32. Берілгендер бойынша көлденең талдау жасап, қорытынды жазыңыз, ұсыныстарыңызды көрсетіңіз. Көрсеткіштер Жыл басы,тг өзіндік салмақ, % Жыл соңы,тг өзіндік салмақ, % Ауытқу Құрылымы б/ша, % Барлық капитал, теңге 525000 100 654000 100 129000 24,6 Қысқа мерзімді міндеттемелер 163000 31 170840 26 7840 4,8 Ұзақ мерзімді міндеттемелер 152000 29 130000 20 -22000 -14,5 Меншікті капитал 210000 40 353160 54 143160 68,2 Ұзақ мерзімді активтер 283500 313920 30420 11 ТМҚ 141500 240000 98500 70 Есеп деректеріне сәйкес, ұйымның активтернің қалыптасу көздері, яғни барлық капитал 129000 тг-ге, яғни 24,6%-ға өскендігін көруімізге болады. Бұл өсу меншікті капиталдың 68,2%-ға өсуінен болып отыр. Және де қарыз капиталы болып табылатын ұзақ және қысқа мерзімді міндеттемелердің ішінде, ұзақ мерзімді міндеттемелер -14,5%-ға азайған. Меншікті капиталдың үлесі 40%-дан 54%-ға өсуі қарыз қаражатының соншалықты, яғни 14%-ға азаюының есебінен өсті. Ал ұзақ мерзімді активтерге келер болсақ, ұзақ мерзімді активтер 11%-ға, яғни 30420-ға өскендігін көрсетеді. ТМҚ да 98500-ге,яғни 70%-ға өскен. Ұзақ мерзімді активтері мен қысқа мерзімді активтердің құрамына енетін ТМҚ-дың өсуі кәсіпорын жағдайының жақсы екендігін көрсетеді. 34. Берілгені: Көрсеткіштер(мың тг) Жыл басы Жыл соңы Негізгі құралдардың бастапқы құны 88960 89301 Негізгі құралдардың тозу құны 41200 42888 Жалпы активтер 119400 132600 Берілген мәліметтерге сүйеніп, екі жыл бойынша негізгі құралдардың тозу дәрежесін және шынайы құны коэффициентін анықтап, талдау нәтижесі бойынша қорытынды жасаңыз. Негізгі құралдардың тозу дәрежесі (жыл басы) = н.қ. тозу құны / н.қ бастапқы құны = 41200/88960= 0,46 Негізгі құралдардың тозу дәрежесі (жыл соңы) = 42888/89301 = 0,48 Негізгі құралдардың шынайы құны коэффициенті (жыл басы)= негізгі құралдардың бастапқы құны/жалпы активтер = 88960/119400= 0,75 Негізгі құралдардың шынайы құны коэффициенті (жыл соңы)=89301/132600=0,67 Негізгі құралдардың тозу дәрежесі негізгі құралдардың жағдайын сипаттауға қолданылады. Егер тозу дәрежесі 50 пайыздан жоғары болса, онда жағымсыз салдар алып келеді. 35.Берілгендер бойынша тігінен талдау жасаңыз, қорытынды жасап, ұсыныстар айтыңыз. Көрсеткіштер Жыл басы,тг Жыл соңы,тг Құрылымы жб Құрылымы жа Барлық капитал, теңге(пассив барлығы) 525000 654000 100 100 Қысқа мерзімді міндеттемелер 163000 170840 31,0 26,1 Ұзақ мерзімді міндеттемелер 152000 130000 29,0 19,9 Меншікті капитал 210000 353160 40,0 54,0 Ұзақ мерзімді активтер 283500 313920 54,0 47,9 ТМҚ 141500 240000 27,0 36,7 Баланс валютасы: 525000 654000 100 100 Қорытынды. Жоғарыдағы кесте б/ша ұйымның ұзақ мерзімді активтері жыл басында 54% болса, жыл аяғында 47,9%-ды көрсеткен, яғни 6,1%-ға азайып отыр. Бұл ұйымның ұзақ мерзімді сырттан алған қарыздарының біраз бөлігінен құтылғандығын көрсетеді. Ал ТМҚ-ры 9,7%-ға өсіп отыр. Бұл жағдайда компания қорлардың қатарында артық ж/е жатып қалған материалды-құндылықтар барын анықтай керек. Сонымен қатар, ұйымның басқалардың алдындағы ұзақ мерзімді де, қысқа мерзімді де міндеттемелері азайып отыр. Ал, меншікті капиталы 14%-ға жоғарылап отыр, бұл компанияның өз қаржы-қаражаттарының жеткіліктілігін көрсетеді. 36.Берілгендер бойынша еңбек өнімділігін анықтаңыздар: Көрсеткіштер Жоспар Нақты Жоспардың орындалуы % есебінде Тауарлы өнім, т 1 5 150  103,45 Жұмысшылар саны, адам 25 22  88,0 Еңбек өнімділігі  5,8 6,82  117,59  Еңбек өнімділігі жоспарға қарағанда 17,59%-ға көбейген, яғни 1,02т өнімге. Ал, жалпы тауарлы өнім жұмысшылар санының 3адамға немесе 12%-ға азайғанына қарамастан жоспарға қарағанда 3,45%-ға көбейген. Бұл ұйым үшін жақсы көрсеткіш болып табылады. 37.Бір жұмысшыға келетін шығарылған өнім көлемін анықтаңыз: Көрсеткіштер Жоспар Нақты Жоспардың орындалуы % есебінде Тауарлы ө ім, мың теңге 7 40 7925  101,08% Жұмысшылар саны, адам 376 373  99,2% Бір жұмысшыға келетін шығарылған өнім көлемі, мың теңге  20,85 21,25  101,9  Жоғарыда кестені қорытындылайтын болсақ, бір жұмысшыға келетін шығарылған өнім көлемі 1,9%-ға немесе 0,4мың теңгеге жоғарылаған. Ол тауарлы өнімнің 1,08%-ға көбеюі мен жұмысшылар санының 0,8%-ға кемуі есебінен болып отыр. Бұл ұйым үшін аз да болса алға жылжуын көрсетеді. 40. Берілгендер бойынша келесі коэффициенттерді анықтаңыздар: - абсолютті өтімділік коэффициенті - ағымдағы өтімділік коэффициенті - ағымдағы өтімділік коэффициенті (мың теңге есебінде) Көрсеткіштер Жыл басы Жыл соңы Ауытқу Ақша қаражаттары мен бағалы қағаздар 1620 2260  640 Дебиторлық берешектер 3940 4130  190 Қысқа мерзімді міндеттемелер 10240 11810  1570 Қысқа мерзімді активтер, жиыны 20260 22690  2430

Ағымдағы өтімділік коэффициенті қысқа мерзімді активтердің қысқа мерзімді міндеттемелерге қатынасы ретінде анықталады. Нормативтік мағынсы 2-ден кем. Жыл басы=20260/10240=1.98 Жыл соңы=22690/11810=1,92 Абсолютті өтімділік коэф=Ақша қаражаттары және б/ҚММ. Жақын арада немесе балансты құрастыру мерзімінде қысқа мерзімді міндеттеменің қандай бөлігінің қандай бөлігінің өтелу мүмкіндігі бар екенін көрсетеді. Жыл басы=1620/10240=0,158 Жыл соңы=2260/4130=0,542 Аралық өтімділік коэффициенті жыл басы=(1620+3940)/10240=0,54 Жыл соңы=(2260+4130)/11810=0,54 41.Берілгендер бойынша есепті жылғы негізгі құралдарды пайдаланудың экстенсивті, интенсивті, интегралды коэффициенттерін анықтаңыздар:                                         (мың теңге) Көрсеткіштер Есепті жылы, Негізгі құралдардың нақты жұмыс уақыты қоры, маш/сағ 3940 Негізгі құралдардың жоспарлы уақыт қоры, маш/сағ 4000 Нақты өнім көлемі, т 134 Жоспарлы өнім көлемі, т 164

Экстенсивті= Негізгі құралдардың нақты жұмыс уақыты қоры/ Негізгі құралдардың жоспарлы уақыт қоры=3940/4000=0,985 Итенсивті=нақты өнім көлемі/жоспарлы өнім көлемі=134/164=0,817 интегралды=Кинт*Кэкс=0,817*0,985=0,8 станок 80% қолданылды. 42. Берілгендер бойынша өткен жылғы негізгі құралдарды пайдаланудың экстенсивті, интенсивті, интегралды коэффициенттерін анықтаңыздар:                                         (мың теңге) Көрсеткіштер Өткен жылы, Негізгі құралдардың нақты жұмыс уақыты қоры, маш/сағ 3540 Негізгі құралдардың жоспарлы уақыт қоры, маш/сағ 3980 Нақты өнім көлемі, т 144 Жоспарлы өнім көлемі, т 168

Экстенсивті= Негізгі құралдардың нақты жұмыс уақыты қоры/ Негізгі құралдардың жоспарлы уақыт қоры=3540/3980=0,89

Итенсивті=нақты өнім көлемі/жоспарлы өнім көлемі=144/168=0,85

интегралды=Кинт*Кэкс=0,89*0,85=0,75

станок 75% қолданылды.

54.Берілген баланс бойыншатігіненталдаужасап, қорытындылаңыз. Тігіненталдаумақсаты мен маңызықандай, қандайнәтижебереді?

Баланс баптары			Өткенжыл		Есептіжыл
Активтер
Қысқамерзімдіактивтер			386791		310800
Ұзақмерзімдіактивтер			541982		580300
Пассивтер
Қысқамерзімдіміндеттемелер			168999		153988
Ұзақмерзімдіміндеттемелер			360017		331454
Меншікті капитал			399757		405658
Баланс валютасы			928773		891100
	Баланс баптары	Өткенжыл				Есептіжыл
	Активтер	Сомасы		Үлесі, %		Сомасы		Үлесі, %
	Қысқамерзімдіактивтер	386791		41,6		310800		34,9
	Ұзақмерзімдіактивтер	541982		58,4		580300		65,1
	Пассивтер
	Қысқамерзімдіміндеттемелер	168999		18,2		153988		17,3
	Ұзақмерзімдіміндеттемелер	360017		38,8		331454		37,2
	Меншікті капитал	399757		43		405658		45,5
	Баланс валютасы	928773		100		891100		100

Тігінен талдау – жекелеген көрсеткіштердің жиынтық көрсеткіштегі үлесін анықтауға мүмкіндік беретін әдіс.

43-есеп.

Берілгендер бойынша жұмылдырылған активтер коэффициентін, жұмылдырылған және жұмылдырылмаған активтердің өзара қатынасының коэффициентін, өндірістік әлеуетін анықтаңыз:

Көрсеткіштер	Жыл басы,тг	Жыл соңы,тг
Барлық активтер	525000	654000
Қысқа мерзімді активтер, барлығы	241500	340080
ТМҚ	141500	240000
Ұзақ мерзімді активтер	283500	313920
Негізгі құралдар	203500	221920

Жұмылдырылған активтер коэффициенті:

К_моб = ҚМА/БВ Жыл басы: 241500/525000 = 0,46

Жыл соңы: 340080/654000 = 0,52

Қарыздарды жабуға арналған қаражаттардың үлесі ретінде сипатталатын кәсіпорын активтерінің мобильділік коэффициенті негізінен кәсіпорынның айнымалы активтерінің оның барлық активтерініңқанша бөлігін алатындаған көрсетеді, ал бұл көрсеткіштің өсуі өз кезегінде кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің артқандығын көрсетеді. Коэффициент мөлшері жыл соңында жыл басымен салыстырғанда 0,06-ға артқан.

Жұмылдырылған активтер және жұмылдырылмаған активтердің өзара қатынасының коэффициенті:

К_моб = ҚМА/ҰМА Жыл басы: 241500/283500 = 0,85

Жыл соңы: 340080/313920 = 1,08

Бұл коэффициент айналым активтерінің 1 теңгесіне келетін айналымнан тыс активтер құнын және ұйымның активтерінің қаншалықты тиімді орналасқандығын көрсетеді. Өндірістік ұйым үшін оның нормативтік мөлшері 0,5-тен кем емес. Яғни біздің кәсіпорнымызда бұл көрсеткіштің мәні жыл басында да, жыл соңында да жоғары мәнге ие болып тұр. Демек, ұйым активтері ұйым үшін тиімді орналастырылған.

Өндірістік әлеует:

НҚ қалдық құны + ТМҚ қалдық құны

Жыл басы: 141500 + 203500 = 345000

Жыл соңы: 240000 + 221920 = 461920

Ұйымның өндірістік мүмкіндігін сипаттайды. Өнеркісіп қйымдары үшін бұл көрсеткіш негізгі құралдар мен тауарлы материалдық қорлардың жиынтығы ретінде анықталады. Бізде ол жыл соңында артқан. Бұл өз кезегінде жақсы көрсеткіш.

44 – есеп.

Берілгендер бойынша меншікті капиталға қатысты талдау жасаңыз (меншікті айналыс қаражаттары, маневрлік коэффициенті, ТМҚ жабу коэффициенті):

Көрсеткіштер	Жыл басы,тг	Жыл соңы,тг
Барлық капитал, теңге	525000	654000
Қысқа мерзімді міндеттемелер	163000	170840
Ұзақ мерзімді міндеттемелер	152000	130000
Меншікті капитал	210000	353160
Негізгі құралдар	203500	221920

1. Меншікті айналыс қаражаттары: МАҚ = МК-ҰМА

Жыл басы: МАҚ = 210000 – 203500 = 6500

Жыл соңы: МАҚ = 353160 - 221920 = 131240

2. Маневрлік коэффициенті: К_мвр = МАҚ/МК

Жыл басы: К_мвр = 6500/210000 = 0,03

Жыл соңы: К_мвр = 131240/353160 = 0,37

Бұл көрсеткіш ұйымның ұзақ мерзімді активінің қандай бөлігі меншікті капитал есебінен қаржыландырылып отырғанын көрсетеді.

3. ТМҚ жабу коэффициенті: МАҚ / ТМҚ

45-есеп.

Берілгендер бойынша ТМҚ қамтамасыз ету көздерін анықтап, ұйым тұрақтылығына баға беріңіз (абсолютті, қалыпты тұрақты, тұрақсыз, дағдарыстық жағдай):

Көрсеткіштер	Жыл басы,тг
Барлық капитал, теңге	525000
Қысқа мерзімді қарыздар	163000
Ұзақ мерзімді міндеттемелер	152000
Меншікті капитал	210000
Ұзақ мерзімді активтер	203500

Қаржылық тұрақтылықтың 3 абсолютті көрсеткіштері:

Меншікті айналыс капиталының болуы:

МАК = МК – ҰМА МАК = 210000 – 283500 = - 73500

Қорларды қалыптастырудың меншікті және ұзақ мерзімді сырттан тартылған көздерінің болуы.

Қорларды қалыптастырудың жалпы көзі

Осы үш көрсеткіш б/ша қорлармен қамтамасыз етілуінің келесідей үш жағдайын анықтаймыз:

1.Меншікті айналым капиталының жеткіліктілігі н/се жеткіліксіздігі МАК-ТМҚ

2.Меншікті ж/е ұзақ мерзімді көздердің жеткіліктілігі (жеткіліксіздігі) (МАК+ҰММ)-ТМҚ

3.Жалпы көздердің жеткіліктілігі (жеткіліксіздігі)

(МАК+ҰММ+ҚММбанк несие)-ТМҚ

Осы үш жағдайды анықтау ұйымның қаржылық жағдайына, тұрақтылық дәрежесіне сәйкес баға беруге ж/е келесі төрт типін анықтауға мүмкіндік береді:

1.Абсолютті тұрақты қаржылық жағдай МАК> ТМҚ

Қорлар толығымен меншікті айналым капиталы есебінен қамтамсыз етіледі.

2.Қалыпты тұрақты қаржылық жағдайда келесі шарт орындалуы тиіс. МАК<ТМҚ<(МАК+ҰММ+ ҚММбанк несие)

Қорларды қалыптастырудың меншікті ж/е қарыз көздерін қолданады. Мұндай жағдайда ұйымның төленбеген шоттары жоқ, қалыпты рентабельді қызмет атқаратын ұйым деп танылады.

3.Тұрақсыз қаржылық жағдай МАК>(МАК+ҰММ+ ҚММбанк несие)

Ұйымның төлем міндеттемелері орындалмайды, қаржылық жоспары орындалмайды, бюджетке аударымдар жасай алмайды. Ақша қаражаттары уақытылы келіп түспейді.

4.Дағдарыстық қаржылық жағдай-ұйымның өз міндеттемелерін орындау мүмкіндігі жоқ. Ұйымның дағдарыстық жағдайын келесі дәрежелерге бөліп қараға болады.

1дәрежелі-банк ссудаларының өтеу мерзімі

2дәрежелі-тауарлар үшін жабдықтаушылар алдындағы міндеттемені өтеу мерзімі сақталмайды.

3дәрежелі-бюджетке қарыз пайда болып ұйым жағдайы күйреу алдындағы деп танылады.

46-есеп.

Берілгендер бойынша ТМҚ қамтамасыз ету көздерін анықтап, ұйым тұрақтылығына баға беріңіз (абсолютті, қалыпты тұрақты, тұрақсыз, дағдарыстық жағдай):

Көрсеткіштер	Жыл соңы,тг
Барлық капитал, теңге	654000
Қысқа мерзімді қарыздар	170840
Ұзақ мерзімді міндеттемелер	130000
Меншікті капитал	353160
Ұзақ мерзімді активтер	313920

Қаржылық тұрақтылықтың 3 абсолютті көрсеткіштері:

1. Меншікті айналыс капиталының болуы:

МАК = МК – ҰМА МАК = 353160 – 313920 = 39240

2. Қорларды қалыптастырудың меншікті және ұзақ мерзімді сырттан тартылған көздерінің болуы.

ҚҚК_м/ст = МАК + ҰММ ҚҚК_м/ст = 39240 + 130000 = 169240

3. Қорларды қалыптастырудың жалпы көзі

ҚҚК_жк = МАҚ + ҰММ + ҚММ_{(банк несиесі)}

ҚҚК_жк= 39240 +130000 + 170840 = 340080

Осы үш көрсеткіш б/ша қорлармен қамтамасыз етілуінің келесідей үш жағдайын анықтаймыз:

1.Меншікті айналым капиталының жеткіліктілігі н/се жеткіліксіздігі МАК-ТМҚ

2.Меншікті ж/е ұзақ мерзімді көздердің жеткіліктілігі (жеткіліксіздігі) (МАК+ҰММ)-ТМҚ

3.Жалпы көздердің жеткіліктілігі (жеткіліксіздігі)

(МАК+ҰММ+ҚММбанк несие)-ТМҚ

Осы үш жағдайды анықтау ұйымның қаржылық жағдайына, тұрақтылық дәрежесіне сәйкес баға беруге ж/е келесі төрт типін анықтауға мүмкіндік береді:

1.Абсолютті тұрақты қаржылық жағдай МАК> ТМҚ

Қорлар толығымен меншікті айналым капиталы есебінен қамтамсыз етіледі.

2.Қалыпты тұрақты қаржылық жағдайда келесі шарт орындалуы тиіс. МАК<ТМҚ<(МАК+ҰММ+ ҚММбанк несие)

Қорларды қалыптастырудың меншікті ж/е қарыз көздерін қолданады. Мұндай жағдайда ұйымның төленбеген шоттары жоқ, қалыпты рентабельді қызмет атқаратын ұйым деп танылады.

3.Тұрақсыз қаржылық жағдай МАК>(МАК+ҰММ+ ҚММбанк несие)

Ұйымның төлем міндеттемелері орындалмайды, қаржылық жоспары орындалмайды, бюджетке аударымдар жасай алмайды. Ақша қаражаттары уақытылы келіп түспейді.

4.Дағдарыстық қаржылық жағдай-ұйымның өз міндеттемелерін орындау мүмкіндігі жоқ. Ұйымның дағдарыстық жағдайын келесі дәрежелерге бөліп қараға болады.

1дәрежелі-банк ссудаларының өтеу мерзімі

2дәрежелі-тауарлар үшін жабдықтаушылар алдындағы міндеттемені өтеу мерзімі сақталмайды.

3дәрежелі-бюджетке қарыз пайда болып ұйым жағдайы күйреу алдындағы деп танылады.

56.Берілгендербойыншакелесікоэффициенттердіанықтаңыздар:

- абсолюттіөтімділіккоэффициенті

- ағымдағыөтімділіккоэффициенті

- ағымдағыөтімділіккоэффициенті

(мыңтеңгеесебінде)

Көрсеткіштер	Жыл басы	Жылсоңы	Ауытқу
Ақшақаражаттары мен бағалықағаздар	120000	180000	60000
Дебиторлықберешектер	200000	250000	50000
Қысқамерзімдіміндеттемелер	620000	700000	80000
Қысқамерзімдіактивтер, жиыны	540000	625000	85000

1. Абсолютті өтімділік коэф – жақын арада немесе балансты құрастыру мерзімінде қысқа мерзімді міндеттемелердің қандай бөлігінің өтелу мүмкіндігінің бар екенін көрсетеді.

Коэф.мәні Каб.өт ≥ 0,2-0,5

К абс.өт. = ( АҚ + ҚМ инвестициялар) / ҚММ (жедел)

Жыл басы: К абс.өт. = (120000 + 0 ) / 620000 = 0,2

Жыл соңы: К абс.өт. = (180000 + 0 ) / 700000 = 0,26

2. Аралық өтімділік коэф есептеу үшін ақшалай қаражаттың, оның баламалары мен қысқа мерзімді қаржы инвестицияларының құрамына, бұрынғы көрсеткіштің алымына қысқа мерзімді дебиторлық берешек пен өзге активтер қосылады. Коэффициент дебиторлармен есеп айырысуды уақытылы жүзеге асырылған жағдайдағы ұйымның төлем төлеу мүмкіндігін көрсетеді.

Аралық өтімділік коэф= (АҚ + ҚМ инв+Деб.борыш + ҚМА өзге) / ҚММ

Коэф.мәні Кар.өт ≥ 0,7-0,8

Жыл басы: К ар.өт. = (120000 + 0+ 200000 + 0 ) / 620000 = 0,5

Жыл соңы: К ар.өт. = (180000 + 0+ 250000 + 0 ) / 700000 = 0,6

3. Ағымдағы өтімділік коэф (жалпы жабу коэф) барлық ағымдағы активтердің қысқа мерзімді міндеттемелерге қатынасын білдіреді. Ол ҚМА ҚММ-ді қанша есеге жабатынын анықтауға және дебиторлармен уақытылы есеп айырысып, даяр өнім жақсы сатылған, сондай-ақ қажет жағдайда материалдық айналым қаражатының элементтері сатылған жағдайда бағаланатын төлем төлеу мүмкіндігін көрсетеді.

Ағ.өт.к = ҚМА/ КММ

Коэф.мәні Кағ.өт ≥ 2

Жыл басы: Ағ.өт.к = 540000 / 620000 = 0,87

Жыл соңы: Ағ.өт.к = 625000 / 700000 = 0,89