11.Нормативтік модельдеріне 5 мысал келтіріңіз

Нормативтік модельдер конструтивтік мәселерді шеше отырып, іс-әрекеттердің мақсатын ж/е сол мақсатқа жетуге көзделген шаралар тәртібін, алгоритмін көрсетеді. Нормативтік модельдерде әдетте модель сөзінің орнына жоба, жоспар сөздері қолданылады.

Көптеген тәжірбиеде қолданылатын модельдерді келесі критерийлар бойынша жіктейміз:

3. Модельдеу тәсілі бойынша

4. Үлгіленген жүйе сипаты бойынша

Модельдеу тәсілі бойынша:

4. Аналитикалық –бұл жерде модельдеу объектісінің қылығы функционалдық тәуелділік пен логикалық шарттар түрінде көрсетіледі.

Иммитациялық –бұл жерде нақты процестер компьютерлік алгоритмдер арқылы көрсетіледі

Нормативтік модельдеу кезінде көбіне модель сөзінің орнына «жоба» немесе «жоспар» сөзін қолданады.

Ценность модели состоит в том, что она побуждает менеджеров к рациональным решениям. Распространенность нормативных моделей во многом связана с появлением различных количественных методов принятия решений с помощью компьютерной техники. Количественные методы включают построение дерева решений, платежные матрицы, анализ точек безубыточности, линейное программирование, прогнозирование и модели операционной деятельности. Развитию нормативной модели способствуют и корпоративные информационные системы. Нормативная модель наиболее адекватна запрограммированным решениям, ситуациям уверенности или риска, когда имеется доступ ко всей необходимой информации, что позволяет рассчитать вероятности исходов.

Мысалы: машиналар немесе құрылыс жобалары, заңнамалар, ұйымның ережелері, бизнес жоспарлар, басқарушылық шешімдер.

12. Уақыт факторына байланысты модельдердің қандай түрлері бар

Уақыт факторына байланысты модельдер: статикалық және динамикалық болып бөлінеді.

Статикалық модельдер – модельдеу жүйесінің құрылымын көрсете отырып, уақыт ағымында өзгерістерін көрсетпейді. Бұл модельдер жүйенің құрылымын сипаттау үшін ыңғайлы. Ол объектілер бір бірімен қалай байланысты екенін және оның ерекшеліктері қандай екенін зерттейді. Статикалық модель жүйенің кейбір кезеңдегі нақты ерекшеліктерін көрсететін «сурет» деп айтсақ болады. Статикалық модель мысалдары: карта, глобус, компьютердің схемасы, Күн жүйесіндегі планеталардың тізімі және олар туралы ақпарат.

Динамикалық модельдер – жүйедегі өзгерістерді уақыт өте дамуын көрсетеді.

Динамикалық модель жүйені және оны құраушы бөлшектердің әрекеті туралы ақпаратты береді. Әрекетті сипаттау үшін формулалар, схемалар немесе компьютерлік программа түріндегі жазбалар қолданылады. Олар арқылы жүйенің және оның объектілерінің параметрлерін анықтауға болады. Динамикалық модельдердің мысалдары: Күн жүйесінің қимылдарын сипаттайтын аспан механикасының формулалары, тәулік ішіндегі бөлмедегі температураның ауытқуын көрсететін формула, жанартаудың атқылауын көрсететін видеолар.

Модельдеудің мақсатына байланысты бір жүйе үшін динамикалықпен қатар статикалық модельдер құрастырылуы мүмкін. Стационарлық модельдер үшін көбіне тұрақтылық пен тұрақсыздық секілді ұғымдар қолданылады. Тұрақтылық кейбір уақыт ішінде өзгермейтін физикалық шамаларды сипаттау үшін қолданылады. Мысалы: сұйықтықтың тұрақты жылдамдықтағы ағысы және уақыттан тәуелсіз тек күші ғана координаталардан тәуелді механикалық жүйелер жатады. Ал тұрақсыздық көбіне салыстырмалы шамалардан тұратын жүйелерден тұрады. Динамикалық модельдерді құру статикалық модельдерге қарағанда қиын, сондықтан егер жүйенің құрамы сирек немесе жай өзгеретін болса, онда статикалық модель құрған дұрыс болып табылады және керек болса оған өзгертулер енгізуге болады.