44,45). Жапонияның мемлекеті жəне құқығы:

VІ-VІІ ғасырлардағы Жапония.Жапон архипелагының тұрғылықты халқы болып мына

тайпалар табылды: айналар, кумасо жəне эбису, кейіннен бұл жерлерге тунгус-маньчжур тектес тайпалар да көшіп келді.Көпшілікпен танылған дін болып синтоизм (ата-бабалар мен табиғат күшіне табыну) табылды. VІ ғасырдың басында Сога тегінен шыққан ханзада Сетокутайси (572-621 ж.ж.) 12 ранг туралы иерархиялық табель жəне 17 баптан құралған заң қабылдады, бұл заң буддизм мен конфуций ілімінің мемлекет пен монархтың билігі туралы догмаларына сүйенді.645 жылы таққа Сумераги тегінен шыққан Кару отырды, ол Котоку атымен билік жүргізе бастады. Бірқатар реформалар

жүргізілді, енді мемлекет басында император отыратын болды,елді губерниялар мен уездерге бөлді, жер мемлекеттік меншік ретінде жарияланды, шаруаларға тиесілі жерлер бөліп берілді жəне олар өздерінің астығының бөлігін мемлекетке беріп отыратын болды. Əскери ақсүйектер — самурайлар қалыптасты,

олар “бусидо” (бушидо) деп аталатын ар кодексіне сəйкес қызмет ететін. ХІІ ғасырдың соңында самурайлар дербес династия ретінде қалыптасқан Миномото князьдарын жақтады.

ХVІ-ХVІІ ғасырлардағы Жапония.ХVІ ғасырда Жапония феодалдық ыдыраушылық жағдайында болды. Феодал Ода Нобунага Токугава жəне Такеда тегінің князбдарымен одақтасып, 1582 жылы мемлекеттің 66 провинциясының отызын өзіне бағындырды, оның мирасқоры Хидэеси елдегі бүкіл билікті өз қолына біріктірді. Шаруаларға қару-жарақ ұстауға тыйым салынды, олар өз жерлерінен кете

алмайтын. Князьдардан құралған өкілдік алқалы орган құрылды.Кореяға қатысты белсенді жаулап алушылық саясат жүргізілді. 1598 жылы Хидэесидің өлімінен соң оның үш жасар мұрагерінің тұсында ірі феодалдардан құралған регенттік кеңес құрылды. Ірі феодалдардың арасындағы өзара соғыстың

нəтижесінде Токугава Иэясу жеңіп шықты. 1603 жылы Токугава сегун (бас қолбасшы) болып жарияланды. Токугава тегі Жапонияда ХІХ ғасырдың жартысына дейін билік құрды.Сегунат режимі императорды биліктен аластатты. 1615жылы бүкіл Жапония біріктірілді. Мемлекеттің астанасы Эдо

(қазіргі Токио) қаласына ауыстырылды. Сегуннан кейінгі екінші тұлға болып оның бірінші министрі жəне бас кеңесшісі табылды, сегун кəмелетке толмаған жағдайда оны регенттік кеңес тағайындайтын. Жоғарғы кеңесуші орган болып ақсақалдар кеңесі табылды. Жергілікті жерлерде билікті губерна-

торлар жүзеге асыратын; сегунның ерекше шенеуніктері жергілікті жерлерге бақылау жəне тексеру мақсатымен жіберілетін. Тұрғылықты халық негізгі төрт сословиеге бөлінді:самурайлар, шаруалар, қолөнершілер жəне саудагерлер, қайыршылар мен көшпенді артистер ешбір сословиеге жатпйтын.

Барлық мемлекеттік лауазымдарды самурайлар иеленді.Халықтың сексен пайызын құраған шаруалар жерді “мəңгілік”жалға алу құқығына сəйкес иеленетін. Қолөнершілер мен

саудагерлер цехтар мен гильдияларға біріккен.Жапондық феодалдық құқығының дамуына қытай құқы-

ғының əсері ерекше болды жəне мұнда да конфуций ілімінің догмалары көрініс тапқан. Қылмыстың, азаматтық деликтінің жəне əкімшілік теріс қылықтың аралары нақты ажыратылмаған

болатын.Жапондық “Жүз заңдар” (1742 жылы) феодалдық жинағы азаматтық, қылмыстық, процессуалдық құқықтардың негізгі нормаларынан құралған, алайда, бұл нормалар құқық салалары

бойынша нақты ажыратылмаған болатын. Ресми доктринадаадамның жазылған құқыққа қатынасы мына формуладан көрініс тапқан: “білмесең де, орындауың қажет”. Сол себепті, жазылған құқықты білетін адамдардың санының шеңбері аз болған. Негізінен конфуций ілімінің имандылық жəне жақсы (немесе жаман) жүріс-тұрыс ережелері басшылыққа алынатын.