31. Электр тогының адам ағзасына әсері

Электр тогы адамға әртүрлі сипатта әсер етеді. Ағзадан өткен электр тогы термиялық, электролиттік және биологиялық әсерді туғызады.

Термиялық әсер дененің жеке бөліктерін күйдіреді, қан жүретін тамырларды, жүйке жүйелерін, қанды және тағы басқада жерлерді қыздырады. Электролиттік әсер қанды және басқада органикалық сұйықтықтарды ыдыратады және олардың физика-химиялық құрамы өзгереді. Биологиялық әсер ағзадағы тірі бөліктерді қоздырады және тітіркендіреді, соның нәтижесінде бұлшық еттер, өкпесі және жүрегі қысылады.Электр тогының әртүрлі әсер етуі екі жағдайда жүзеге асырылады – электрлік жарақаттану мен электрлік соққы.

Электрлік жарақат электр тогының немесе электр доғасының әсерінен ағза терілерінің күйген белгісі айтылады. Электр жарақатының бірнеше түрі болады: Электрлік күю электрлік жарақаттанудың кең тараған түрі болып табылады, ол токтың және доғаның әсерінен жүзеге асырылады. Токтық күю адамның денесінен токтың өтуі, нәтижесінде электр энергиясы жылу энергиясына айналады.Күю төрт дәрежеге бөлінеді:I – терінің қызаруы. II – көбіктердің түзілуі. III – барлық тері қалыңдығының жансыздануы. IV – терінің көмірлену.

Доғалық күю адам денесі мен ток өткізетін бөлшектің арасындағы электр доғасының түзілуінен болатын күюді айтады.Терінің металдануы – электр доғасының әсерінен балқыған металдар терінің беткі қабатына кіруін айтады Электроофтальмия – спектрінде көзге зиянды УК және ИҚ сәулелері бар электр доғасының қарқындылығынан туындайтын көздің жарақаты. Механикалық зардап адам денесінен ток өткенде бұлшық еттердің қысылуынан болады. Механикалық жарақаттану ұзақ емделуді талап ететін күрделі жарақат түріне жатады.

Электрлік соққы - адам денесінен ток өткенде ағзаның қозуынан бұлшық еттердің қысылуы болып табылады. Токтың адам ағзасына әсер етуіне байланысты электр соққылары төрт дәрежеге бөлінеді:I – бұлшық еттің қысылуы;II - бұлшық еттің қысылуы және естің жоғалтуы;III - естің жоғалтуы және жүрек жұмысы мен тыныс алу жұмыстарының бұзылуы;IV – клиникалық өлім, яғни тыныс алу мен қан айналымның болмауы.

Электр тогымен жарақаттану нәтижесіндегі өлімнің себептеріне жүрек пен өкпенің жұмыс істемеуі және электрлік шок.

Жүректің жұмыс істемеуі токтың жүрек бұлшық еттерінің қысылуы нәтижесінде болады, ол өте қауіпті. Бұл әсер тікелей – ток жүрек облысынан өтеді және рефлекторлы – ток орталық жүйке жүйелерінен өтеді.Екі жағдайдада жүрек тоқтайды немесе оның фибрилляциясы басталады, ол кезде қан айналым тоқтатылады.

Тыныс алудың тоқтатылуы тыныс алу үдерісіне қатысатын көкірек жасушаларына токтың тікелей немесе рефлекторлы әсер етуінен туындайды. Адамға ток ұзақ уақыт әсер еткенде тұншығу басталады. Тұншығу – ағзада оттектің жетіспеуінен және көміртек диоксидінің нәтижесінде пайда болатын ауырғыш жағдай. Электрлік шок – адам ағзасын электр тогымен тітіркендіргенле жүйке жүйесі терең тозатын, қан айналу, тыныс алу және зат алмасу бұзылатын өзіндік бір ауыр жүйке-рефлекторлық реакция.