- •Экономикалық теорияның зерттеу пәні, зерттеу пәні бойынша көзқарастар эволюциясы.
- •Экономикалық теорияның ғылым ретінде пайда болуы және дамуы.
- •Экономикалық теория қызметтері.
- •Экономикалық заңдар мен категориялар.
- •Экономикалық құбылыстарды танып білу әдістері.
- •Экономикалық ресурстар.Экономикалық теориядағы ресурстардың сиректігі және шектеулігі мәселесі.
- •Өндіріс және оның факторлары.
- •Өндіріс факторларын тиімді пайдалану бағыттары.
- •Қоғамдық өндіріс (материалды және материалды емес өндірістің рөлі).
- •Өндірістік мүмкіндіктер шекаралары.
- •Өндіріс және ұдайы өндіріс.
- •Ұдайы өндірістің типтері
- •Ұлғаймалы өндірістің түрлері:
- •Жай және ұлғаймалы ұдайы өндіріс.
- •Экономикалық жүйе: түсінігі мен типтері.
- •Дәстүрлі экономиканық жүйенің сипаттамасы:
- •Әкімшілік - әміршілік экономиканың жүйенің сипаттамасы:
- •Таза нарықтық экономикалық жүйенің сипаттамасы:
- •Аралас экономикалық жүйенің сипаттамасы:
- •Меншіктің объектілері мен субьектілері, экономикалық категориясы.
- •М еншік субъектісі меншік объектісі
- •Меншік құқығының экономикалық теориясы.
- •Меншік типтері мен формалары.
- •Меншікті жекешелендіру мен мемлекетсіздендіру процестерінің экономикалық мазмұны.
- •Жекешелендірудің тәсілдері
- •Тауар өндірісі: сипаттамасы, пайда болу шарттары.
- •Экономикалық өнім формалары: игілік, тауар, қызмет көрсетулер.
- •Тауар және оның қасиеттері.
- •Еңбек бағасының теориясы.
- •Тауар бағасын құрудың альтернативті теориясы.
- •Ақшаның пайда болуы, мәні. Ақша теориясы.
- •Ақшаның функциялары.
- •Ақша жүйесі және оның элементтері.
- •Ақша массасы және ақша агрегаты.
- •Капитал: мәні, әртүрлі көзқарастар.
- •Ақшаның капиталға айналуы. Капиталдың жалпыға бірдей формуласы.
- •29. Капитал құрылымын талдаудағы ерекшеліктер.
- •Қр жеке кәсіпкерлікті дамыту.
- •Жұмыссыздықтың табиғи денгейі және толық жұмысбастылық.Оукен заңы
- •Капитал айналымы. Айналым уақыты және оның негізгі бөлімдері.
- •Негізгі және айналмалы капитал.
- •34.Негізгі және айналмалы капиталды қолданудағы тиімділік көрсеткіштері.
- •Инвестицияға капиталдық салымдар.
- •Рынок: мәні, сипаттамасы, негізгі қызметтері.
- •Рынок түрлері мен типтері, жіктелу критерийлері.
- •Рыноктық жүйе және оның элементтері.
- •Рыноктық инфрақұрылым.
- •Рыноктың артықшылықтары мен кемшіліктері.
- •Сұраныс.Сұраныс заңы.Сұраныстың өзгеруіне әсер ететін факторлар.
- •Ұсыныс.Ұсыныс заңы.Ұсыныстың өзгеруіне әсер ететін факторлар.
- •Тепе-теңдік баға. Рыноктық тепе-теңдіктің бұзылуы.
- •44 . Натуралды шаруашылық, оның негізгі белгілері мен ерекшеліктері
- •Икемділік түсінігі. Икемділік коэффициенттері.
- •Бәсеке мәні. Бәсекелік күрестің түрлері.
- •Монополия және бәсеке.
- •Жетілмеген бәсеке жағдайындағы рыноктық құрылымның типтері
- •Монополиялық бәсекенің ерекшеліктері. Бағалық дискриминация.
- •Кәсіпкерлік пен бизнестің экономикалық мазмұны.
- •Кәсіпкерліктің ұйымдық-құқықтың формалары.
- •Кіші, орта және ірі фирмалардың экономикадағы рөлі.
- •Кәсіпорын шығындарының теориясы.
- •Шығындар түрлері және олардың жіктелуі.
- •Пайда теориясы және оның түрлері.
- •Жалақының мәні және оның формалары.
- •Еңбек-құн теориясы.
- •Ренталық қатынас теориясы.
- •Жер рентасының формалары.
- •Натуралды шаруашылық, оның негізгі белгілері мен ерекшеліктері.
- •Натуралды және тауарлы шаруашылық сипаттамасы
- •Макроэкономикалық талдаудың ерекшеліктер.
- •Макроэкономикалық көрсеткіштердің сипаты және есептелу әдістері.
- •Ұлттық есептеу жүйесі.
- •Ұлттық байлық және оның құрылымы.
- •Жұмыссыздық және оның түрлері.
- •Инфляция: мәні, себептері, түрлері.
- •Экономикалық цикл теориясы.
- •Экономикалық өсудің типтері мен факторлары.
- •Мемлекеттік реттеудің құралдары мен әдістері.
- •Несиенің мәні мен формалары.
- •Ақша-несие саясатының негізгі бағыттары.
- •Мемлекеттік бюджет: құрылымы, қызметтері.
- •Индустриалды-инновациялық бағдарлама.
- •Ақша жүйесінің эволюциясы.
- •Қазақстан Республикасының банктік жүйесі.
- •Әлемдік шаруашылықтың байланыс жүйесіндегі Қазақстан экономикасы.
- •Қазақстандағы нарық түрлеріне талдау жүргізу.
- •Кәсіпкерліктің әлеуметтік – экономикалық мәні, оның сипаттық белгілері.
- •Жұө дефляторы.
- •Қазақстан Республикасындағы жекешелендіру мен мемлекеттендіру.
- •Пайда функциясы. Кәсіпкерлік табыс.
- •А.Смиттің «Көрінбейтін қол» нарығы.
- •Биржа нарықтық инфрақұрылым элементі ретінде.
- •Ақша реформасы, себебі, мәні және әлеуметтік салдарлары.
- •Кәсіпкерліктің әртүрлі формаларын дамытуды мемлекеттік қолдаудың әлемдік тәжірибесі.
- •Тұк және ұлттық экономика.
- •А.Маршаллдың «Экономикс принципіндегі» баға концепциясы
- •Менеджменттің құрылымы, қызметі және тәсілдері.
- •Емтихан сұрақтар
- •Экономикалық теорияның зерттеу пәні, зерттеу пәні бойынша көзқарастар эволюциясы.
Жай және ұлғаймалы ұдайы өндіріс.
Өндіріс – бұл адамдардың табиғи заттарға әсер ете отырып материалды және рухани игіліктерді өндіру процесі. Ал игіліктер – қажеттіліктерді қанағаттандыратын заттар.
Өндіргіш күштер – бұл қоғамдық өндірістің жеке (жұмысшы күші) және заттық (өндіріс құрал-жабдықтары) факторларының өзара әрекеті. Адам мен табиғат қатынасының шешуші, белсенді элементі.
Өндіріс бұл қоғамдық процесс. Өйткені бұнда адамдар бір- бірімен бірлесе, яғни бір- бірінсіз жұмыс істей алмайды.
Өндіріс процессінде көбіне 4 стадия болады.
1 Өндіріс
2 Бөліп- тарату
3 Айырбас
4 Тұтыну
Бөлу- өндірілген өнімдердегі әр адамның үлесін анықтауды білдіреді.
Айырбас – бұл бір өнімнің басқа өнімге айырбасталу процесі.
Тұтыну – адамның қажеттіліктерін өтеуі үшін өндірілген игіліктерді қолдануы.
Өндірістің үздіксіз қайталанып отыруы – ұдайы өндіріс деп аталады.
Оның өзі екіге бөлінеді:
Ұдайы өндіріс |
Жай Өндірістің бірқалыпты өзгеріссіз қайталануы |
|
Ұлғаймалы Ұдайы өндірістің өсіп ұлғайып қайталанып отыруы |
Жай ұдайы өндіріс - өндіріс процесінің өзгеріссіз мөлшерде қайталанып отыруы
Ұлғаймалы ұдайы өндіріс – ұлғаймалы мөлшерде өндірістің жаңартылып отыруы.
Ұдайы өндіріс процессі кезінде капитал тоқтаусыз қозғалыста болады, және мына схема бойынша айналыс жасайды: өндіріс заттарын сатып алу-- өндіріс процессі ---- өндірілген товарларды өткізу. Бұл айналыс қайта-қайта қайталанып капитал айналысын құрайды.
Экономикалық жүйе: түсінігі мен типтері.
Экономикалық жүйе (грекше, systema-тұтас, бөлімдерден құралған) - өзара байланысқан шаруашылық қатынастар мен белгілі бір тәртіпке келтірілген экономика элементтерінің жиынтығынан тұрады және экономиканы ұйымдастырудың нысаны болып табылады.
Басты міндеті - шектеулі өндірістік ресурстарды тиімді пайдалану жолдары мен әдістерін табу. Экономикалық жүйенің өмір сүруінің басты себебі - ресурстардың салыстырмалы түрде шектеулі болуы. Яғни, барлық қоғамға тән бұл мәселе тиімді шаруашылық жүргізудің әдіс-тәсілдеріне негізделген экономикалық жүйе арқылы өз шешімін табады. Экономикалық жүйенің тиімділігі қойылған мақсаттарға жету деңгейімен анықталады.
Экономикалық жүйенің мақсаты - халықтың әл-ауқатын арттыру, материалдық, рухани, әлеуметтік, ұлтттық және басқа да құндылықтармен қамтамасыз етудің тиімді жолдарын енгізу. Сондықтан экономиканың тиімділігін арттыру үшін экономикалық жүйе бір тұрпаттан (типтен) екінші (типке) тұрпатқа өзгереді.
Экономикалық жүйенің келесідей қасиеттері бар: біртұтастылық , тәртіптілік, тұрақтылық , орнықтылық , өзгергіштік, қозғалғыштық , қарама-қайшылық . Экономикалық жүйе келесідей белгілеріне байланысты жіктеледі: 1) Меншік нысаны мен экономикалық әрекетті басқару, бағдарлау тәсіліне байланысты: - дәстүрлі экономикалық жүйе. -орталықтан басқарылатын жоспарлы экономикалық жүйе (командалық- әкімшіліктік немесе тоталитарлық). - рыноктық экономикалық жүйе. - аралас экономикалық жүйе. 2) Өркениет типтерінің даму нәтижелері ретінде экономикалық жүйе : -дәстүрлі- қоғамдағы экономикалық қатынастар әдет-ғұрыптарға негізделеді. Өндіріс әдісі, көзқарастар, мәдениет, қоғамдық нормалар және т.б. ұрпақтан ұрпаққа мұраға қалып отырады. -либералды - қоғамның дамуының тиімділігіне жетуге ұмтылыс басым және жеке тұлғаның бастамашылығына ешқандай кедергілер жоқ (қазіргі индустриалды қоғам). - аралас - бірінші және екінші типтің элементтерінен құралады. 3) Сыртқы экономикалық байланыстардың сипатына байланысты: - жабық экономикалық жүйе -шаруашылық іс -әрекетін белгілі бір шеңбер көлемінде, тұйықталған күйде жүзеге асырады (натуралды шаруашылық). -ашық экономикалық жүйе - басқа елдердің өндірістік бірліктерімен экономикалық байланыстарын үнемі ұлғайтып отырады (рыноктық шаруашылық). Экономикалық жүйенің негізін құрайтын меншік нысаны мен экономикалық әрекетті басқару, бағдарлау тәсіліне байланысты оның келесідей типтері болады: 1.Орталықтан басқарылатын жоспарлы экономикалық жүйе (командалық- әкімшіліктік немесе тоталитарлық). 2. Рыноктық экономикалық жүйе. 3. Аралас экономикалық жүйе. Экономикалық жүйе – бұл экономикалық процестер жиынтығы, ол қалыптасқан мүліктік қатынастар мен ұйымдық түрлер негізінде қоғамда жүзеге асады. Экономиканы ұйымдастыру бойынша экономикалық жүйені келесідей топтау болады.
Жабық экономика – барлық шаруашылық әрекеттер тек мемлекет шеңберінде жүргізіледі, ішкі тұтынумен шектеледі, шетелдермен қатынас болмайды.
Ашық экономикалық жүйе – халықаралық экономикалық қатынастар жүйесіне экономика белсенді түрде қатысады, ұлттық валюта мен қатар шетелдік валюта қолданылады.
Меншік қатынастарының формалары бойынша:
Дәстүрлі жүйе – ұрпақтан ұрпаққа жалғасып отырған дәстүр мен салт бойынша қатынастар қалыптасады.
Әкімшілік - әміршілік экономика орталықтанған жоспарлау арқылы барлық ресурстар мен өндіріс факторлары мемлекеттің қолында болып, мемлекеттік меншіктің үстемділігі жүргізіледі.
Нарықтық экономика - меншікке, бәсекеге негізделеді.
Аралас экономика – мемлекет пен нарық механизмдерінің араласуы арқылы экономиканы реттеу жүзеге асады.
Өнеркәсіп революциясы мен ҒТП даму деңгейі бойынша:
Индустриалды даму дәуіріне дейінгі жүйе – бұл жүйеде ауыл шаруашылығы натуралдық шаруашылық және қол еңбегі басым орын алады.
Индустриалдық жүйе – бұл жүйе ірі машиналық өндіріске дамыған тауар- ақша қатынастарына негізделеді.
Постиндустриалдық жүйе- бұл жүйеде негізгі ресурс ретінде ақпарат саналады, экономиканың бастаушы саласы – материалдық емес сала.
Меншік қатынастарының формалары бойынша әр жүйеге төмендегідей қысқаша сипаттама беруге болады.