46. Кәсіпорында аспап шаруашылығын ұйымдастыру, оның құрамы, міндеті мен маңызы.

Өндірісті барлық аспап түрлерімен қамтамасыз етуді кәсіпорынның аспаптық шаруашылығы іске асырады. Аспаптық шаруашылық келесідей міндеттерді шешеді:

• кәсіпорынның барлық өндірістік бөлімшелерін аспаптармен тоқтаусыз қамтамасыз ету;

• аспаптар мен құралдарды орынды қолдануды ұйымдастыру;

• өндірістік процеске зиян келтірмей, аспап запастарын қысқарту;

• аспаптық шаруашылықты ұстауға кететін шығындарды төмендету.

Аспаптық шаруашылықты келесілер құрайды: аспаппен қамтамасыз ету, қалпына келтіру, жөндеу, реттеу және ұштау бөлімшелері; сақтау, жинақтау және аспап берумен айналысатын орталық қойма және үйлестіретін қоймалық бөлімдер.  

Аспапты бірнеше белгілері бойынша топтауға болады. Өндіріс процесіндегі рөлі бойынша:

• жұмыс істейтін;

• қосалқы;

• бақылап-өлшейтін аспап;

• құрылғылар;

• штамптар;

• пресс-формалар.

Аспапты қолдану сипаты бойынша:

• арнайы;

• әмбебаб (универсальный). Аспап жөніндегі техник Лауазымдық міндеттері. Біліктілігі жоғары маманмен ұйымның жеке бөлімдерінің аспаптармен технологиялықжабдықталуының қажеттілігін анықтайтын есептеулер жүргізеді, жабдықтау мен аспап дайындаудың ағымдық және болашаққа жоба құрастыру, сонымен қатар аспап өндіруге қажет арнайы маркалы болат, балқыма, құйма және басқа материалдарды алуға тапсырыс беру. Жұмыс орындарындағы, аспаптық қоймалардағы аспап қорының нормаларының салыстырмалы шығындарын есептеуге, аспап беретін қойманың айналмалы қорының көлемін есептеуге қатысады. Ұйымның құрылымдарының аспаппен жабдықталуын және аспапты шығындауына есеп жасайды, белгіленген нормативті бақылауға алып артық шығын болған жағдайды сонымен қатар артық мөлшердегі аспаптар мен жабдықталуды анықтайды және есепке алады. Тозған аспаппен жабдықтарды сонымен қатар мөлшері көп жүрмейтін аспаптарды шығаруға құжаттарды рәсімдейді, сонымен қатар ұйымның өндірістік бөлімшелерінің аспаптары мен жабдықтарын қолданудың шектік карталарын дайындайды. Аспап қоймаларын инвентаризациялауға қатысады. Аспап пен технологиялық жабдықтың жедел шығынын есепке алады және аспаптық цехтың өндірістік бағдарламаларының орындалуын көрсетеді. Аспаптық бөлімге түсетін тіркеу және есептік құжаттардың толықтығын, дұрыс рәсімделгендігін, анықтығын тексереді. Өндірістік жоспарлы аспаптық қамтылуын есепке алатын материалдарды таңдайды.

47. Кәсіпорында көлік шаруашылығын ұйымдастыру.

Кәсіпорында өндірістік үрдісті жүргізу үшін шикізат, матери-алдар, құраушы өнімдер пайдаланылады. Жалпы өндіріс үрдісінде кеп мөлшердегі еңбек құралдарын пайдалану үшін оларды тасымалдаумен қатар, өнім дайын болғаннан кейін оны кәсіпорыннан сыртқа тасып әкету қажет. Міне, осындай барлық тиеу-түсіру, тасымалдау жұмыстарын кәсіпорынның көлік шаруашылығы атқарады. Ал оны ұйымдастыру деңгейі ендірістің техника-әко-номикалық көрсеткіштеріне елеулі ықпал етеді. Мұны тек көлік шығындарының енімнің езіндік құнындағы алатын ұлкен үлесімен ғана емес, сонымен қатар осы аталған жұмыстардың материалдық құндылықтардың тасымалдау керсеткіштері мен сақталуына қа-лай әсер ететіндігінен де көруге болады. Бұған қоса көлік шаруа-шылығының ұйымдастырылу дәрежесі өндірістік циклдың ұзақ-тығына және соның нәтижесінде аяқталмаған өндірістегі айналым қаражаттарының мөлшеріне тигізетін әсері жоғары.

Кәсіпорынның көлік шаруашылығының міндетіне барлық тиеу-түсіру және тасымалдау жұмыстарын уақтылы, сапалы және үнемді жүргізу жатады.

Кәсіпорында пайдаланылатын көлік қызмет көрсету аумағына қарай: сыртқы, яғни, оған кәсіпорынның сыртқы жабдықтаушы- ларымен және өнімді тұлынушыларымен байланысьш қам- тамасыз ететін көлік түрлері жатады. Мұндай тасымалда- улар әдетте орталықтандырылған тасымал қызметтерінің күшімен және қаражатымен жүзеге асырылады;

цехаралық, яғни, жүктерді цехтар арасында тасу және жүктерді бір қоймадан екінші қоймаға және кәсіпорын цех- тарына тасуға арналған көлік болып бөлінеді;

цехішілік,яғни бір цех ішінде ғана тасымалдау жұмыстарын орындайтын көліктерді айтады.

Коліктің бұл түрі технологиялық үрдістің ажырамас бөлігі бо­лып саналады және еңбек заттарының жұмыс орындары мен цех учаскелері арасында тасымалдау жұмыстары үшін қолданылады.

Кәсіпорынның көлік шаруашылығы барлық тиеу-түсіру және тасу жұмыстарының сипатын айқындайтын кешенді технология негізінде ұйымдастырылуы тиіс.

Кәсіпорында өндірілетін өнім сипатына, оның дайындалу тех-нологиясына қарай түрлі тасымалдау құралдары қолданылады:рельсті және рельссіз жүретін Көлік, автомобильдер, конвейерлер және транспортерлер, түрлі арбалар, лифттер, лебедкалар, аспалы жолдар, крандар, тасу құралдары және т.б.

Кәсіпорындағы тасымалдау жұмыстарының көлемі көлік құ-ралдарына деген қажеттілік және жүктерді тасымалдауды ұйым-дастыру жүк айналымы мен жүк ағынының есебі негізінде анық-талады.

Жүк айналымы деп белгілі бір уақыт аралығындағы белгілі бір болімше шеңберінде тасымалданатын жүктің жалпы санын атайды.

Жүк ағыны дегеніміз - белгілі бір уақыт аралығындағы тиеу-түсіру пунктерінің арасындағы бір бағыттағы тасымалданатын жүк саны. Жүк ағындарының жиынтығы кәсіпорынның жүк ай-налымын құрайды.

Жүк ағынының кестесін тиімді құру деңгейі Көлік қызметтері-нің үнемділігіне ықпал етеді. Жүк ағынының кестесін құруда не-гізііісіі жүкті тасымалдаудың ең қысқа жолдары, қарама-қарсы та-сымалды болдырмау, көлік құралдарының бос жүрмеуін болдыр-мау шаралары қарастырылады. Ірі кәсіпорындарда жүк ағынының кестслері әкономико-математикалық әдіс бойынша және компью-терлік технология көмегімен атқарылады.

Жүк ағыны әр уақытта әртүрлі болуы мүмкін. Осыған орай тәуліктік жүк ағынының максималды мөлшері былай анықталады:  Q =Q R /D мұнда: Q_x - жылдық жүк ағыны; R_H - жүк ағынының біркелкісіздік коәффициенті; D_T-6ip жылдағы жұмыс күнінің саны.