Аудит түрлерінің айырмашылықтары :

№	Ерекшелігі	Сыртқы	Ішкі
1.	Қызметке сипатама және субьектісі	Аудиторлық фирманың қызметі, лицензиясы негізінде жеке тұлғалар арқылы іске асырылады.	Аранайы қызмет мамандары мен ішкі бақылаудың негізгі бөлімге ж/е құрылымдық бөлімшілерге жүзеге асырылады.
2.	Мақсаты	Қаржлық есеп дұрыстығылығы атқаратын ж/е меншіек иелерінің көзқарасы б/ша тапсырманы орындау.	Құрылымдық бөлімшілердің қаржылық шаруашылық сапасын бағалау, к.о.материалды – техникалық базасын дамыту жолдарын тиімділігін анықтау, резервтерді ж/е арнайы кеңестерді ұсыну.
3.	Құқықтық қамтамасыз етілуі	Азаматық қылмыстық ж/е әкімілік соны мен бірге салықтық кедендік қаржылық заңдарды негізінде жүзеге асыру.	Мемлекет заңдылықтарын әкімшілік құқық пен бекітілген мемлекетік бұйымдары.

Ішкі аудиттің стандарттарын 3-топқа бөлімге бөлінед:

1. – жалпы стандарттар –

   1. Қызметкерлердің біліктілігі ;

   2. Тексерудің объектілері - мақсаты;

   3. Тексерудің әдістері.

2. - Арнайы стандарттар –

   1. Құжаттау;

   2. Қадағалау;

   3. Міндеттерді бөлу;

   4. Шаруа/қ опер/н тіркеу;

   5. Активтерге ж/е олардың есебіне қол жеткізу.

3. - Аудиторлық қорытынды беру стандарттары -

   1. Аудиторлық тексерудің нәтижелі бақылауы;

   2. Аудитің ұсыныстары б/ша кемшіліктерін түзетіп, шараларды анықтау, қабылдау.

№99 Аудиторлық есеп және оны құру тәртібіАудиторлық есеп дегеніміз - жүргiзiлген аудиттiң нәтижесi болып табылатын жазбаша ресми құжат. Аудиторлық есеп жүргiзiлген аудиттiң нәтижелерi бойынша жасалады және ол Заңның талаптары мен аудит стандарттарына сәйкес келуге тиiс.       Аудиторлық есепте Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес, аудиттелетiн субъектiнiң қаржылық есептiлiгi және қаржылық есептiлiкке байланысты басқа да ақпараты туралы атқарушы-аудитордың және аудиторлық ұйымның тәуелсiз пiкiрi қамтылады. Аудиторлық есепке бiлiктiлiк куәлiгiнiң нөмiрi мен берiлген күнiн көрсете отырып, атқарушы-аудитор қол қояды, оны өзiнiң жеке мөрiмен куәландырады, аудиторлық ұйымның басшысы оған қолын қойып бекiтедi және аудиторлық ұйымның мөрiмен расталады. Аудиторлық есепте аудиторлық ұйым лицензиясының нөмiрi мен берiлген күнi де көрсетiледi.       Аудитор өзiнiң жеке мөрiн тиiсiнше пайдаланбағаны және сақтамағаны үшiн Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жауаптылықта болады.       Аудиторлық есеп Қазақстан Республикасының заңнамасына немесе нақты деректерге сай келмеген жағдайда мұндай есеп сот шешiмiмен жарамсыз деп танылады.

Қаржы ұйымының аудиторлық есебiн жасау және оны қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға ұсыну мерзiмдерi қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органмен келiсiм бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң нормативтiк құқықтық актiсiмен айқындалады. Қаржы ұйымының аудиторлық есебi бiр мезгiлде қаржы ұйымына және қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға ұсынылады.       Қаржы ұйымының аудиторлық есебiн қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға ұсынудың белгiленген мерзiмдерi бұзылған жағдайда қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган аудиторлық есептi белгiленген мерзiмде ұсыну туралы жазбаша нұсқама жiберуге құқылы. Аудиторлық ұйым жазбаша нұсқаманы орындамаған жағдайда қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган лицензияның қолданылуын тоқтата тұру қажеттiлiгi туралы өтiнiшхатпен уәкiлеттi органға жүгiнуге құқылы.

№101. Тауарлы материалдық қорларға түгендеу жасау және оны бухгалтерлік есепте корсету:

Тауарлы материалдық құндылықтарды түгендеу –бул меншіктің сақталуын , материалдық құндылықтарды сапалы куйін, олардың қоймалық және бухгалтерлік есебін жүргізуді қамтамасыз ететін бақалау әдістерінің бірі. Оның меншік нысанына, қызмет туріне және жумыс режиміне қарамастан барлық шаруашылық субъектілері жүргізеді. Тугендеудің негізгі мақсаты –тауарлы материалды құндылықтардың нақты қолда барын натуралды және құндық олшемдермен айқындау. Түгендеу процессінде: ТМҚ – сакталуын, оларды сақталуының босатылуының салмақ және өлшем саймандарының жағдайының дұрыстығы; Түгендеуді жүргізу сәтінде бухгалтерияда «қоймалар учаскелер бойынша тауарлы материалдық құндылықтардың инвентарлық тізілімі » жасалады. Түгендеуді комиссияның тек толық құрамымен материалдық жауапты адамның қатысумен жүргізеді. ТМҚ қозғалыс есебін жургізудің тәртібі тексеріледі. ТМҚ артықшылығы мен кемшілігінің құнын бағалауымен бірге есептік тіркелімдерде келтіріледі. ТМҚ бухгалтерлік есепте көрсеткен кезде қоймадан тізілім бойынша келіп тускен құжаттар алдын ала жинақталғаннан кейін таксалауға беріледі. Содан кейін құжат деректері кәсіпорында белгіленген есептік топтар бойынша топтастырылады. Жинақтау ведомосі бухгалтерия мен қойма есебінің деректерін салыстыру үшін пайдаланады. Қойма есебі материалдардың талдамалы есебі карточкаларында және қалдықтар кітабында жүргізіледі. Келіп тускен материалдық құндылықтардың құны жинақтамалы шоттардыңнемесе есептік топтардың келісімінде есептік бағалар бойынша келтіріледі.

№103 Түгендеудегі пайда болатын ауытқуды есепке алу әдісі

Барлық тауарлы-материалдық құндылыктар кіріске алынғандығын, ал шығарылғандары шығысқа есептен шығарылғандығын растайтын қолхатты материалдық жауапты тұлғадан алуға міндетті.

Түгендеуді жүргізу сәтінде бухгалтерияда "Қоймалар, учаскелер бойынша тауарлы-материалдық құндылықтардың инвентарлық тізілімі" (ИНВ. №3 нысаны) жасалады. Түгендеуді комиссияның тек толық құрамымен материалдық-жауапты адамның қаты- суымен жүргізеді. Материалдардың бар-жоғы міндетгі түрде салмақ өлшеу және шамалау жолдарымен анықталады. Фабрикалық қаптамада тұрған құндылықтардың саны құжаттар бойынша міндетті түрде тексерумен анықталады.

Түгілгіш және жамылғыш материалдарды шамалау және есептеу негізінде анықтайды. Шамалау жэне есептеу актілері тізілімге қоса беріледі. Өлшеудің материалдық бірлігінің атауы есепте қабылданған тұрғылармен беріледі. Тізілімге комиссия қол қояды. Субъектіге тиесілі емес материалдық құндьшықтарға жеке тізілім жасалады. Жауапты сақтауға қабыданған тауарлы-құндьшықтар бойынша ИНВ. №5 нысаны, ал есептік деректерден ауытқуы анықталған құндылықтар бойынша "Түгендеу нәтижесі бойынша салыстыру ведомосі" (ИНВ. №19 нысаны) жасалады.

Тауарлы-материалдық құндылықтардың артыкшылығы мен кемшілігінің құнын бағалауымен бірге есептік тіркелімдерде келтіріледі. Тауарлы-материалдық құндылықтарды сақтау кезіндегі барлық кемшіліктер мен артықшылықтар бойынша, сондай-ақ ысыраптар бойынша материалды жауапты адамның жазбаша түсініктемесі беріледі. Бұл түсініктемелер түгендеу нәтижелері бойынша шешім қабыдаған кезде мұқият тексеріледі.

Жұмысты түгендеу комиссиясының отырысы хаттамамен ресімделеді, онда қойма шаруашылығының жағдайын инвентарлық тексеру нәтижесі және тауарлы-материалдық қорлардың сақталуын қамтамасыз ету жағдайы көрсетіледі.

Тауарлы-материалдық құндылықтардың бөліну себептері, пайдаланылмайтын және жарамсыздарының қалыптасуының себептері келтіріледі, оған кінәлі адамдар көрсетіледі, сондай-ақ қорытынды жасалып, анықталған кемшіліктерді жою жөніндегі ұсыныстар жасалады.

№107. Негізгі құралдардың жал есебіҮй, ғимарат, машина, жабдык және транспорт құралдары түріндегі дүниенің меншікті иесі болып табылатын субъект жүргізуші оны жалға бере алады.

Жалдау - жалға берушінің дүниені жалға алушыға уақытша пайдалану үшін ақы төлеп тұруға беру. Жал түрін мәміле мәні анықтайды. Жалға беру негізінде талданатын мүлікті пайдалану қүкығына байланысты тәуекел мен сыйакы каншалықты дәрежеде жалға алушы немесе жалға берушіге көшетіні негізінде белгіленеді. Жал пайдалану құқығына байланысты тәуекел мен сыйақы едәуір дәрежеде жалға алушыға берілсе және төмендегі шарттардың тым болмағанда бірі орындалса, каржыландырылған деп саналады:

- жал мерзімі жалданатын мүлікті пайдалы қолдану мерзімінің кемінде 80%-ін құраса, егер ол тек активтің қызмет ету мерзімінің 20% шегінде басталмаса. Егер жал осы кезең өткен соң жасалса, мұндай жалдау ағымдағы деп жіктеледі;

• ең аз шамадағы жал төлемінің дисконтталған құны жалға берілген дүниемүліктің өткізу бағасыньщ 90%-інен кем болса;

•жалдау мерзімі соңында активтің қалдық құны жал шарты жасалған сәттегі өткізу бағасының 20%-нен аспаса;

• жалға алынатын активтерге меншіктілік қүқығы ауысканда жалға алушы жалдау мерзімі басында белгіленген кесімді баға бойынша сатып алу құқығына ие болады. Осы шарттарға сәйкес келмейтін жалдаудың қай-қайсысы да ағымдағы жал болып табылады. Негізгі қүралдарды ағымдағы жалға алу мерзімі біткен соң объектіні жалға берушіге міндетті түрде қайтаруды көздейді. Ағымдағы жалға алуда активті меншіктілікке байланысты тәуекел мен сыйақылар жалға берушіде қалады. Жалға алушы болып табылатын шаруашылык жүргізуші субъект ағымдағы жалға алынған құралдарды 001 «Жалға альшған негізгі құралдар» баланстан тыс шотта ескереді. Шығындарды мойындау әрбір есепті кезеңде жүйелі негізде жасалады. Жалға берушімен есеп аиырысу 3390 «Жал бойынша қысқа мерзімді кредиторлык берешек», 4150 шоттарында көрсетіледі. Қаржылық жалға тапсырылатын дүние-мүлік құны бухгалтерлік есепте жалғанған таза күрделі қаржыға тең дебиторлық берешек ретінде көрсетіледі. Ең аз шамада іп жатқан жал төлемдерін жалга беруші жалға берілген актив кұньшьщ қайтарымы мен іс алу ретінде қарастырады. Қаржыландыратын жалға дүние-мүлік беруден түсетін табысты тану жуйелі негізде жасалады. Қаржылавдыратын жал кезінде жалға беруші жалға тапсырылатын объектілер құнын баланс есебінен шығарады және жал процентінің

бөлігінде көрсетеді. Жалға алушының бухгалтерлік балансында (каржьшандыратын жал) жалға алынған дүние-мүлік актив ретінде, ал ең аз шамада төленуге тиісті жал төлемдері -- жал басындағы екі бағаның: өткізу бағасы немесе егер ең аз шамадағы жал төлемінің дисонтталған құны өткізу бағасынан төмен болса, төмен бағасы бойынша міндеттеме ретінде ескеріледі. Жалға алынған активтерге тозуды есептеуді жалға алушы жасайды. Амортизация бойынша шығындар мен сыйакы төлеу жалдың барлық мерзімі бойы әрбір есепті кезенде танылады.

Ағымдағы жал.

Жалга берушіде: Д К С

а) негізгі қүрал объектілерінің қүнына жалға беруде: 001,1260 2410 180000

ә) есепті кезең (ай) үшін жалға төленетін акы есептелді 1260 6260 3000

б)Жалға төленетін ақы бойынша ҚҚС сомасына: 1260 3130 450

г)есепті кезең (ай) ішшде түскен жалға төленетін акы: 1010,1040 1260 3450

ғ) есепті кезең соңында:

•кіріс жиынтық табысты арттыру үшін есептен

шығарылады (3000х3) 6260 5410 9000

•шығыстар жиынтық табысты азайту үшін есептен

шығарылады; (1200х3) 5410 7470,7450 3600

е) жал мерзімі біткен соң негізгі кұралдар

жалға берушіге кайтарылады: 2410,2510,2520 7450,7470 180 000

Жалга алушыда:

а) ағымдағы жалға түскен негізгі кұралдардың қүнына:

001 «Жалға алынған негізгі кұралдар» шот дебет - 18000

ә) есеттгі кезең (ай) үшін амортизация бөлігінде жалға төленетін ақы есептелді 7210,7110,8046 3360 1200

б) жал проценті бөлігінде жалға төленетіп ақы есептелді: Д 7310 К3380 1800 в) жалға теленетін акы (ғимараттан басқасы)

ҚҚС сомасына: Д 1420 К 3360 450

г) ҚҚС есебіне жатқызу: Д3130 К1420 450

г) жалга беруге есепті кезең (ай)

-ушін жалға төленентін

ақы аударылды: Д3380, 3360 К1010,1040 3450

д) жыл соңында ағымдағы жал шығындары жиынтық

табысты азайту үшін есептен шығарылады Д7310 К5610 (1800х3)

мерзімі біткен сон. жалға берушіге негізгі құрал объектілерін қайтару:

001 «Жалға алынған нсгізгі кұралдар» шот кредиті 180000 Қаржыландырылатын жал.

Жалға берушіде:

бұрын пайдалануда болған негізгі қүралдарды жалға бергенде

а) берілген объектілердің баланыстык

кұны есептен шығарылады: 7410 2410,2510,2520

ә) бұрын есептелген тозу сомасы

есептен шығарылады: 2420 2410,2510,2520

б)берілген негізгі кұрал объекгілерінің

келісілген (келісім шарттык) кұнына: 1260 6210,6260

в) есептелген жал төлемінің проценті 1270 3520

ҚҚС 1270 3130

Г) жалға төленетін ақы ҚҚС 1040,1010 1260,1270

Д) есептіе кезең соңында 5410 7410

6210,6260 5410

жалға алушыда

- жалға алынған мүлікке келісім б. 2410,2510,2520 3360

- амортизация сомасына 7210,8040 2420

- жалға төленетін сый ақыға 7310 3380

ҚҚС

Жал сомалары төленсе

Міндеттемеге 3360 1010,1040

Сыйақыға 3380 1010,1040

Жыл соңында 5410 7210,8040,7310

Мүлікті қайтаруы 2410,2510

Амортизация 2420