1. Мемлектеттік кәсіпорын.

Мемлекеттік кәсіпорын шаруашылықты жүргізу құқығына мемлекеттік кәсіпкерлік негізінде белгіленген. 19-маусым 1995 жылы Президенттің заңды күшіндегі «Мемлекеттік кәсіпорын» жөніндегі жарлығы қабылданды.

Мемлекеттік кәсіпорын жөніндегі қабылданған жаңа заңдылықты кәсіпорын жұмысын реттеуде төмендегідей өзгерістерді бөліп көрсетуге болады: -мемлекеттік меншік ролін күшейту; -белгіленген тізім есебі бойынша мемлекеттік шаруашылық міндеттерін қысқарту (бұл тізімге ілікпеген кәсіпорындар жеке иелендіруге жатпайды); - мемлекеттік кәсіпорындар жұмысын және мақсатын, бағытын анықтау; -міндетті түрде мемлекеттік тіркеуді еңдіру; -дара басшылық принципін белгілеу. Мемлекеттік меншік өзінің түріне қарай Республикалық және тұрғын үй жай мемлекет кәсіпорындары болып бөлінеді.Бірінші топтағы аталған тізімдегі кәсіпорындарды үкімет, екіншісін әкімдер бекітеді. Мемлекет кәсіпорындарының негізгі мақсаты мемлекеттің және қоғамдық, әлеуметтік-экономикалық талабын анықтап шешу болып табылады.

Мемлекет кәсіпорындар өзінің жұмыс ісіндегі міндеті екенін ескертеді:-қоғам мүдесін қорғау және мемлекетіміздің қорғаныс мүмкіндігін материалды қамтамасыз ету;-өндіріс салаларындағы және жеке кәсіпкерлік шеңберінде жеткіліксіз қамтылған немесе тіптен қамтылмаған(жұмыс, қызмет ету) тауар өндіруге қызмет көрсету;-мемлекет манополиясындағы немесе мемлекеттің міндетті іске жатқызылған.Кәсіпорындар іс шеңберінде өз билігін іске асыру.Мемлекет кәсіпорындарын құру

Кәсіпорын өкіметтің арнаулы шешімімен (Республикалық кәсіпорындар), не болмаса (үй-жай, коммуналды кәсіпорындарды) әкімнің шешімін ұйымдастырылады.

Оларды ұйымдастырушы өз ретімен айналысатын министерстволар, мемлекет агенствалары және өкіметтің уәкілдік органдары немесе жергілікті жерлердегі орындаушы органдар, әкімдердің сенім берушілігі мен құрылады.

Мемлекеттік кәсіпорын жалпы тәртіпке байланысты заң мекемелерінде тіркелінеді.

Негізгі ұйымдастыру құжаты устав, ол уставты бекітетін құрушы мекемелер болып саналады.

Мемлекет кәсіпорындары төмендегі шеңберде әрекет етуіне қарай ұйымдастырылады:

• өндіру, өндеу, жөндеу, сату және қаруды жою, қаружарақ, қорғаныс құралдары соғыс техникасы және оны жинақтайтын құрал-жабдықтар жатады;

• уран өндіруге байланысты кейбір жұмыс түрлері;

• дәрі-дәрмек дайындау, сату және дәрі-дәрмек құралдарын, емдеу препараттарын, денсаулық сақтау құрал-жабдықтары және инструменттер;

• энерго-су және жылумен қамтамасыз ету, магистралды транспорт, байланыс, коммунификациялар, коммуналдық және тұғын-үй шаруашылығы және басқадай өмірге керекті затпен қамтамасыз етудегі тікелей мемлекет басқаруына жататын жүйелері;

• банк, сақтандыру және басқадай қаржыландыру жұмысындағы мекемелер.

• Мемлекет кәсіпорынның басқару-ұйымдастырушыға жүктелген. Оның органы болып, ұйымдастырушының тағайындаған адамы- органның бастығы болып саналады. Кәсіпорын бастығы, «Мемлекеттік кәсіпорын» жарлығына және уставқа сәйкес-барлық басқару жұмысын дара басшылық негізінде және өз бетінше барлық жұмыс мәселелерін өзінің міндетін тиісінше заңға сәйкес жүргізеді.