23. Бөлшек баға және оның құрылымы. Баға құру әдістері (графикалық түде көрсету)

Баға – тауар, қызмет, жұмыс құнының ақшалай көрінісі немесе сатып алушының сатушыға өзара келісім негізінде төлейтін ақша сомасы. Баға құру әдістері:1 Шығындар әдісі – бұл әдіс бойынша шығын немесе өзіндік құнға нақты көлемді қосу арқылы анықтайды. Түрлері: А)Толық шығындар әдісі;б)Тікелей шығындар әдісі; в)Мақсатты пайданы қамтамасыз ету. Толық шығындар әдісі бойынша тұтастай шығындарды қосу, яғни тұрақты және өзгермелі шығындардың сомасына кәсіпорынның болашақ пайдасын қосамыз. Келесі формуламен анықталады: Ц_{б.бұйым} = СБ + П_р+ Н_н ; Мұндағы: СБ - өнім бірлігінің өзіндік құны; П_р – тауардың бір бірлігін өндіруден және өткізуден түскен кәсіпорын пайдасы; Н_н – жанама салықтар аударымы Тікелей шығындар әдісінің мәні айналымы шығындарға белгілі бір үстемені немесе пайданы қосу арқылы анықтау.Мақсатты пайданы қамтамасыз ету әдісі бойынша кәсіпорын қалаған көлемдегі пайда әкелетін бағаны құруға тырысады. Әдістің негізгі залалсыздық графигін құру болып табылады. 2.Параметрлік немесе эконометрикалық әдіс. Параметрлік әдіс бойынша кәсіпорынды бар өнімдердің параметрлерін қатарларын толтыратындай өнім өндіруге және жобалауға қажеттілік туады.Параметрлік қатарлар деп қызметтері атқаруға арналған және орындалатын өндірістік операцияларға сәйкес техникалық экономикалық параметрлерінің көлемі бойынша ерекшеленетін конструктылық және технологиялық біртекті өнімдер жиынтығы танылады. Параметрлер бірлігіне кететін шығындарды есепке ала отырып баға құрудың келесі әдістері бар: а)Тауардың үлестік көрсеткіштерін салыстыру әдісі. Ол шағын өнім тобына байланысты қолданылады. Ол әдіс бойынша бастапқы үлестік баға есептеледі: Ц_үлес= Ц_баз/ Ц_{ар баз} ; Мұндағы: Ц_баз – базалық бұйымның бағасы ;Ц_{ар баз} – базалық бұйымның негізгі параметрлерінің көлемі. Жана өнімнің бағасы: Ц_ж= Ц_үлес• П_арж; П_арж – жаңа бұйымның негізгілері параметрлерінің көлемі. б)Валлдық әдісте тұтынушылар үшін бұйымның параметрлерінің мәнін эксперттік бағалау негізінде әрбір параметрге белгілі бір валл беру арқылы және солардың сомасы мен бұйымның техникалық экономикалық деңгейінің интегралдық бағасын алады. Бір валлдың бағасы келесі формуламен анықталады: Ц_валл= Ц_баз/ Σ(Ц_базi • V_i); Ц_ж =Σ(Б_нi • V_i)- Ц_валл. Мұндағы: Ц_базi – базалық бұйымның і –нші параметрлерінің валлдық бағасы;V_i – параметр салмағы;Б_нi – жаңа бұйымның і –нші параметрлерінің валлдық бағасы. в)Агрегаттық әдіс бойынша параметрлерін қатарының жеке конструктивті бөліктерінің бағаларын қосамыз. Келесі формуламен анықталады: Ц = Ц_баз – Ц_а.э+ Ц_қ.э; Ц_ж = Σ^п₁ Ц_і.к.э Мұндағы: Ц_баз – базалық элементтің бағасы; Ц_а.э – ауыстырмалы элементтің бағасы; Ц_қ.э – қосылған элементтің бағасы; Ц_і.к.э – екі конструктивті элементтің бағасы; г) Аналогия әдісі бойынша калькуляцияның кейбір баптарының үлестік мәндерін біле отырып шығын элементтерінің үлесін тұрақты деп қабылдау керек. Ц = С^ж_і • 100/ Үлес салм_і ; Мұндағы: С^ж_і – калькуляцияның і –нші бабының мәнін немесе жаңа бұйымның і –нші элементінің мәні; Үлес салм_і – базалық бұйымдағы і –нші элементінің үлестік салмағы.