24. Қазақстан Республикасының әділет органдары.

Әдiлет органдары туралы Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 18 наурызда Заң қабылданды. Қазақстан Республикасының әдiлет органдары - өз құзыретi шегiнде мемлекеттiң қызметiн құқықтық қамтамасыз етудi жүзеге асыратын, мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен азаматтардың жұмысында заңдылық режимiне қолдау жасайтын, азаматтардың және ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғауды қамтамасыз ететiн атқарушы билiк органдары болып табылады.

Әділет органдарының қызметі:1) заңдылық; 2) қорғалу құқығын қамтамасыз ету, баршаның заң алдындағы теңдігі, адамдардың және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу және сақтау; 3) жариялылық, құқық қорғау органдарымен және басқа да мемлкеттік органдармен, басқа да ұйымдармен және лауазымды адамдармен өзара іс-қимыл жасау; 4) саяси партиялардың және өзге де қоғамдық бірлестіктердің қызметіне тәуелсіз болу; 5) гуманизм,демократия, қылмыстық жаза атқаудың жіктеліу мен дербестендірілуі, қылмыстық жазаны түзету ықпалымен ұштастыру; 6) әділет органдары жүйесінің біртұтастығы қағидаттарына негізделеді.

Әдiлет органдарының мiндеттерi:

1) жалпымемлекеттiк даму стратегиясын әзiрлеу мен iске асыруға қатысу, заң жобасы жұмысын жүргiзу, заңдарды талдау, жетiлдiру, жүйелеу, нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларына заң сараптамасын жүргiзу арқылы адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының үстемдiгiн, Қазақстан Республикасының егемендiгiн, Қазақстан қоғамы мен мемлекетiнiң тұрақты және қарышты дамуын қамтамасыз етуге бағытталған ұлттық заңдарды қалыптастыруға қатысу;

2) Қазақстанның ұлттық мүдделерiн қорғау және Республиканың дүниежүзiлiк қоғамдастықтағы беделiн нығайту мақсатында, соның iшiнде Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын дайындау мен жасасу жолымен оның халықаралық аренадағы қызметiн құқықтық жағынан қамтамасыз ету;

3) заңды тұлғаларды, жылжымайтын мүлiкке құқықтарды, жылжымалы мүлiктiң жекелеген түрлерiнiң кепiлдерiн, орталық мемлекеттiк органдардың, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың нормативтiк құқықтық актiлерiн,  азаматтық хал актiлерiн  мемлекеттiк тiркеудi жүзеге асыру, сондай-ақ Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнiң мемлекеттiк есебiн жүргiзудi және оларға бақылау жасауды жүзеге асыру;

4) құқықтық көмектi және заң қызметiн көрсетудi ұйымдастыру және құқықтық насихатты қамтамасыз ету;

5) сот-сараптама қызметiн ұйымдастыру және жүзеге асыру;

 6) санаткерлiк меншiк құқықтарын қорғау саласындағы мемлекеттiк саясатты жүзеге асыру;) 

7) әдiлет органдарының құзыретiне жатқызылған қылмыстар туралы iстер бойынша анықтауды жүзеге асыру және әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстер бойынша заңға сәйкес iс жүргiзу;

      10) өздерiне Қазақстан Республикасының заңдарымен жүктелген өзге де мiндеттердi жүзеге асыру болып табылады. 

25. Құқық бұзышылықтың ұғымы және құрамы.

Құқық бұзушылық - қоғам өміріне тән дерт. Адам баласы өмір сүрген ортада ол да әрқашан орын алады. Бұл шартты құбылыс.

Құқық бұзушылық - заңды, оның қағидаларын құқықтық нормалар жүктеген міндеттерді бұзу, тыйым салынған әрекеттерді жасау. Ол адамдардың іс-әрекеті, қылығы, мінезі немесе әрекетсіздігімен сипатталады. Адам өзінің іс-әрекеті, қылығы арқылы басқа адамдармен, қоғаммен, мемлекетпен қарым-қатынасқа тұседі. Заң бұзушылық адамның мінез-құлқы арқылы байқалады. Адамның ой-желісі заңмен реттелмейді. Бірақ қандай да болсын іс-әрекет, мінез-құлық, ойдың, сана-сезімнің қатынасуынсыз жасалмайды. Олар ойдың елегінен өтіп, бақылауында болады. Ақылы дұрыс адамның іс-әрекеті ерік пен ойдың арқасында жұзеге асырылады. Демек, заңды бұзушылық қоғам мен жеке тұлғаларға зиян келтіретін және құқықтық нормаларға қарсы әрекет немесе әрекетсіздік болып табылады.

Құқық бұзушылықтың белгілері:

а) қоғамға зияндылығы, қауіптілігі – құқық бұзушылықтың негізгі объективтік нышаны, айырымдық белгісі және оның заңнан құқыққа қайшы болу шегін ажыратуға негіз болатын объективтік тұғыры. Құқық бұзушылықтың қоғамға келтіретін зияны мен оның қауіптілігі қоғамға маңызды құндылықтар мен оның тіршілік ету жағдайларына қол сұғулардан тұрады;

б) құқыққа қайшы келушілік – әрекеттің немесе әрекетсіздіктің қоғамға қауіптілігін,зияндылығын заң атауы арқылы білдірілуі. Құқыққа қайшы келудің және ол үшін жауапты болудың шегін, мөлшері мен шамасын мемлекет анықтайды, әрі оны бекітеді;

в) кінәләләк – басқаша айтқанда, құқық бұзушылыққа бару- құқық бұзушының тысқарыдан ешбір ықпалынсыз өзінің ерік-ықтиярын әлгіндей түрде білдіруі,ал мұның өзі кінәлі іс –әрекет.

г) әрекеттілік немесе әрекетсіздік түріндегі әрекеттер. Мұндағы әрекетсіздік түріндегі құқық бұзушылық – тұлға заңдық талаптарды орындауға міндетті бола тұрып, оларды орындамаған жағдайда болады;

д) жазаланушылық – мемлекет тарапынан мәжбүрлеу шараларының қолдануы мүмкіндігі.

Құқық бұзушылықтың заңдық құрамы:

1. Құқық бұзушылықтың субъектісі – кінәлі, құқықққа қайшы әрекет жасаған адам. Мұндай субъект ретінде деликт қабілеттілігі бар адам және де заңды тұлға танылады.

2. Құқық бұзушылықтың объектісі – қандай затқа құқық бұзушылық бағытталып,оған нұқсан келтірсе сот зат аталған объект болып табылады. Мұндағы тектік объекті – қоғамдық қатынастар,ал түрлік объект – өмір,ар-намыс,денсаулық т.б.

3. Объективтік жағы – құқыққа қайшы әрекеттің сыртқы көрінісі. Объективтік жақтың элементтеріне сол әрекеттің өзі,одан туындаған зиянды нәтиже, және осы әрекетсіздіктен пайда болған зиянды нітижесінің себеп-салдарлық байланысы жатады.

4. Субъективтік жағы бұған өзінің жасаған әрекетәне және оның салдарына сол тұлғаның субъективтік қатынасын сипаттайтын үлгілердің жиынтығы жатады. Мұнда басты категориялары болып- кінә,себеп және мақсаттар болып табылады.