2.Құрылған моделдердің сапасына әсер ететін субъективті факторлар

Субъективті фактор, яғни адамдардың іс-жүзіндегі шындық туралы түсініктері. Сапа— белгілі бір материалдық және рухани қажеттіліктерді қанағаттандыруға мүмкіндік беретін пайдалы қасиеттердің жиынтығы. Беріктік, төзімділік, үнемділік, көркемдік-эстет., т.б. көрсеткіштерімен сипатталады. Сапа өміршеңдік циклінің сатысына қарай бағаланады: жобалау кезінде құрылғының (құралымның) Сапасы бағаланады; дайындау кезінде технологияның мүмкіндіктеріне сай келуі, пайдалану кезінде атқарымдық Сапасы бағаланады. Сапаны айқындайтын қасиеттер абс., салыстырмалы немесе үлестік болуы мүмкін және субъективтік, объективтік немесе сараптамалық жолдармен (мыс., квалиметриялық құралдармен) өлшенеді. Тех. тәсілдері: шикізатты, материалдарды, операц. бақылау; дайын өнімді, жабдықты, жарақты, құрал-сайманды, жұмыскерлердің біліктілігін бақылау. Сапа көрсеткіштері, оларды тексеру және келісілген талаптарға сай келуі тәртібі сатушы (дайындаушы) мен сатып алушы (пайдаланушы) арасында жасалған сату-сатып алу шартында көрсетіледі. Сапа өндіруші немесе экспортшы беретін Сапа сертификатымен де куәландырылуы мүмкін.

Модельді құру дұрыс қойылған мақсаттан кейін модельді құру үрдісі іске асады. Модельді құрушы менеджерлерге олардың алдында тұрған мәселені шешуге көмектесу үшін үлгінің басты мақсатын шығыс нормативтерін және қандай қажетті ақпаратты қабылдап алу қажеттігін анықтап алу керек.Модельді құру барысында ескеруге тиісті басқа факторларга шығындар және адамдардың рециясы жатады.мәселені шешуге арналған модель мәселенің өзінен қымбат тұратын болса,онда ол ұйымның мақсатына жетуге еш пайдасын әкелмейді.

Үлгіні құрғаннан кейін оны дәлдікке тексеріп,тексерудің бұл аспектісі модельді нақты жағдайда ұқсас болу деңгейін тексеру саналады. Менеджер үлгіге нақты өмірдегі жағд, барлық құрамаларының енгізгенін тексеріп,анықтац керек.

Модельді тексерудің екінші аспектісі,модлеь көмегімен алынатын ақпараттың басқарушыларға шешім қабылдауға көмектесу деңгейін анықтауын айтамыз.Модельді қолдану дәлдікке тексеруден кейін үлгіні модель тәждірибеде қолдануға дайын.

3. Г.А. Саймонның шешімдерді қабылдаудың нормативтік (классикалық) моделі

Басқару шешімі ұйым мен оның мүшелерінің алдында тұрған мақсатына жетуіне тура немесе жанама байланыс əрекеттерді іске асыру қажеттілігі жəне олардан тартылу жөніндегі ойластырылған қорытынды. Шешім қабылдау қажеттілігі соған байланысты мəселелердің баршылығымен анықталады, яғни ненің бар жəне ненің болуы керек тəжірибелік сұрақтарымен сипатталады. Мысалы, мұндай ашықтық ұйымның өз мүшелері, іскерлік серіктестері жəне жалпы қоғамның тұтастай сол ұйымынан күткен мүмкіндіктері мен оның күткен ойларда қанағаттандыру қабілеттілігінің арасында болуы

мүмкін. Шешімдерді қабылдаудың классикалық үлгісі экономикалық жағдайларға негізделеді.Бұл үлгі менеджмент әдебиетінде пайда болды.қоғамдық пікірге байл, менеджерлер дұрыс шешім қабылдап ұйымның экономикалық тұрғыдан жауап беретін әрекеттерді асыруға тиісті.

1.Шешім қабылдайтын тұлғаның әрекеті келісілген және белгілі мақсаттарға жетуге болады.Мәселелер ашық айқындалған және тұжырымдалған.

2.Шешім қабылдайтын тұлға айқындылыққа талыпынп,барлық қажетті ақпаратты жинайды.Барлық варианттар және олардың божамалы нәтижелері алдын ала қаралып зерттеледі.

3. Варианттарды бағалау критерийлері белгілі.ш қ тұлға ұйымның экономикалық тиімділіктерін макс түрде арттыратын варианттарды таңдайды.

4. Ш.қ тұлға басымдықтарды бағалауда және орналастыруда оңтайлы нұсқаны қолданып,ұтымды әрекет етеді.оның таңдауы ұйымның мақсатына қол жеткізуге озық жолмен ықпал етеді.

Ш.қ классикалық моделі нормативті болып есептеледі, ол шешімдердің қалац қабылданатынын анықтайды.Бұл үлігінің құндылығы оның шешімдерді қабылдайтын тұлғаларға рационалды болуға септігін тигізуде.Мысалы, медицина шығындарының өсу ғасырында медициналық орталықтарда ауруханаладрда қымбат процедуралар мен дәрі дәрмекті кімнің алатыны туралы мәселені әрбір пациентке жеке бабын табу арқылы шешім қабылдау жолымен шешеді.Көп жағдайда классикалық үлгі шешім қабылдауда ең тиімді болып табылады.бірақ ол нақты ұйымдардағы нақты адамдар үшін қол жеткізбейтін арман болып қала береді.Бұл үлгі бағдарланатын шешімдерге және релевантты ақпарат менеджерлерге жетімді болған жағдайдағы тәуекел мен сенімділікпен сипатталатын шешімдерге сайма сай.

Бұл модель Г.Саймонмен ұсынылып,бұл теңдеуге функционалдық теңдеулер жатады, бұл жерде тәуелді және тәуелсіз айнымалылар бацланысы көрсетілген: Е=f( a b c )

Е-күтілетін айнымалы

Авс-шешімдер параметрлері яғни тәуелсіз айнымалылар.

Нəтижелі шешім – коммерциялық кəсіпорынның тіршілік етуінің кепілі. Бұлар басқарудың əрекеттегідей өз бөлімшелерінің жемісті еңбегіне қажет шешімдер шығаруды, ал жаңа бастаған басқарушы шешімнің маңызын тез түсініп, дұрыс шешім қабылдаудың қиын екендігін сезінеді. шешім қабылдау – басқарушының күнделікті жұмысының бөлігі. Профессор Ф. Харисонның айтуы бойынша шешім қабылдау бұл – əр түрлі ұйымның басқаруындағы интегралды бөліп, берілген аумақтағы жауаптылық менеджерді менеджер еместен жəне, ең бастысы, нəтижелі жұмыс атқаратын менеджерді өзінен белсендігі төмен қызметтесінен ерекшелейді.