4. Ақпараттың эем-де берілуі жəне өлшем бірліктері.

"Ақпарат" термині "informatio" деген латын сөзінен шыққан, мағынасында мəлімет, түсініктеме, түсіндіру дегенді білдіреді. Ақпарат – нақты өмірді белгілермен және сигналдырдың көмегімен бейнеленуі. Компьютердің жадында сақталатын ақпараттың барлық түрлері-сөздер, сандар, суреттер, компьютер жұмысын басқару програм-ры-бəрі де екілік сандар тізбегі түрінде жазылады. Сондықтан есептеу техникасында 0 мен 1-ден тұратын екілік сан таңбалары арнайы терминмен бит деп аталады да, ол ақпараттың өлшем бірлігі болып табылады. Бит-ағылшын тіліндегі bit (Ьіnагу digit-екілік таңба)деген қысқарған сөз. Компьютер пернелеріндегі 256 символдың кез келген біреуін кодтау үшін дəл осы сегіз бит қажет (256=28). ЭЕМ-де қолданылатын символдық таңбаларды бейнелейтін сегіз разрядты екілік санды "байт" (ағылшынның bуtе деген сөзінен)деп атау келісілген.Сонымен 1 байт бір-бірімен қатарласа орналасқан 8 биттен тұратын тізбек, бір символды белгілейтін код. Мысалы: Е → 10000101,/ → 00101111, 8 → 00111000 т.с.с. Іс жүзінде байттан үлкен мегабайт, гигабайт, терабайт өлшемдері де пайдаланылады.

Ақпарат шамасының 3 түрі бар: құрылымдық өлшем, статистикалық өлшем, семантикалық өлшем.

Статистикалық өлшем негізінде ықтималдық тəсіл қолданылады. Мұнда 1948 жылы Шеннон ұсынған өлшем қолданылады. Мұндағы ықтималдық 0 мен 1 аралығынан мəн қабылдайтын шама, ол бір оқиғаның пайда болуының немесе пайда болмауының мөлшері. Оқиға бар болса-1, жоқ болса- 0 болады.

• 1 Килобайт (Кбайт) = 1024 байт = 210 байт,

• 1 Мегабайт (Мбайт) = 1024 Кбайт = 220 байт,

• 1 Гигабайт (Гбайт) = 1024 Мбайт = 230 байт.

Соңғы уақытта өңделетін ақпараттар көлемінің ұлғаюына байланысты, қолданысқа мынандай туынды

бірліктер де ене бастады:

• 1 Терабайт (Тбайт) = 1024 Гбайт = 240 байт,

• 1 Петабайт (Пбайт) = 1024 Тбайт = 250 байт.

Ақпараттар бірлігі ретінде он тең ықтималдықтағы хабарламаларды ажыратуға қажетті, ақпараттармөлшерін таңдап алуға да болатын еді. Бұл енді екілік емес (бит), ондық (дит) ақпарат бірлігі болады.

5. Ақпарат ұғымы, ақпараттың құрылымы.

"Ақпарат" термині "informatio" деген латын сөзінен шыққан, мағынасында мəлімет, түсініктеме, түсіндіру дегенді білдіреді. Ақпарат- нақты өмірді белгілермен н/е сигналдардың көмегімен бейнелеу.(адамның қоршаған ортадан алатын мәліметтер жиыны)

"Ақпараттандыру" бұл мағынасында "бұрын белгісіз бір нəрсені хабарлауды" білдіреді;

• техникада ақпарат деп, таңбалар мен белгілер формасында берілген хабарламаларды түсінеді;

• кибернетикада ақпарат деп, білімнің бағдарлау, белсенді əрекет ету, басқару, яғни жүйелерді сақтау, жетілдіру, дамыту мақсатында қолданылатын бөлігін түсінеді. (Н. Винер).

Ақпарат – ғылым теориясының негізін салушы, ақпараттарды тарату, қабылдау, түрлендіру жəне сақтауға байланысты үрдістерді зерттеуші америка ғалымы Клод Шеннон, - ақпаратты біздің біліміміздің бірнəрсе туралы алған анықталмағандығы тұрғысынан қарайды.

Ақпарат туралы қазіргі ғылыми ұғымды кибернетиканың "атасы" Норберт Винер өте дəл айқындап берді: ақпарат- сыртқы ортадан сезімдеріміз бен оған бейімделуіміз арқасында алынған түсініктерді белгілеу.

Ақпараттық қасиеттері тұрғысынан қаралатын нəрселер, үрдістер, материалдық немесе материалдық емес қасиеттері бар құбылыстар ақпараттық объектілер деп аталады.

Ақпарат (материалистік философия б/ша) нақты дүние бейнесінің мәліметтер, хабарлар арқылы айтылуы. Хабарлар-информацияның тіл, мәтінін, цифрлық мәліметтер, график, кесте түрінде бейнелену түрі.

Ақпаратты өңдеу – оны қабылдау, сақтау, түрлендіру ж/е басқаларға беру әрекеттерінен тұрады. Адам, компьютер, теледидар ақпаратты өңдеу алатын объектілер.

Ақпарат хабарламалар түрінде қандай да бір ақпарат көзінен оны қабылдаушыға олардың арасындағы байланыс каналдары арқылы беріледі. Ақпарат көзі берілетін хабарламаны жібереді де, ол берілетін сигналға кодталады. Бұл сигнал байланыс каналы арқылы жіберіледі. Нəтижесінде қабылдаушыда қабылданған сигнал пайда болады, осында коды шешіледі жəне қабылданған хабарламаға айналады.