26. Кітап жиегіндегі мәліметтерді рәсімдеу. Iso 6357 "Documentation - Spine titles on books and other Publications" стандарты

Кітаптың Халықаралық Стандартты Номері ерекше орын алады. Баспадан басылып шыққан әр өнім осы номер арқылы ғана әлемге тарала алады. ISBN – кітаптың ерекше, техника оқи алатын идентификациялық номері. Бұл номер халықаралық ISO-2108 және мемлекеттік СТ РК 994-96 «Басылымдар. Кітапхы халықаралық стандартты номерлеу» стандарттары бойынша анықталады. Қазақстанда бұл стандарт 1997 жылы енгізілген. Осы стандарт 1966 жылы Британияда 9 белгіден құралған кітап номері ретінде дайындалып, қолданылған еді. Ал 1970 жылы ол 10 санға дейін ұзартылып, ISO-2108 деген атауға ие болып, халықаралық стандартқа айналды. Кеңес Одағының құрамында болған елдер бұл номерді 1987 жылдан бастап қолданып келеді. Бүгінгі күні бұл жүйе әлемнің 160 елінде пайдаланылады. Бір шығарманың түрлі басылымдарына әртүрлі номер береді. Бір берілген ISBN номері екінші рет қайталанып берілуі мүмкін емес. Кітаптың халықаралық стандартты номері баспа өнімдерінің: кітаптар мен кітапшаларға, альбомдар мен атластарға, жинақтық басылымдарға, аудио- видео басылымдарға, электронды басылымдарға, микротасымалдағыштағы басылымдарға, Брайль қаріптері бойынша жарық көретін басылымдарға беріледі. Сонымен қатар, сериялық басылымдарға халықаралық сериялық номер (ISSN) беріледі. Егер басылымда бірнеше ISBN болса, онда:

• кітап көптомды басылымның бір кітабы;

• бұл - аударма кітап: біреуі түпнұсқаның номері, біреуі аударманың ISBN-ні;

• кітап бір уақытта бірнеше баспадан шыққан.

27. Анықтамалықтар. Негізгі түрлері.

Анықтамалық – анықтамалық басылымдардың бір түрі болып табылады. Ол қолданбалы, тәжірибелік сипатымен және анықтамалық материалдар қалыптарының әр түрлілігін жеткізе білумен ерекшеленеді. Анықтамалықтарда мағлұматтар жиынтығы бар, белгілі бір білім саласын және ∕ немесе тәжірибелік жұмысты қамтитын және керекті мағлұматтарды табу ыңғайлылығын қамтамасыз ету үшін солай құрастырылған.

Анықтамалықтардың негізгі түрлері мынадай белгілермен ерекшеленеді.

4.1 Белгіленген бағыты бойынша ажыратуға болады:

4.1.1 Ғылыми анықтамалық – ғылыми жұмыстарға арналған анықтамалық.

4.1.2 Өндірістік – тәжірибелк анықтамалық - өндірістік немесе қоғамдық тәжірибе саласында жұмыс істейтін мамандарға арналған анықтамалық.

4.1.3 Қоғамдық - саяси анықтамалық – кең ауқымды оқырман қауымына арналған және өзекті қоғамдық – саяси ақпаратпен қамтылған анықтамалық.

4.1.4 Оқулық анықтамалық – оқушыларған арналған, оқу бағдарламасына сәйкес ұйымдастырылған, белгілі оқу пәніне байланысты мағлұматтары бар анықтамалық.

4.1.5 Танымал анықтамалық – қандай да бір тақырыпқа байланысты, кең ауқымды оқырман қауымын үйретуге арналған ерекшеленген анықтамалық мағлұматтары бар анықтамалықтар.

4.1.6 Тұрмыстық анықтамалық – күнделікті өмірде қажетті қандай да бір қолданбалы мәліметтері бар анықтамалық.

4.2 Негізгі мәтіннің құрамы бойынша ажыратуға болады:

4.2.1 Кешенді анықтамалық – қиын құрылымды, белгілі бір тақырыптағы әр түрлі мәліметтері бар анықтамалық.

4.3.3 Санақтық анықтамалық – қоғамдық өмірдің бір, бірнеше немесе барлық саласы бойынша мәліметтері бар мамандандырылған анықтамалық.

4.3.4 Тізбе – белгілі бір заттардың жүйеленген тізбесі бойынша мамандандырылған анықтамалық.

4.3.5 Анықтамалық кесте – материалдар кесте күйінде орналастыратын мамандандырылған анықтамалық.

4.3.6 Анықтауыш – белгілі бір объекттің анықталуына және индетификациялануы туралы ақпарат беретін мамандандырылған анықтамалық.

4.3.7 Өмірбаяндық анықтамалық ∕сөздік – белгілі бір тұлғалардың өмірі мен қызметі жайында мәліметтері бар анықтамалық.

4.3.8 Жолсерік кітапша – бақылауға және көруге ыңғайлы тізбекте орналасқан белгілі бір географиялық орын немесе мәдени – ағартушылық орталық ∕ мереке туралы мәліметтері бар анықтамалық.

4.3.9 Күнтізбе – кезектегі күн, апта, ай, жыл және басқа да түрлі мазмұны бар мезгілдік анықтамалық.

4.3.10 Айрықша күндер күнтізбесі – белгілі бір есте қаларлық жыл күндері белгіленген күнтізбе.

4.4 Ақпараттың белгілену табиғаты бойынша ажыратуға болады:

4.4.1 Мәтіндік анықтамалық – ақпарат көлемінің үлкен бөлігі ауызекі, сандық, формулалық немесе аралас мәтін арқылы жеткізілетін анықтамалық.

4.4.2 Бейнелі анықтамалық – ақпарат көлемінің үлкен бөлігі бейнелер арқылы берілетін анықтамалық (Түсіндірмесі ОСТ 29.130 бойынша).

4.5 Пайдалану мазмұны бойынша ажыратуға болады:

4.5.1 Үстел үсті анықтамалығы – тек қана стационарлық жағдайда қолдануға арналған анықтамалық.

4.5.2 Портативті анықтамалық – орта форматпен шығарылатын және тек қана іс бөлмеде емес, сонымен қатар барлық жұмыс жағдайларында қолданылатын көпнұсқалық анықтамалық.

4.5.3 Қалта анықтамалығы - әр түрлі жағдайда жылдам қолданысқа ыңғайланған анықтамалық.