1. Қазақстанда метрологияның даму тарихы. Метрология және оның мақсаттары.
Қазақстан өңірінде ең алғаш 1923ж. Омдық салыстырып салыстыру палатасының Семейлік бөлімшесі ашылды.Құралдардың қолданысқа жарамдылығын анықтаумен айналысты.
1925ж. Семейлік бөлімшесі еркін салыстырып тексеру палатасына ауысып,Жетіғара мен Семей облыстарына қызмет етті.
1929ж. 1қазанда мөлшер мен салмақтың Семейлік бөлімшесі Қазақ өңірлік салыстырып текксеру палатасы болып аты өзгертілді.
1930 ж. Қазақ ССР халықтың комиссарлар Кеңесі шешімімен Қазақ өңірлік салыстырып тексеру палатасы АлмаАтаға ауыстырылды.Осы жылы Қазақ өңірлік тексеру палатасы Қазақ өңірлік Стандарттау бюросы деп аты өзгертілді.Стандарттау мен Метрологияның өндірісте қолдану деңгейі жоғарылады.Қазақ өңірлік Стандарттау бюросы өлшеу құралын салыстырып тексерумен ,осы саладағы нормативтік құжаттарды қадағалаумен және бақылаумен айналысты.
1933 ж. Қазақ ССР НКВД-сының мөлшер мен салмақты басқарудың толыққанды Басқару бөлімі деп,ал 1935ж. Қазақ ССР НКВД- сының мөлшер мен салмақ бөлімі. 1938жылы Қазақ ССР Халықтық комитеттер кеңесінің мөлшер мен өлшем құралдары бойынша толыққанды басқару комитеті болып ауыстырылды.Басқару құрылымы:орталық аппарат, 14 обл. басқару.Мамандар саны 129.
1955ж. Алма Аталық мемлекеттік бақылау зертханасы құрылып мемлекеттік қадағалаудың Республикалық зертханасына ауыстырылды.Келесі өлшеу түрлері бойынша салыстырып тексеру бөлімі болды:механикалық,сызықтық бұрыштық,жылу техникалық,электрлік.
1971ж.ССР Госстандартын басқарудың Қазақ мемлекеттік басқаруы құрылды.Басқару функциясын енгізудің жаңа ережесі
жасалды.Өскеменде,Цилиниградта,Шымкент,Жамбылда 2-ші 3-ші разрядты құрылғылармен қамтамасыз етілген зертханалар ашылды.
1972ж.
Қапшағай қаласында радиациялық бақылау
құралдарын салыстырып тексеру зертханасы
салынды.Изотоптарды сақтауға барлық
жағдайлар жасалынып,
сәулеленулер
энергия аумақтарын бақылайтын
құрылғыларды салыстырып тексере алады.
1974ж. Жаңа зертханалар құрылды:акустикалық өлшеу құралдарын салыстырып тексеру,жоғарғы кернеулі өлшем құралдарға,жылдамдық пен дірілге,жоғары және төмен қысымға арналған .Бұл салыстырып тексеру Қазақстанды ғана емес Орта Азия мен Батыс Сібірді де қамтамасыз етті.
1975ж.Мемлекеттік қадағалаудың Республикалық зертханасы Қазақ Республикалық метрология және стандарттау орталығына ауыстырылып,стандарттар сақталуымен енгізілуін,өнім сапасын,өнім жасауды метрологиялық қамтамасыз етумен айналысты.
1977жылдан ССР Госстандарт тапсырмасымен Алма Аталық стандарттау және метрология ортылығында түсті металдар құрамының мемлекеттік стандартты үлгілері шығарылды.Свердловтың метрологиялық ғылыми зерттеу институтында мемлекеттік стандартты үлгілер жасауға арнайы техникалық құрылғы құрастырылып,орталық 35 түрлі мемлекеттік стандартты үлгі өңдеп,реестрге енгізіп 9000 мемлекеттік стандартты үлгі құрастырылды.
1993 жылы 18 қаңтарда «Өлшеу тұтастығы» ҚР заңы қабылданды.Мемлекетіміздің басқарылуы мен «Мемлекеттік өлшеу тұтастығы жүйесін дамыту бағдарламасы» құрылып,өлшеу деңгейі жоғарылатылды.
1994 ж.қазанда Қазақстан заңнамалық метрологиялық халықаралық ұйымға толық құқылы мүше болып енді.Мемлекетіміз ИСО құрамы және СНГ мемлекеттері қол қойған «Стандарттау,метрология,сертификаттау саласында келісімді саясат жүргізу келісімі» құрамына енді.
Метрология – өлшеу, өлшеудің әдістері туралы ғылым. Метрология 3 топқа бөлінеді: заңнамалық- қолдануға жіберілген мемлкеттік талаптарды бекітеді; теориялық – метрологияның іргелі негіздерін зерттеп дайындаумен айналысады; қолданбалы – теориялық метрологиясы зерттеп дайындағандарды тәжірибе қолданумен айналысады.
Метрологияның негізгі мақсаттары:
ҚР азаматтарының мүдделерін және экономикасын өлшемнің теріс нәтижелері салдарынан қорғау;
Отандық және импортталған өнімдердің, процестердің және көрсетілген қызметтердің қауіпсіздігі мен сапасын қамтамасыз ету:
Материалдық және энергетикалық ресурстардың барлық түрлерінің дұрыс есебін қамтамасыз ету;
Іргелі зерттеулерде және ғылыми талдамаларда өлшем дұрыстығын қамтамасыз теу;
Диагностика және сырқаттарды емдеу, адамдардың еңбек және тұрмыс жағдайларының қауіпсіздігін бақылау, қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету, қоршаған ортаны қорғау кезінде сенімді өлшем нәтижелерін қамтамасыз ету.