32.Улы заттардың жіктелуі, адам ағзасына әсері32. Улы заттардың жіктелуі, адам ағзасына әсері

І. Химиялық заттардың жіктелуі:  1. Кейбір заттардың рөліне қарай (хлорофос, мышьяк, дихлорэтан, т.б) 2. Заттың топтарына қарай (барбитураттар, қышқылдар, сілтілер) 3. Арналуына қарай заттарды біріктіретін класс бойынша (улы химикаттар, дәрілік өсімдіктер, т.б) 4. Шығу тегіне қарай (өсімдік текті, жануар текті, синтетикалық улар.) ІІ. Ағзаға түсу жолдарына қарай жіктеу: 1. Ингаляциялы (таралу жолдары арқылы) 2. Пероральді (ауыз қуысы арқылы) 3. Перкутанды (тері арқылы) 4. Инъекциялы (парентеральді енгізгенде) ІІІ. Әсер ету механизмі бойынша жіктеу: 1. Тітіркендіргіш  2. Күйдіргіш 3. Гемолитикалық, т.б. ІҮ. Таңдамалы токсинділігі бойынша: 1. Нефретоксинді 2. Гепатотоксинді 3. Кардиотоксинді, т.б. І-ІҮ- Химиялық заттарды нозологиялық тұрғыдан жіктеу туралы. Ү – Химиялық заттарды клиникалық тұрғыдан жіктеу туралы. Ү. Зардап шегуші күйінің ауырлығын бағалау бойынша: 1. Жеңіл. 2. Орташа ауырлықты. 3. Ауыр 4. Аса ауыр улану Уланудың пайда болу мерзімі, химиялық заттың дозасы, ағза сезімталдығына қарай: 1. Жіті (химиялық зат бір-бірнеше сағатта әсер берсе) 2. Созылмалы (ұзақ уақыт бойы химиялық заттың шамалы дозасы әсер етсе) Токсинді заттың ағзада таралуы 3 негізгі факторға тәуелді:  1. Кеңістік факторы. 2. Уақыт факторы. 3. Концентрация. Белгілі мүшенің зақымдалуы қанмен жабдықталу мөлшеріне және мерзіміне байланысты; бірден зақымдалатын мүшелер: өкпе, бүйрек, бауыр, жүрек, ми. Ағзаға түскен улы заттың әсері басталған уақыт пен оның токсинді эффектісі өзара байланыста. Ағзаға түскен улы заттың концентрациясын білгеннен соң улану дәрежесі анықталады, дезинтоксикациялық шаралар ұйымдастырылады. Уланудың клиникалық кезеңдері: 1. Токсинді – улану бірден басталу негізінде токсинді агенттің дозасы улы әсер береді. 2. Сомотогенді – токсинді агент әсері ағзадан шыққан соң немесе ыдыраған соң басталады, көрінісі- зақымдалу “іздері” түрінде. Уланумен күрес: 1. Асқазанды шаю- ағзадан шығару 2. Уға қарсы дәрілік зат беру (противоядие) 3. Ішті айдатқыш препарат беру 4. Активтелген көміртегі беру, карболен беру. 5. Спецификалық терапия (улы заттың түрлерін тоқтату, улы әсерін азайту) 6. Симптоматикалық терапия (ағзаның зақымдалу функциясын қорғау, сақтау. Оқиға болған жерде жүргізілетін шаралар: 1. Улану себебін анықтау: 2. Улы заттың түрін, ағзаға түскен мөлшерін және қалай түскенін анықтау. 3. Улану уақытын анықтау. 4. Ерігіш улы заттың концентрациясын немесе дәрілік заттың дозасын анықтау.

33. Бірінші топқа жататын улы заттар, олармен жұмыс істеу қауіпсіздігі

Улағыш заттар (УЗ) - адамдар мен жануарларды закымдайтын және қоршаған ортаның ұзақ мерзімге ластануына әкеп соғатын улы химиялық қосылыстар. Ұрыстық қолдану сәтінде олар бу тәрізді (газ тәрізді), аэрозольдік (түтін, тұман), не сұйық-тамшы күйінде болуы мүмкін. Олар адамдарды тыныс  алу  мүшелері,   шырышты  қабықтары   және   тері   қабаттары,   дене жаралары арқылы, ал уланған өнімдер мен суды тұтынғанда асқазан-ішек жолы арқылы зақымдайды. УЗ-дың ағзаға енетін ең негізгі жолдары - ингаляциялық (тыныс алу мүшелері арқылы) және тері-резорбтивтік (терінің түктері арқылы).

Улағыш заттардың әсер етуінің негізгі көрсеткіштері:

•   токсинділік (улылығы);

•   жылдам әсер етуі;

•   тұрақтылығық.