Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі

Халықаралық Білім беру Корпорациясы

Қазақ Бас Сәулет Құрылыс Академиясы

”Құрылыс материалдардар қасиеттері”.

Алматы

ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖҰМЫС №1

ТАҚЫРЫП:”Құрылыс материалдардар қасиеттері”.

ЖҰМЫСТЫҢ МАҚСАТЫ:Құрылыс материалдарының негізгі қасиеттерін анықтау әдістерін оқып үйрену.

1.Материалдың физикалық қасиеттерін анықтау

Материалдың физикалық қасиеттері оның құрылысын немесе айналадағы ортаның физикалық процестерге қатысын сипаттайды.Жартас жыныстары мен табиғи тасты материалдары сынаған кезде мынандай физикалық қасиеттері анықталады:шынайы тығыздығы,орташа тығыздығы,беріктігі,су сіңіргіштігі,ылғалдылығы,суыққа төзімділігі.

Тығыздықты анықтау,Шынайы тығыздық – ол материал массасының абсалют тығыздық күйіндегі көлеміне.яғни шұрықсыз және қуыссыз күйіне қатысты,Материалдың шынайы тығыздығы (г/см;кг/м;т/м)

Мұндағы m- материалдың массасы;

v-материалдың көлемі.

Орташа тығыздық – ол материал массасының табиғи күйіндегі, яғни шұрықтары және қуыстары қоса есептелген тығыздығының (г/см;кг/м;т/м) көлемге қатысты.

Мұндағы m- материалдың массасы кг;

v-табиғи күйіндегі материал көлемі,м.

Материалдың көпшілігі шұрықты болып келеді.Оның материал өлшеміндегі саны неғұрлым көп болса,тығыздығы да соншалық аз болады.Балқытылған массадан алынатын сұйықтар мен материалдарының (шыны,металл) орташа тығыздығы іс жүзіндегі мәні бойынша шынайы тығыздығына тең.

Материалдың физикалық-механикалық қасиеттері едәуір дәрежеде оның тығыздығына,мысалы беріктігі мен жылу өткізгіштігіне тәуелді болады. Материал тығыздығының мәні оның беріктігін,құрылыс конструкциасының массасы мен мөлшерін және көтеру – тасымал құрал-жабдықтарын анықтағанда пайдаланады.Материалдың орташа тығыздығын анықтаған кезде дұрыс,сондай-ақ бұрыс геометриалдық пішіндер үлгісі ретінде пайдалануға болады.Материалдың орташа тығыздғын анықтау әдісі үлгі пішініне тәуелді болып келеді.

ТАРАТПА МАТЕРИАЛ:геометриалық пішіні дұрыс әр түрлі құрылыс материалдары-текшелер,цилиндрлер,параллелпипедтер.

Барлық үлгілер анықтап қарап шығып,әр материалдың атаулары анықталады.

Үлгілер штангенциркуль мен немесе дәлдігі 0,1см шамаға дейінгі сызғышпен өлшенеді.

а/пішіні текше немесе паралелпипед үлгілер үшін негізгі ауданының биіктікке көбейтіндісі ретінде есептейді; б/цилиндр пішінді үлгілер үшін v мына формуламен есептеп шығарады.

v-үлгінің көлемі,(см)

Үлгі массасын есептелген көлемге бөлу арқылы материалдың орташа тығыздығын (0,01г/см)анықтайды.Бар табылған нәтижелер 1-кестеге жазылады.

Материалдың аты	Үлгі массасы	Мөлшері (см)	Көлемі	Орташа Тығыздығы г/см	Тығыздығы Кг/м
1	2	3	4	5	6

2.Пішіні дұрыс емес үлгінің орташа тығыздығын

АНЫҚТАУ

ТАРАТПА МАТЕРИАЛ:қиыршық тас немесе қиыршықтың үлгілері өлшеуіш цилиндр,таразы ұсақ гирлер.

Тәжірбие былай жасалады:Үлгіні 0,1 грамға дейін дәлді өлшеп,жіппен байлап қосады.Бұдан соң құйылған цилиндрге үлгіні салып,цилиндрдегі су деңгейінің қанша см шамасына көтерілгенін белгілейді.Үлгі массасын ығыстырылған су көлемі арқылы берілген материалдың тығыздығын есептеп шығарады

Анықталған нәтижелер кестеге жазылады

2-кесте

Үлгілердің аты	Үлгілердің Массасы(г)	Цилиндрднгі су		Үлгі көлемі (см)	Тығыздығы
		Үлгінің салмағы	Салу соңы		Г/см	Кг/м

3.Геометриалық пішіні дұрыс емес шұрықты материалдың тығыздығын

анықтау

Шұрықты материалдардың тығыздығы үлгіні балауыздау әдісімен немесе үлгіге алдын ала су сіңіріп қанықтыру әдісімен анықталады.

Ұсынып отырған жаттығуда балауыздау әдісі қолданылады.

ТАРАТПА МАТЕРИАЛ:керамзитті қиыршықтың,аглопоритті қиыршық тастың үлгілері,парафин,электр плиткасы өлшеуіш цилиндр,таразы,ұсақ гирлер.жіп.

Тәжірибе жасаудың реті

Материалдың қалай аталатыны анықталады.Үлгіні жіппен байлап,0,5г шамасына дейінгі дәлдікпен (т) өлшейді.

Үлгіні байланған жіппнен ұстап,балқытылған балауызға әрбір 30-40 сек.сайын бірнеше рет 1-2 сек батырады.Тексеру арқылы үлгінің толық балауызбен қапталғанына көз жеткізеді.(егер әлі де толық қапталмаған болса,онда 2-3 рет тағы батырады ).Балауыз қапталған үлгіні өлшейді-(m)

Өлшеүіш цилиндрге белгілі деңгейге дәлдікпен су құйып,1см шамасына дейінгі дәлдікпен судың көлемін (v1) белгілейді.

Үлгінің цилиндрге малып (жіппен ұстап тұрады)судың жаңа көлемін (v )деңгейін белгілейді балауызбн қоса үлгінің көлемін есептеп шығарады:

Үлгіге жабысып ескен балауыздың көлемін балауыз массасын тығыздығына (0,930 г/см -ге тең) бөлу арқылы мына формула бойынша есептеп шығарады:

Балауыссыз үлгі көлемі былай есептеп шығарады:

Үлгінің тығыздығы мына формула бойынша есептейді:

,г/см

Бұлардың деректері мына үлгіде жазады:

Аты	Үлгінің Массасы		өлшеуіш цилиндрдегі сұйықтық көлемі(см )		Балауыз Данған Үлгі Көлемі (см )	Үлгі Балау Ызының Көлемі (см )	Үлгінің Көлемі (cм )	Үлгінің тығыздығы
	Балауыз Данған Ға дейін	Балау Ызымен Қоса	Үлгі Батырыл Ғанға дейін	Үлгі Батырыл Ғаннан соң				Г/см	Кг/cм

4.Сусыма материалдардың тығыздығын анықтау

ТАРАТПА МАТЕРИАЛ:құм,стандартты воронка, металдан жасалған өлшеуіш цилиндр,сіліккіш үстелше.

Байланыстырғыш материалдар;сондай-ақ құм,ұнтақталған ұсақ ,күл және т.б. сусыма материалдар әрқашан ұнтақ түрінде қолданылады және ыдысқа салғанда толтыру әдісіне байланысты әртүрлі тығыздыққа болуы мүмкін.Сондықтан материалдың сеуіп салудың өлшемі қолданылады.