Кластардың арасындағы қатынастар: мысалдар. (ассоциация, мұрагерлік, агрегация, пайдалану, метакласс)
Объектiлердiң арасындағы байланыс және оның түрлері: агрегация, ассоциация, мұрагерлік.
Ассоциация класстар арасындағы байланысты анықтайды: ол класстарды жалғайтын тұтас сызықпен бейнеленеді. Жүйеде ассоциациялық класстың объекттері болғанда, олар ассоциация анықтайтындай байланыста болады. Байланысқа қатысушы объектілер онда қандай да бір рөл ойнайды. Рөлдің аты ассоциация мен объект байланысқан жерде көрсетіледі.
Байланыс аттардан басқа қасиеттерге де ие:
1.Көпшілік(multiplicity), яғни байланысқа әр жақтан қатысатын объектілер саны;
2.Навигация. Стрелкамен белгіленеді және ассоциацияның серіктестері рөлге лайықты объектіне қарай алатынын білдіреді.
3.Квалификаторлар. Кейбір жағдайларда бір класстың басқа класс объектілерімен байланысқан көптеген объектілерін берілген атрибуттары бойынша бөлу үшін қолданылады. Квалификатор ассоциация және класстың қосымша тіктөртбұрышпен байланысқан жерінде бейнеленеді. Тіктөртбұрыштың ішінде объектілерді топтастыру атрибуты нұсқалады.
Агрегация - бүтін және бөліктік қатынастарды суреттеуші байланыс. Объектінің лайықты иерархиясына келтіреді, агрегация бір объекттің келесі объектіге физикалық қосуын білдіреді, мысалға, басқа объектінің бөлігі болып табылатын объект агрегатпен байланысты және оған хабарламаларды жібереді. Осы байланыстан басқа, агрегация, жинақталу байланысының түрі – специализациялық – семантикалық және мағыналық байланыс та болады.
Мұрагерлік – бір класстан екінші класс алу әдісі, бала класс құрылым мен қайта анықталатын және толықтырылатын қасиеттер мен тәсілдер мүмкіндігіне ие тәртіпті еншілейді. Мысалы, "фигура" деген классты анықтауға болады, оның құрамына центрдің және әдістің координаттары кіреді.
Нақты фигураны анықтау үшін класста болатын қосымша деректер керек, айталық, класс үшін шеңбер, үшбұрыш, квадраттың қажет өлшемін беру. Әдетте пәндік аймақта мұрагерліктің тармағы пайда болатын бірнеше түпкі немесе негіздік класстарды анықтайды және олар ортақ абстракттық пәндік аймақтарды көрсетуі керек. Мұрагерлік полиморфизмның себебі болып табылады, яғни әртүрлі класс объектісінің бірдей тәртібінде бірдей әрекеттер орындалғанда.
Метакласс метамодель деңгейінде модельдеуде пайдаланылады, яғни қандай қалыптар пайдалану керегін анықтайды. Мысалға, модельде класстар(class) болу үшін, метамодель деңгейінде метакласс – Class болуы керек. Модельдің барлық элементтері қандай да бір метакласстың экземпляры болып табылады.
МЫСАЛ
смсммама
Классикалық категориялау, концептуалды кластерлеу, түптұлғалар теориясы. Осы тәсiлдерден қандайы жақсы және нелiктен?
Классикалық категориязациялау. Классикалық тіл табуда " айтылмаш сипатқа ие барлық дүние-мүліктер, белгілі бір категорияны жинақтайды. Осыған қарамастан бұлар қажетті және шарттарды қанағаттандыратын айқындаушы категория болып табылады ". Мысалыға ,басы бос адамдар бұл категория: әр адам басы бос немесе үйленген болады , бұл белгі осы сұрақтың шешімі үшін жетерлік, қай категорияға тиісті екені. Басқаша қарағанда, жоғары адамдар категорияны анықтамайды,егер әрине біз жоғары адамдарды төменгі адамдардан нақты ажырататын критерийлерін атап көрсетпесек. Классикалық категориязациялау бізге Платона және Аристотеля кезеңінен келген. Өсімдіктің және хайуанаттың өзінің соңғы топтастыруында пайымдау техникасын қолданған,бұл бизге балалардың «20 сұрақ» ойынын еске түсіреді.Классикалық категориязациялаудың қағидасы қазіргі баланың дамуының теориясында бейнеленіп тұр. Пьяже обьекттердің өмір сүруін бала 1 жасында ақ байқайды және кейін олардың топтастыруының классификациясын сезіне бастайды, басында ит,мысық және ойыншық сияқты категорияларды қолдану барысында болатынын бекітеді. Кешірек бала бір жағынан ортақ(хайуанаттар), ал бір жағынан жеке санаттар екенін біледі. Концептуалды кластеризация. Бұл классикалық тіл табудың қазіргі таңдағы нұсқасы. Ол білімнің формалдық тамашасының амалдарынан туды. Степп және Михальски: "мұндай тіл табуда алғашқы класстың концептуалды сипаттамалары (нысанның кластерлері) белгілі нысанға келеді, ал кейін біз түйірлерді осы сипаттамалармен сәйкесінше жіктейміз". Мысалы, "ғашықтар әні" деген ұғымды аламыз. Бұл тура тұғым, белгі немесе сипат емес, әннің ғашықтық дәрежесін өлшеу қиын болғандықтан. Бірақ сендіруге болатын болса ,әрине бұл басқа нарсе туралы емес екені,махаббатқа жақын екені белгілі сол себепті біз мұны осы категорияға жатқызамыз. Концептуалды кластеризацияны дәл емес көпшілік теориясымен байланытыруға болады,нысан нақтылық дәрежесі әртүрлі болса да бір уақытта бірнеше категорияға жата береді. Концептуалды кластеризация топтастыруда ең жақсы келісімдерге негізделе отырып абсолютті пікірлерді жасайды. Прототип қағидасы. Классикалық категориязациялау және концептуалды кластеризация күрделі бағдарламалық жүйені жобалау үшін толығымен жарамды жетерліктей бейнелеуші әдіс. Бірақ бұл әдістер жұмыс істемейтін жағдайлар да болады. Топтастырудың қазіргі әдісін қарастырайық, психологияға қарайтын «Рош және оның мамандасы» атты кітабында алғышарттарын табуға болады. Кейбір абстракциялар өмір сүреді,нақты анықтамаға ие емес,не ұйғарымға ие емес. Лакофф бұл мәселені былай түсіндіреді: «Виттгенстейннің дәлелдеуі бойынша, классикалық үлгіге сәйкес келмейтін категориялар болады(мысаллы ойындар),барлық ойын түріне бірдей белгілері жоқ. Сол себепті бұларды отбасылық ұқсастық негізінде біріктіруге болады. Виттгенстейн ойынның нақты шекарасы жоқ екенін дәлелдейді. Категорияны үлкейтуге болады және жаңа ойындарды қосуға болады,бірақ бұрынғы ойындарды еске түсіретіндей деген шартпен. Осы себепті бұл тұжырым прототип қағидасы деп аталады:класс бір обьектпен анықталады және жаңа обьект бұрын жасалған прототиппен ұқсастығы болу керек деген шартпен сәйкестену керек.