19. Модельдердің қай түрі жұмыскерлердің тәжрибесіне негізделіп ойдағы экспериментке түйіледі? Бұл модельдің ерекшелігі қандай?

Басқарушылық шешімдерді әзірлеудің негізгі формалары

Басқарушылық шешімдер модельдері келесі негізгі элементтерден тұрады:

1. Мақсат

2. Альтернативалар

3. Сыртқы орта жағдайы

4. Уақыт аспектісі

Мақсат –кез-келген шешімді қабылдау моделі алдына мақсат қояды. Кей модельдер бір ғана мақсаттық функцияны қажет етеді. Ал басқалары алдына бірнеше мақсаттық функцияны қояды. Мақсаттар жүйесі мақсаттық функциясын басқа приоритеттік қатынастардан тұрады.

Альтернативалар –деп іс-шаралардың күтіліп отырған варианттардың нұсқалары. Осы нұсқалар бір-бірімен қажеттілік деңгейі бойынша салыстырылады. Сөйтіп бір ғана нұсқаны таңдап пайдаланады. Сонымен қатар, бағдарламалық шешімдер моделі қолданылған кезде іс-шаралар нұсқауларының бірнешеуі іске асырылады. Көп нұсқаның ішінен бірін қалдыру –бір шешімді қабылдау модельдеріне тән.

Сыртқы орта жағдайы –кәсіпорынның жағдайына тікелей әсері бар. Олар кәсіпорынға анықталмағандық пен тәуекелділік арқылы әсерін тигізе алады. Сол себептен басқарушылық шешімдердің модельдерін ақпаратпен қамтамасыз етуді қажет етеді.

Уақыттық аспект –бұл аспект шешімдерді қабылдау модельдеріне қатысты іс-әрекеттерді өңдеу мен іске асыру мерзімдерімен маңызды.

19. Модельдердің қай түрі нақты объектілер немесе процесстер түрінде ұсынылады? Бұл моделдің ерекшелігі қандай?

Модельдеу тәсілі бойынша:

3. Аналитикалық –бұл жерде модельдеу объектісінің қылығы функционалдық тәуелділік пен логикалық шарттар түрінде көрсетіледі.

4. Иммитациялық –бұл жерде нақты процестер компьютерлік алгоритмдер арқылы көрсетіледі.

Имитациялық модельдер – экономикалық көріністің нақты бейнеленуі. Бұл модель «Егер....болса,не болады» деген сұраққа жауап беруге мүмкіндік береді. Имитациялық модель – бұл зерттеліп отырған процесстің ағымын имитациялайтын модельдердің жиынтығы. Олар нұсқалық есептемелерді жылдам және оңай жүзеге асыруға көмектесетін арнайы ақпараттық база мен қосалқы бағдарламалар жүйесімен біріктірілген. Имитациялық модельдер арқылы процесстерді шынайы өмірде болып жатқандай етіп сипаттайтын модельдерді құруға болады. Бұл кезде белгілі бір жүйе туралы ақпарат алу үшін тәжірибеде ол жүйе шынайы жүйені дәл сипаттай алатын модельмен алмастырылады. Модельмен тәжірибе жүргізу имитация деп аталады. Имитация – шынайы объектіде тәжірибесіз белгілі бір құбылыстың мәнін ашу.

Имитациялық модельдерді келесі жағдайдарда қолданады:

• Егер шынайы объектіде тәжірибе жасау мүмкән болмаса немесе ол қымбат болса:

• Аналитикалық модель құру мүмкін емес болса,яғни егер жүйеде уақыт, себептік байланыстар, стохастикалық айнымалар болса;

• Жүйенің Мінез құлығын уақыт ішінде имитациялау керек болса;

Имитациялық модельдеу жүйенің қылығын уақыт ішінде имитациялауға мүмкіндік береді. Бұл жерде бір артықшылық, модельдегі уақытты басқаруға болады: тез ағымды процесстер кезінде оларды баяулатуға немесе баяу өзгермелі модельдеу жүйелерін тездетуге болады. Ақпараттық жүйелердің дамуымен бірге қазіргі кезде қиын немесе ерекше бұйымдардың моделі үш өлшемді (3D) имитациялық модельдеуді жасауға мүмкіндік береді. Бұл техника өндірістің алдында барлық білімдерді, құралдарды, ақпараттарды жинауға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, с басқарушылық модельдерде «егер ...болса,не болады?» және «қалаулыға қалай қол жеткізуге болады?» деген сұраққа жауап береді. Және бұл модель үш айнымалыдан тұрады: 1) айнымалы, объектінің ағымдағы жағдайын сипаттауға мүмкіндік береді, 2) басқарушылық ықпал жасау – бұл жағдайдың өзгеруіне әсер ететін айнымалар, 3) бастапқы мәліметтер және сыртқы әсер етулер, яғни сырттан берілетін параметрлер немесе бастапқы параметрлер.