11. Қауіп жағдайларын көрсетіңіз

Белгілі бір жағдайда қауіптілік көзіне инициатор әсер еткенде потенциалды қауіп реалды қауіпке айналады. Мысалы, автокөліктердің техникалық қызмет көрсету станцияларында диагностикадан және автокөлік қозғалтқыштарын реттеу жұмыстары жүргізіледі. Қауіп көзінің бірі – жұмыс істеп тұрған қозғалтқыш. Қыздырылған беттер, желдеткіштің айналмалы қалпақтары, белдеулік алмасулар және өңделетін газдар қауіптілік көздері болып табылады. Қызметкерлерге күйдіру, қол сыну және улану секілді әсер етуі мүмкін. Егер өңделетін газды өндіріс аумағынан жергілікті сорғыштың герметикалық сорғышы арқылы автокөлік қүұбырлар көмегімен шығарылған кезде улы әсері болмайды, сондықтан потенциалды болып ауысады. Жергілікті сорғыш болмаған жағдайда не болмаса герметикасы бұзылған жағдайда шығатын газ бірден ауаға түседі, сол себепті реалды қауіпке ауысады. Адамзат өміріне түсетін қауіпті «адам - өндірістік орта» жүйесімен қарастыруға болады. Осы жүйенің бір ерекшелігі қызметкер өндірістік ортаға негативті объект ретінде түседі және реалды қауіпті түзетін инициатор немесе потенциалды қауіпті реалды қауіпке айналдырғыш бола алады. Қауіп көзін туғызуші шаршаңқылық, ұқыпсыздық, мамандықсыздық, қауіпсіздік техника ережелерін әдейі немесе кездейсоқ бұзу болып табылады. . Қауіптің басқа туғызушылары табиғи және техногенді (қондырғының істен шығуы, оқшаулауның сақталмауы және тағы басқалар) сипаттағы объективті шарттар. Потенциалды және реалды дәрежесі бойынша қауіптілік объектілері мен техникалық жүйелерді келесі топтарға бөлуге болады:

- Массалық жеңілу қаруы және қорғаныс кешендерінің объектілері;

-Атомдық реакторлар;

-Ракетті-космостық кешендер;

-Мұнай-газ кешендері;

• Қауіпті заттардың артық мөлшері көп химиялық және биотехнологиялық кешендер;

• Энергетикалық объектілер;

• Өндірістік қондырғылар және тасымал бұйымдары;

• Металлургиялық кешендер;

• Тасымалдау кешендерінің объектілері (жердегі, судағы, су асты және кеңістік);

• Магистралды газ құбырлары, мұнай құбырлары;

• Инженерлік құралдар (көпірлер, тоспалар, галереялар және стадиондар);

• Тау-кен кешендері;

• Азаматтық құрылыс және өнеркәсіптік ірі объектілер;

• Байланыс, басқару және хабарлау жүйелері.

12. «Тәуекел» ұғымын түсіндіріңіз

ХХ ғасырдағы ғылыми-техникалық жетістіктер өндірістің дамуына үлкен үлесін тигізіп қана қоймай, сонымен қатар адамзат өміріне төнетін қауіптердің түрлеріде артып келе жатыр. Сол себепті қазіргі уақытта негізгі мәселе қоршаған ортаға тигізетін қауіптердің түрлері және оларды болдырмау жолдары болып табылады. Осыған байланысты тәуекел теориясы үлкен қарқынмен дамып жатыр. Тәуекел – адам іс-әрекеттер мен табиғи құбылыстардан қалыптасатын қауіп әрекетінің сандық сипаты. Тәуекел адамға, қоғамға және табиғатқа кері әсер тудыратын потенциалды қауіпті шарттардың сандық мөлшерін өлшейді.Тәуекел мүгедектікті не болмаса өлім жағдайын немесе әртүрлі ауруларды тудыратын бақытсыз жағдайлармен бірге жүреді. Тәуекел анықтамасына қауіп және зардап деген ұғымдар кіреді. Тәуекел адамға және оның тіршілігіне тиетін зиянды өлшеудің құралы болып табылады. Қазіргі уақытта тәуекел (R) ұғымы оң бағытта даму үстінде, себебі жоғалу немесе зардаптың мүмкін болатын ықтималдылығын анықтай алады. Тәуекел – үдерісті жүзеге асыру мүмкіндігі мен одан келетін шығындармен анықталынады .Өндірістік тәуекел R мүгедекті немесе басқада ауыр жағдайларды, сонымен қатар өндірістік жарақаттарды : R=N /N, N – белгілі бір уақыттағы жағдайлар саны, N - белгілі бір уақыттағы бақытсыз жағдайлардың жалпы саны; не болмаса R=N p, N – бір жыл ішіндегі бақытсыз жағдайлардың саны, р – қауіпті аумақтағы адамның болу аумағы тудыратын бақытсыз оқиғалармен бірге жүреді.Өндірістік жағдайда тәуекел дара және ұжымдық болып екіге бөлінеді. Дара тәуекел – жеке нақты бір адамның іс-әрекеттінең туындайтын қауіптікті сипаттайды. Біздің елімізде болатын өндірістік жарақаттар мен сырқаттар көп жағдайда жеке өндірістік тәуекелден туындайды. Елімізде қолданылатын өндірісте жарақаттану мен кәсіби дертке шалдығу көрсеткіштері – жазатайым оқиғалар мен кәсіби дерттердің жиілігі – дербес өндірістік тәуекелдіктің көрінісі болып табылады.Ұжымдық тәуекел – екі немесе оданда көп адамдардың басына түсетін қауіп. Мүлдем қауіпсіз іс-әрекет болмайды, сол себепті мүмкін болатын тәуекел ұғымы енгізіледі. Елімізде қолданылатын өндірісте жарақаттану мен кәсіби дертке шалдығу көрсеткіштері – жазатайым оқиғалар мен кәсіби дерттердің жиілігі – дербес өндірістік тәуекелдіктің көрінісі болып табылады.