19. Есептеуіш жүйенің жадысытың құрылымы. Компьютердің ішкі жəне сыртқы жады.

Жады - деректерді алу, сақтау, шығаруға арналған компьютердің функционалдық бөлігі. Жады - компьютердің құрамына міндетті түрде енетін элементтердің бірі. Ол бірнеше түрге бөлінеді жəне бір - бірінен өлшеміне, ақпаратты сақтау мерзіміне ж/е т.б. б/ша ажыратылады. Компьютер жады : ішкі жəне сыртқы.

Компьютердің ішкі: Жедел жад (ОЗУ) деректерді уақытшасақтауға қабілетті кристалды ұяшық сілемі.бір ұяшықты бір байт ақпарат сақталады. Жедел жад компта модельдер д а/тын стандартты тақталарда орналасады. Ж жад/ң сипаттамасы оның сыйымдылығы. Казір 128Мб, 256Мб, 512Мб, 1Гб болып келеді. Тұрақты жад (ПЗУ) стандыртты прог/рды, өзгермейтін мәліме/рді ж/е жүйелік ақпараты энергиядан тәуелсіз сақтауға арналған жад. Компьютер жұмысы кезде бұдан мәліметі тек оқуға болады. Жадтын өзгермейтін түрін құрайды. Мұнда комп құрыл/рын басқаруға арналған жүйелік прог/р орналасқан.

Сыртқы жад-ң түрлері: қатқыл ж\ее иілгіш магниттік дискілерде, магниттік таспаларда, оптикалық дискілерде ж\е магниттік дискілердегі жинақтауыштар т б.

Иілгіш диск – бір комптан екінші компка ақпарат алмастыру үшін, әзір жұмысқа қажет емес ақпаратты сақтауға қажет. Олар арнаулы диск жетек д а/тын тасуышқа салынады. 3,5 дюймдік; көлемі 1,44Мб.

Құрылымы: Тығыздығы жоғары идентификатор, Жазудан қорғау терезесі (ол маңызды ақпаратты абайсыз жоюдан сақтауға арналған) , Жұмыс алаңының қорғаушы пердесі (қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларынан қорғау үшін), Дискет таңбашасы (дискет мазмұнын жазып қоюға арналған).

Қатқыл магнитті дискідегі жинақтауыштар немесе винчестер - бұл дискілер жиыны бар (екі жақ бетіне де ақпарат жазылатын, жылтыратып тегістелген ферромагнитті қабаты бар мүлтіксіз жазық бірнеше пластина), жетекпен бірге жинақталған жадтайтын құрылғы. ЭЕМ қосылып тұрғанда дискілер пакеті үзіліссіз және үлкен жылдамдықпен айналады. Жинақтауыштың электромагниттік бөлігі шаң тимеуі үшін, герметикалық корпусқа салынған. Винчестер әдетте жүйелік блоктың ішіне орналастырылған және ақпараттың өте үлкен көлемін тұрақты сақтауға арналған.

Компакт дискілер – металмен қапталған оптикалық диск, оның салмағы небары 15 грамм және диаметрі 12 см. Оған шамамен 700 МБ ақпарат жазуға болады. Дискінің жұмыс бетін қорғайтын арнайы қаығы жоқ, сондықтан оларды арнайы орауышта сақтайды.

Оның негізгі бөлігі шағылдырушы қабат, оның асты түссіз пластикпен жабылған, желіді қабат үстіне жабылып оған түрлі-түсті суретпен түссіз пластик жабылған. Компакт дискілердегі ақпаратты оқу үшін арнаййы дискжетектер CD-ROM қолданылады. Олар сонымен бірге аудио компакт дискілерді де ойната алады. Қазіргі таңда тек оқып қана қоймай лазерлік дискілерге жаза алатын да дискжетектер қолданылады.

20. Жедел жəне тұрақты жады. Кэш жады. Жадтың өлшем бірліктері.

Жедел жад (ОЗУ) деректерді уақытшасақтауға қабілетті кристалды ұяшық сілемі.бір ұяшықты бір байт ақпарат сақталады. Жедел жад компта модельдер д а/тын стандартты тақталарда орналасады. Ж жад/ң сипаттамасы оның сыйымдылығы. Казір 128Мб, 256Мб, 512Мб, 1Гб болып келеді. Тұрақты жад (ПЗУ) стандыртты прог/рды, өзгермейтін мәліме/рді ж/е жүйелік ақпараты энергиядан тәуелсіз сақтауға арналған жад. Компьютер жұмысы кезде бұдан мәліметі тек оқуға болады. Жадтын өзгермейтін түрін құрайды. Мұнда комп құрыл/рын басқаруға арналған жүйелік прог/р орналасқан.

Тұрақты есте сақтау құрылғысы

(ROM) - процессордың жұмыс кезінде жедел жад пен тұрақты есте сақтау құрылғысымен мəлімет алмасып отырады. Тұрақты есте сақтау құрылғысында орналасқан программа BIOS (Basic Input Output System –енгізу/шығару базалық жүйесі) деп аталады. BIOS – MS DOS жүйесінің «Енгізу/шығару базалық жүйесі», ол ЭЕМ іске қосылған сəтте процессордың, жедел жадының жəне де басқа құрылғылардың жұмыс істеуге қабілеттілігін тест арқылы тексереді, сондай-ақ сыртқы құрылғылар адаптерін басқаруды қамтамасыз етеді.

Процессордың өте жылдам істейтін тағы бір шағын көлемді жады бар, оны кэш-жады (Саsh) деп атайды. Кэш-жад - процессордың өте жылдам жұмыс істейтін шағын көлемді жады, н/е бүркеме жад д те а/ды, ол жедел жад пен процессордың жұмысын жылдамдату үшін аралық дəнекер жад ретінде пайдалынады.

Компьютердің жедел жадының көлемі өскен сайын оның есептеу жылдамдығы да артады. Информ көлемін өлшеуде сегіз биттен (1 мен 0 тізбегі) тұратын байт бірлігі қолданылатыны белгілі. Осы өлшем б арқылы жедел жадтағы не магниттік дискеттегі сақталатын информация 360кб, 720кб немесе 1,2Мб болжазылуы мүмкін. Мұнда 1кб (1 килобайт) = 1024 байт, 1Мб (1 мегабайт) = 1024кб, ал винчестер деп аталыжүрген қатты дискіде, 1000-4000Мб (1-4 Гигабайт) жəне одан да көлемді информация жазылып сақталады

Ал сыртқы жад құрылысы мүлдем басқа. Мұнда сақталатын ақпарат көлемі үлкен болғандықтан, байттық әдіс қолайсыз. Біріншіден көлемі үлкен, екіншіден, пайдаланушыға қиындық тудыратындығынан. Байттық әдіс жағдайында пайдаланушының үнемі құрылғынын типін, ондағы ақпараттың берілу схемасын тексеріп, байттың ішіндегісінің дерек н\е программа екендігін анықтап отыру қажет.