54) Ақш.1776ж Тәуелсіздік деклорациясы:

ХYІІІ ғасырдағы АҚШ – ғы тәуелсіздік үшін соғыс. ХҮІІ ғасырдың басында атлант жағалаунда орналасқан Солтүстік Америка ағылшынның алғашқы отары. Сонына келе (ХҮІІ-ХҮІІІ ғ.ғ.), осы жағалаудан Солтүстік Америкаға қарай ұзыннан созылған 12 отар мемлекеттілік пайда болды.

Отар мемлекеттердің басқарылуы  біртекті болған жоқ. Олардың кейбіреуі (Пенсильвания, Мэриленд) жеке меншік иелік ретінде саналды. Конниктут, Род-Айленд сияқты отар мемлекеттіліктер «халық басқармасында» болса, қалғандарының басқаруы метрополия үкіметі тағайындаған губернатор басқаратын, «король отары»  басқару нысанында ұйымдастырылған. Отар мемлекеттіліктер өздерін ағылшын патшалығының толыққанды бодандары ретінде санаған, оларға метрополия құқығы кеңінен тараған : Ұлы еркіндік хартиясы, құқық туралы Билль, «жалпы құқық», «әділеттілік құқығы» және т.б. Бірақ та, патша үкіметі отар мемлекеттіліктерге метрополияның шикі зат қоры және ағылшын тауарларын өткізетін нарық ретінде қарады және отар мемлекеттіліктерді тонау саясатын жүргізе отырып, олардың өндірістік дамуын кешеуілдетті. Осылай, ХҮІІІ ғасырдың орта шеңінде метрополия мен отар американдықтардың арасында шиеленіс үдей түсті.     

1774 жылы Филадельфия қаласында 55 делегаттан тұратын отар мемлекет өкілдерінің бірінші континентальды конгресі өтті. Конгресс метрополияның кеден және салық саясатына қарсы наразылығын бейнелеген құқық Декларациясын бекітті.

1775 жылы мамыр айында Екінші континентальды конгресс мәжілісі шақырылды. Конгресс Ағылшын мен отар мемлекеттер соғысы жағдайын дәйектей келе, американ армиясын құру туралы шешім қабылдады. Армия бас қолбасшысы ретінде Дж. Вашингтон тағайындалды. Тәуелсіздік үшін соғыс басталып кетті. Әрбір колония өзін тәуелсіз республика-штат деп жариялады. Д. Адамстың, Т. Джефферсонның, А. Гамильтонның және басқада ұлттық-азаттық күрес жетекшілердің арқасында тәуелсіздік соғыстың идеялық-теориялық тұғырнаманың бастапқы қағидалары қалыптасты. Осы идеялар америка төңкерісінің маңызды бағдарламалық  құжаттарында көрініс тапқан. Атап айтқанда, 1776 жылы 4 шілдеде жаңадан шақырылған, Континентальды конгрессте қабылданған Вирджиния штатының құқық Декларациясы, демек жалпы мемлекет үшін тәуелсіздік Декларациясы. 

1776 жылғы Тәуелсіздік декларациясы. 1776 жылы 4 шілде айында Вирджиния штатында қабылданған құқық декларациясы барлық елге ортақ тәуелсіздік декларациясымен сәйкес келеді. Осы құжатта мемлекет тәуелсіздігінің метрополия тәуелділігінен біржола құтылуы және тәуелсіз Америка Құрама Штатының құрылуы жарияланған. Тәуелсіздік декларациясы, осы дәуірдің демократиялық рух негізінде жазылған танымалы прогрессивті құжат.

1781 жылғы Конфедерацияның құрылуы. Тәуелсіздік Декларациясы штаттарда заң шығару үрдісін ынталандырды, Декларациядан кіріспе бөлімі құрылатын Республикалық Конституцияны немесе азаматтардың құқығы мен бостандығы туралы Билль құжаттарын қабылдағанын айта кеткен жөн. Осы кезге дейін штаттардың бірігу қажеттілігі, яғни тұрақты тұтанып тұрған соғыс, тұрақсыз табыс және америка күштерін біріктіру процессі айқын көрініс тапты. Бірақ та бұл үрдіс әрқашанда біркелкі болған жоқ, себебі, кейбір штаттар жаулап алған тәуелсіздігін шектегісі келмеді. Келіспеушіліктер болғанмен де штат одағы жобасын құруға және 1781 жылы өкілдер штаты конгрессінде бекітілген, алғашқы конституциялық құжат «Конфедерация бабтары» қабылдауға әсер етті. Штаттар «мәңгі одақ»-конфедрация деп аталатын Америка Құрама Штатын құрды.

1787 жылғы АҚШ конституциясы бойынша үкімет органдарының жүйесі. 1787 жылы Филодельфииде 12штат (Род-Айленд штатынан басқа) 55 делегаттардан құралған Конституциялық конвент мәжілісіне шақырылды.

55) 1787 жылы Филадельфия қаласында 12 штаттан (Род-Айленд штатынан басқалар) 55 делегат қатысқан Конституциялық конвент жиналды. Конституцияның жобасын даярлауда Дж.Вашингтон, Д.Мэдисон, Э.Рандольф, Д.Уилсон сияқты көрнекті мемлекет қайраткерлері мен заңгерлер қатысты.Төрт айлық жұмыстың нəтижесінде Американың қазіргі кезге дейін жеткен Конституциясы қабылданды. Бұл актінің негізіне алынған маңызды бастамалар ретінде мемлекеттік биліктің заң шығарушы, атқарушы жəне сот билігі тармақтарына бөлінуін

атап кетуге болады. Биліктің тармақтарға бөлінуі туралы теория ең алғаш рет Аристотельдің жəне Марсилия Пуадонскийдің еңбектерінде көрініс тауып, кейін ХVІІІ ғасырда француз

ғалымы Ш. Монтескьемен анғұрлым терең зерттелді.Заң шығарушы билік екі палатадан : Сенат жəне өкілдер палтасынан тұратын Конгресске берілді. Қос палаталармен қабылданған заң жобасы президент қол қойғаннан кейін 10 күннің ішінде заңды күшіне енетін (ол мерзім өткеннен соң заң жобасы қабылданды деп есептелетін). Егер президент заң жобасын қайтарып жіберсе, Конгрес оны 2\3 дауысымен бекітетін, яғни жобаны қайтарып жіберу билігі президент

қолында болған. Сонымен қатар, президент үкімет жəне мемлекет басшысы, қарулы күштердің жоғарғы қолбасшысы болып табылған. Ол сенаттың келісімімен елшілер мен басқа да мемелкеттің жоғарғы лауазымды тұлғаларын тағайындап,өзінің əкімшілігін басқарған.Сот билігі АҚШ-тың жалпыфедералдық Жоғарғы сотына тиесілі болды. Аса маңызды істер бойынша халық соттары (суд присяжных) тағайындалған. Конституцияда ,сонымен қатар

мемлекеттік биліктің қалыптастыру тəртібі көрініс тапқан.Өкілдер палатасының депутаттары штаттар бойынша сайланатын болған (30 мың тұрғыннан бір депутат), Сенат– əр штат-

тың заң шығарушы жиынынан екі депутаттан алынып құрылатын болған, Президент — екі дəрежелі сайлау жүйесі бойынша сайланатын болған (штаттардың тұрғындары “сайлаушыларды”, ал олар президентті сайлаған). Жоғарғы соттың мүшелерін сенаттың келісімімен президент тағайындаған.Өкілдер палатасы екі жылға, сенат 6 жылға сайланған, сенаттың 1\3 құрамы əрбір екі жыл сайын кайта сайланып отыратын болған. Президент төрт жылға, Жоғарғы соттың судьялары өмір бойына сайланатын болған.Конституция бойынша федеративтік құрылым еңгізілді. Соның нəтижесінде, жалпыфедералдық органдар мен штаттардың органдарының өкілеттіктері шектелді. Федерацияға мынадай

қатынастарды шешу құқығы берілді: соғыс жəне бейбітшілік,сыртқы қатынастар, ақша шығару, өлшеу жүйесі, əскерді жəне теңіз əскерін басқару. Федералдық құқық штат құқығына

қарағанда үстемдікке ие болды.1791 жылы “Құқық туралы билль” қабылданды, ол мəні

бойынша АҚШ-тың Конституциясына 10 түзету енгізді. Түзетулер саяси мəселелерге қатысты демократияландыру сиаптында болды. Алайда, оңтүстік штаттарда сақталған құлдық туралы қайтадан ештеңе айтылмады. Үндістердің жерлерін жаулап алудың жəне европалық колонияларды сатып алудың нəтижесінде штаттар саны көбейе түсті. Жаңа штаттарды құру тəртібі 1787 жылы қабылданған Конституциямен реттелді.Конгресс штаттардың аумағын өзінің (штаттық) заң шығарушы жиынымен автономиялық деп жариялады. Штаттың басшысын

— губернаторын, сенаттың келісімімен президент тағайындады