52. Химиялық улану кезіндегі алғашқы көмек көрсету

Улану және интоксикация ағзаға әр түрлі улы заттардың әсерінен дамиды. Жиі осы заттар тұрмыста қолданылады және онымен дұрыс қолданбаған салдарынан адам ағзасына түседі.  Қазіргі кезде адам өз қызметінде әр түрлі химиялық құрамалардың көп мөлшерін қолданады, өткір улануды шақыратын көптеген дәрі-дәрмекті ішеді. Улану белгілері химиялық зат табиғатына (сілті, қышқыл, тамақ токсиндері) және оның ағзаға түсу жолдарына (ауыз, тері, қан арқылы) байланысты. Осыған байланысты зиян шеккенге алғашқы жәрдем көрсету алгоритмі анықталады. Уланудың типтік белгілері болып табылады: жүрек айну, құсық, азқазан және ішек қарын аумағында ауыру, іш өту, жүрек-тамыр жүйесінің бұзылуы, психометриялық қоздырғыш немесе қимыл-қозғалысының өзгеруі. Жейтін (қышқыл, сілті) заттардан уланған кезде ауыз және ерін қабыршағында күйіктер білінуі мүмкін. Орталық жүйке жүйесіне әсер ететін улармен уланған кезде, оның толығымен тоқтауына дейін тыныс алу бұзылуы мүмкін. Улану кезіндегі көмек Асқазанды жуу. Химиялық немесе улы заттардың табиғатына қарамастан, оның ағзаға түсу саны мен уақытына қарамастан, таза суға дейін бөлме температурасындағы судың көп мөлшерімен (3-4 л) асқазанды жуу қажет. Егер қышқылмен уланған болса, осы заттарды сілтімен (мысалы, соды ертіндісімен) немесе керісінше жасауға болмайды. Көп мөлшерде газ шығару азқазан қабырғасының жарылуына әкелуі мүмкін және оның ішіндегі іш қарынға ағылады. Ішекті тазалау – жәрдем көрсетер алдындағы келесі кезеңі. Тік ішекті улы заттардан бірнеше тазалағыш клизмалар көмегімен таза суға дейін жуу қажет. Жалпы соммада бөлме температурасындағы 4-5 л су (бір мерзілде 1-1,5 л су енгізу қажет) қолдану қажет..  Инфузиялық терапия. Алдында айтылғандай, уланған кезде улар қанға сіңеді және бүйрек пен өкпенің жұмысына ахау келтіреді, ол несіп бөлінуінің азаюынан немесе толық тоқтауынан білінеді. Осы мәселені форсирленген диурезді қалпына келтіріп қана шешу қажет. Уланғанды тұзды ертінділермен сүрту керек және ол несіптің шығуын тездетеді.  Ағзаға тұзды ертіндіні (NaCl изотонды ертіндісі, трисоль, дисоль, лактосол, Рингер-Локк ертіндісі) шек арқылы кіргізуге болады. Шек қабырғаларына ертіндіні сіңдіре алатын қан тамырларының көптеген мөлшері келеді. Сондықтан тазартқыш клизмадан кейін жылы ертіндімен тамшы жүйесін қоюға болады және ине жүйесін қоспай тік ішекке жүйенің резеңке ауыстырғышын енгізу қажет. Ертіндінің беру жылдамдығы минутына 40-60 тамшы болуы тиіс.  Егер сізде ресми (қобдишалық) тұзды ертінділер болмаса да, бұндай ертіндіні өздігінен дайындауға болады (ол стерильденген болуы тиіс емес). Ол үшін 5 л жылы қайнатылған суға 1 шай қасық (үйілген емес) ас тұзын ерту қажет, одан 1 л Эсмарх сапты аяқпен алу қажет. Бұдан әрі тазалағыш клизмадағыдай жасау қажет, бірақ ертіндіні тік ішекке аз мөлшермен (10-15 мл), шлангты вентильмен немесе қысқышпен жауып отыра енгізу керек.   Бірақ барлық осы тәсілдерді, егер уланған науқасты ауруханаға жеткізу мүмкіндігі болмаған жағдайда ғана жасау қажет.