12. Статикалық модельдің 3 мысалын суреттеңіз

Статикалық модельдер – модельдеу жүйесінің құрылымын көрсете отырып, уақыт ағымында өзгерістерін көрсетпейді. Бұл модельдер жүйенің құрылымын сипаттау үшін ыңғайлы. Ол объектілер бір бірімен қалай байланысты екенін және оның ерекшеліктері қандай екенін зерттейді. Статикалық модель жүйенің кейбір кезеңдегі нақты ерекшеліктерін көрсететін «сурет» деп айтсақ болады. Статикалық модель мысалдары: карта, глобус, компьютердің схемасы, Күн жүйесіндегі планеталардың тізімі және олар туралы ақпарат.

14.Модельдердің қай түрі «Егер…болса, не болады?» сұрағана жауап беруіне мүмкіндік береді? Бұл модельдін ерекшелігі қандай?

Имитациялық модельдер – экономикалық көріністің нақты бейнеленуі. Бұл модель «Егер....болса,не болады» деген сұраққа жауап беруге мүмкіндік береді. Имитациялық модель – бұл зерттеліп отырған процесстің ағымын имитациялайтын модельдердің жиынтығы. Олар нұсқалық есептемелерді жылдам және оңай жүзеге асыруға көмектесетін арнайы ақпараттық база мен қосалқы бағдарламалар жүйесімен біріктірілген. Имитациялық модельдер арқылы процесстерді шынайы өмірде болып жатқандай етіп сипаттайтын модельдерді құруға болады. Бұл кезде белгілі бір жүйе туралы ақпарат алу үшін тәжірибеде ол жүйе шынайы жүйені дәл сипаттай алатын модельмен алмастырылады. Модельмен тәжірибе жүргізу имитация деп аталады. Имитация – шынайы объектіде тәжірибесіз белгілі бір құбылыстың мәнін ашу.

Имитациялық модельдерді келесі жағдайдарда қолданады:

• Егер шынайы объектіде тәжірибе жасау мүмкән болмаса немесе ол қымбат болса:

• Аналитикалық модель құру мүмкін емес болса,яғни егер жүйеде уақыт, себептік байланыстар, стохастикалық айнымалар болса;

• Жүйенің Мінез құлығын уақыт ішінде имитациялау керек болса;

Имитациялық модельдеу жүйенің қылығын уақыт ішінде имитациялауға мүмкіндік береді. Бұл жерде бір артықшылық, модельдегі уақытты басқаруға болады: тез ағымды процесстер кезінде оларды баяулатуға немесе баяу өзгермелі модельдеу жүйелерін тездетуге болады. Ақпараттық жүйелердің дамуымен бірге қазіргі кезде қиын немесе ерекше бұйымдардың моделі үш өлшемді (3D) имитациялық модельдеуді жасауға мүмкіндік береді. Бұл техника өндірістің алдында барлық білімдерді, құралдарды, ақпараттарды жинауға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, с басқарушылық модельдерде «егер ...болса,не болады?» және «қалаулыға қалай қол жеткізуге болады?» деген сұраққа жауап береді. Және бұл модель үш айнымалыдан тұрады: 1) айнымалы, объектінің ағымдағы жағдайын сипаттауға мүмкіндік береді, 2) басқарушылық ықпал жасау – бұл жағдайдың өзгеруіне әсер ететін айнымалар, 3) бастапқы мәліметтер және сыртқы әсер етулер, яғни сырттан берілетін параметрлер немесе бастапқы параметрлер.

15.Модельдердің қай түрі «Егер бәрі де бұрынғы жағдайда қалса, не болады?» сұрағана жауап беруіне мүмкіндік береді? Бұл модельдін ерекшелігі қандай?

Болжамды модельдерде басқару нақты айқындалмаған. Бұл модель «Егер бәрі де бұрынғы жағдайда қалса, не болады?» деген сұраққа жауап береді. Болжамды модельде статистикалық тәсілдер, ойын теориясы мен мәліметтердің интеллектуалды анализі, сонымен қатар болашақтағы мүмкін болатын жағдайлар туралы болжамдар жасау үшін тарихи және қазіргі фактілердің анализі жасалады. Бизнесте болжамды модельдеуде мүмкіндіктер мен қауптерді идентификациялау үшін тарихи архивтерде табылған паттеріндерді қолданады. Модельдер көптеген факторлар арасындағы байланысты бекітту арқылы келісімшарттардағы мүмкін болатын қауіптер мен мүмкіндіктерге баға береді. Болжамды модельдеу қаржылық қызмет, сақтандыру, телекоммуникация, бөлшек сауда, туризм, денсаулық сақтау, фармацевтика және басқа да салаларда қолданылады. Әсіресе, қаржылық қызметтерде несиелік скоринг әдіс қолданылады.

Скоринг модельдері тұтынушының несиелік тарихын, яғни оның қарыздарының мерзімі және мөлшері, тұтынушылық мәліметтерді зерттеп, өңдейді.

Сложность разработки прогнозной модели, в отличие от модели соответствующей явлению, существующему в настоящее время, заключается в необходимости учета всех возможных изменений, которые могут произойти с объектом прогнозирования в будущем, предусмотреть действия различных факторов (внешних и внутренних), способных кардинально изменить его развитие и функционирование.

Классификация прогнозных моделей

1. В зависимости от природы прогнозируемого явления:

– предметные (вещественные);

– физические (прогноз физического процесса);

– экономические;

– демографические;

– политические;

– социологические;

– информационные и т. д.

В зависимости от степени сложности:

– простые (модели простых явлений, характеризующихся одной переменной);

– сложные (модели сложных явлений, описываемых с помощью 2–10 переменных. Пример: модели уровня политической культуры, производительности труда);

– сверхсложные (модели явлений, описываемых с помощью очень большого числа переменных Пример: модели перспек­тив развития духовной культуры, города, отрасли, общества в целом и т. д.).