортадеңгейдегісоциологиялықтеориялврқоғамдықөмірдіңжекесалаларын, жекеәлеум. Топтарменинституттардықарастырады, мұндайжағдайдыәлеум. Экономикалыққатынастар, адамныңөндірістікқызметі, әсіресеоныңәлеум. Аспектілері, соныменқатархалықтыңәртүрлікатегорияларыныңеңбекжағдайы, халыққабілімберу, денсаулықсақтау, т.б. Мәселелердізерттейді.3 социологиялықзерттеулернітижесіндеалынатынғылымиқорытындылардыңжалпылықдәрежесінесәйкесбұлзерттеулертеориялықжәне

Мпирикалықболыпекігебөлінеді. Теориялықзерттеулерүшінмаңыздымәселе – әлеум. Өмірсаласындағыжиналғаннақтыматериалдарғатереңқорытындыжасау.ал, эмпирикалықсоциологиятікелейбақылау, сұраққою, құжаттардыталдау, статистикалықматериалдар, фактілержинауменшұғылданады. Бұларбірбірінтолықтырыпотырады. Социологиялықзерттеудіңалдынақойылатынміндетпенмақсатқасәйкессоциологияфундаментальдыжәнеқолданбалыболыпекігебөлінеді.