66.Гамма нурдын спектри.

Гамма-нұр ядроның өзбетімен алғашқы энергиясы Е_і күйінен ақырғы энергиясы Е_f күйіне көшу кезінде пайда болады. Ядроға дискреттік энергиялық күйлер жиынтығы тән болғандықтан, гамма-нұрдық спектрі сызықтық болады.Спектр деп гамма-кванттардың энергия бойынша таралуын ұғады.Әлбетте, ядролық гамма-кванттардың энергиясы 10кэВ пен 5МэВ (спектрі 10^-10≥λ≥2* 10^-13м) аралығында жатады.

67.Гамма нурланудын мультипольдиги,жуптылыгы.

Оқшауланған жүйе үшін импульс моменті сақталатын шама.Сондықтан ядро энергиясы Е_і спині J_i күйден энергиясы Е_f спині J_f күйге өткенде шығарылатын γ˗кванттың ілестіре кететін импульс моменті L= J_i- J_f.Оның абсолют мәні кванттық векторларды қосу ережесі бойынша | J_i- J_f| мен J_i+ J_f арасында жататын бір˗бірінен айырмасы бірге тең болатын бүтін санға тең болады. L=О мәніне қатаң тыйым салынған.Импульс моментінің берілген L мәні үшін фотонның толқындық функциясы жұптылығы әртүрлі болуы мүмкін.Егер оның жұптылығы

болса,ондай нұр электрлік д.а. да,ЕL мен белгіленеді.Ал,жұптылығы нұр магниттік деп аталып,МL˗мен белгіленеді.Нақты белгілеулерде L˗дың орнына оның сан мәні тұрады.Мысалы Е1,М2,Е3 т.б. 2^L ˗мәні нұрдың мултиполдігі д.а. L˗дің кіші мәндері үшін мултиполдіктердің жеке атаулары бар. L=1 болса,дипол, L=2 квадрупол, L=3 октупол болады.Мысалы, Е1˗электрлік диполдік нұр, М1˗магниттік диполдік нұр, Е2 мен М2 сәйкес электрлік және магниттік квадруполдер болады.

68.Электрлик жане магниттик гамма-отулер.

Ядроның қозған күйден төменірек күйге қысқа толқынды э.м. нұр шығарып көшуі. Гамма-нұрға электромагниттік нұрдың толқын ұзындығы қысқа бөлігін жатқызады.Мұндай қысқа толқындардың толқындық қасиеттерінен бөлшектік қасиеттері басым болады.Осы тұрғыдан гамма-нұрды гамма-квант деп аталатын бөлшектердің ағыны деп ұғады. Біріншіден,гамма-квант зарядсыз бөлшек.Екіншіден,ерекшелігі оның массасы жоқ.

Фотонның (гамма-кванттың) энергиясы εγ=ħω (εγ=ħν=2πħν=2πħλ), импульсы р=ħк (к=2π/λ), S=ħ.

Тыныш тұыған ядроның нұрлануы үшін: Е0=Еi-Еf=Еγ+Тя; 0=рγ+ря=>Еγ≈Е0-(Е0/2Мяс2).

Еγ≤20МэВ.

Шығарылатын гамма-кванттың импульс моменті |Іi-Іf|<L<Іi+Іf;α≥1;α≠0

Оқшауланған жүйке үшін импульс моменті сақталатын шама.Сондықтан ядро энергиясы Еi спині Іi күйден энергиясы Еf спині Іf КҮЙГЕ ӨТКЕНДЕ ШЫҒАРЫЛАТЫН гамма-кванттың ілестіре кететін импульс моменті L= Іi-Іf .Оның абсолют мәні кванттық векторларды қосу ережесі бойынша |Іi-Іf| мен Іi+Іf арасында жататын бір бірінен айырмасы бірге тең болатын бүтін санға тең болады. L=0 мәніне қатаң тыйым салынған.Импульс моментінің берілген L мәні үшін фотонның толқындық функциясының жұптылығы әртүрлі болуы мүмкін.Егер оның жұптылығы болса,ондай нұр электрлік деп аталады да ,EL мен белгіленеді.Ал, жұптылығы нұр магниттік деп аталады,ML-мен белгіленеді.Нақты белгілеулерде L-дың орнына оның сан мәні тұрады.Мысалы E1,M2,E3 т.б .Гамма-нұрлану электромагниттік әсерлесудің салдарынан өтеді.Демек,бұл құбылыста жұптылық сақталады. Жұпталықтың сақталу заңы:πi=πf ∙ πγ .Мұнда πi мен πf ядроның бастапқы және ақырғы күйлерінің жұптылықтары. πγ- гамма-кванттың жұптылығы.

λ>>R; РЕL~(R/λ)2L, РМα~(R/λ)2(L+1)

РL+1/РL≈(R/λ)2~10-2 ÷ 10-3

РМL/РЕL≈(R/λ)2~10-2 ÷10-3

Изотоптық спиннің сақталуы: ΔТ=0;±1, ΔТз=0.