I. Нқ жөндеу жүргізудің мердігерлік әдісі

Орындалған және акті бойынша қабылданған НҚ жөңдеу жөніндегі жұмыстар үшін мердігерлердің шотын төлеуге келісім берілді, олар мынадай қызметтер көрсеткен:

күрделі құрылыс Д-т 2930 К-т 3310-5,0;

• негізгі өндіріс Д-т 8110 К-т 3310 - 280,0;

• кемекші өндіріс Д-т 8310е. К-т 3310 - 62,0;

• жалпы және әкімшілік шығындарға жататындар Д-т 7210 К-т 3310;

• тауарды сату орны Д-т 7110 К-т 3310.

1. ҚҚС сомасына (480,0-нен 12%) Д-т 1420 К-т 3310.

1. ҚҚС сомасы бюджет төлемдерін кемітуге жатқызылды (ҚҚС есепке алу) Д-т 3130 К-т 1420.

2. Орындалған жұмыстары үшін мердігерлердің шоттары төленді Д-т 3310 К-т ақша қаражаттары.

3. Жыл қорытындысы бойынша шығыстар жиынтық табыстың кемуіне жатқызылады Д-т 5410 К-т 7110, 7210.

II. Егер жөндеуді жөндеу цехы жүзеге асырса:

1. Күрделі құрылыстың негізгі құралдары бойынша Д-т 2930 К-т8030.

2. Негізгі өндірістің негізгі құралдары бойынша Д-т 8044/не К-т 8030.

3. Көмекші өндірістің негізгі құралдары бойынша Д-т 8044/ кем.о. К-т 8030.

4. Жалпышаруашылық мақсаттары негізгі құралдар бойыншаД-т 7210 К-т 8310.

5. Сату процесіне қызмет көрсететін негізгі құралдар бойыншаД-т 7210 К-т 8310.

Ш. Егер жөндеуді жөндеу жүргізбейтін цех шаруашылық әдіспен жүзеге асырса:

Қозғалмайтын объектілерде (үйлерде, ғимараттарда) Д-т 7110, 7210, 8410, К-т 1310, 1314, 1315, 1317, 3350 жэне т.б.

№ 41 сурак жанама шығындар. Накладные расходы образуются в связи с организацией, обслуживанием

производства и управлением им. Они состоят из общепроизводственных и

общехозяйственных расходов.

К расходам по обслуживанию производства и управлению отно расходы на

содержание и эксплуатацию машин и оборудования, общепроизводственные и

общехозяйственные расходы. Первые два вида расходов включают в себестоимость

продукции по статье «Обще расходы» и учитывают на

синтетическом счете 25 «Общепроизводственные расходы»; общехозяйственные

расходы учи на счете 26 «Общехозяйственные расходы» и по такой же

ста включают в себестоимость продукции. Указанные счета активные,

собирательно-распределительные. На дебете счетов в течение месяца отражают

затраты, по кредиту осуществляют списание затрат на про счета.

После завершения месяца остатки на указанных счетах отсутствуют. Для

указанных расходов установлена единая методика контроля затрат: по каждому их

виду составляют плановую смету с подразделением по статьям; аналитический

учет затрат осуществля по статьям в соответствии с установленной

номенклатурой; факти затраты по статьям сопоставляют со сметными и

устанавлива отклонения.

Указанным расходам, имеющим общие характеристики, свойст некоторые

различия. Расходы по содержанию и эксплуатации оборудования считаются

условно-переменными, т. е. зависящими от объема производства продукции, а

цеховые и общезаводские расхо — условно-постоянными, т. е. не зависящими от

объема производ продукции. Кроме того, в составе общехозяйственных

расходов размер многих из них регламентируется государством.

[1]

По окончании месяца расходы на содержание и эксплуатацию оборудования

списывают на счета 20 «Основное производство» и 28 «Брак в производстве» (в

части исправимого брака) и распределяют между отдельными видами продукции и

незавершенным производст пропорционально сметным (нормативным) ставкам на

содержа и эксплуатацию оборудования. При отсутствии сметных ставок

расходы на содержание и эксплуатацию оборудования распределяют между видами

продукции, как правило, пропорционально сумме ос заработной платы

производственных рабочих.

Следует отметить, что распределение косвенных расходов между объектами

калькуляции может осуществляться несколькими способа: пропорционально

основной заработной плате, нормативным или плановым затратам, сметным

(нормативным) ставкам на содержание и эксплуатацию оборудования, массе и

объему продукции, количест отработанных рабочими человеко-часов,

количеству машино-часов оборудования и др.

При выборе способа распределения косвенных расходов предпри необходимо

учитывать специфику его работы, в том числе уро механизации и

автоматизации отдельных подразделений, уровень квалификации счетных

работников и другие факторы.

В небольших организациях можно отказаться от раздельного уче расходов по

содержанию и эксплуатации оборудования и других общепроизводственных

расходов. В этом случае организация самосто устанавливает

номенклатуру статей общепроизводственных расходов с выделением наиболее

существенных. Эти расходы целесо закрепить за центрами затрат и

центрами ответственности для усиления контроля за ними.

Общие для всей организации расходы учитывают на активном синтетическом счете

26 «Общехозяйственные расходы». Их аналити учет ведут по отдельным

статьям, сгруппированным в четыре раздела (А, Б, В, Г):

А. Расходы на управление организацией

1) «Заработная плата аппарата управления организацией»;

2) «Командировки и перемещения»;

3) «Содержание пожарной, военизированной и сторожевой охра»;

4) «Прочие расходы» (канцелярские, почтово-телеграфные и т. п.);

5) «Отчисления на содержание вышестоящих организаций».

Б. Общехозяйственные расходы

6) «Содержание прочего общезаводского (неадминистративно-управленческого)

персонала»;

7) «Амортизация основных средств»;

8) «Содержание и текущий ремонт зданий, сооружений и инвен­тар

общезаводского характера»;

9) «Производство испытаний, опытов, исследований, содержание общезаводских

лабораторий, расходы на изобретательство и техниче усовершенствования»;

10) «Охрана труда» (расходы по технике безопасности, производ­ственно

санитарии и т. п.);

11) «Подготовка кадров»;

12) «Организованный набор рабочей силы»;

13) «Прочие расходы».

В. Сборы и отчисления

14) «Налоги, сборы и прочие обязательные отчисления и расхо».

Г. Общезаводские непроизводительные расходы

15) «Потери от простоев»;

16) «Потери от порчи материалов и продукции при хранении на заводских

складах» (в тех случаях, когда ущерб не может быть взыскан с виновников);

17) «Недостача материалов и продукции на заводских складах (за вычетом

излишков)» (в тех случаях, когда эти потери не могут быть взысканы с виновных

лиц);

18) «Надбавки за вычетом скидок по косинусу «ФИ» (уплаченные предприятием

надбавки к тарифу за электроэнергию за низкий коэф использования

мощности электроустановок);

19) «Прочие непроизводительные расходы».

В организациях с бесцеховой структурой управления в номенкла­тур

общезаводских расходов дополнительно включают статьи: «Со персонала

отделений» (основная и дополнительная заработ плата инженерно-

технического персонала, служащих и младшего обслуживающего персонала с

отчислениями на социальные нужды; содержание, текущий ремонт и амортизация

оборудования, транспорт средств, зданий, сооружений и инвентаря отделений

и другие об расходы).

Для распределения общепроизводственных и общехозяйственных расходов

составляют специальные ведомости распределения этих рас. На

предприятиях промышленности общепроизводственные и общехозяйственные расходы

распределяют между объектами кальку, как правило, пропорционально сумме

основной заработной платы производственных рабочих.

В составе общехозяйственных и общепроизводственных расхо многие виды

затрат ограничены утвержденными в установлен порядке лимитами, нормами и

нормативами для целей налого, контроля затрат и других целей

(командировочные, пред расходы, расходы на подготовку и

переподготовку кадров и др.)

Косвенные затраты (содержание аппарата управления и обслуживающего персонала, освещение, отопление, работа машин и оборудования, аренда помещений, водоснабжение, текущий ремонт и т.д.) невозможно непосредственно отнести на единственный результирующий объект затрат. Их включают в затраты отдельных видов продукции (работ, услуг) после определения общей суммы по окончании отчетного периода (например, месяца) путем распределения пропорционально условиям, предусмотренным учетной политикой организации.

Для учета косвенных затрат используется система счетов: «Основное производство», «Вспомогательные производства», «Общепроизводственные расходы», «Общехозяйственные расходы», «Брак в производстве», «Обслуживающие производства и хозяйства», «Расходы по продаже», «Товары отгруженные», «Продажи», «Прочие доходы и расходы», «Резервы предстоящих расходов», «Расходы будущих периодов», «Прибыли и убытки».

Так, косвенные затраты, связанные с управлением и обслуживанием основного производства, отражаются по Дебету счета «Основное производство.

Косвенные затраты, связанные с управлением и обслуживанием вспомогательных производств, и потери от брака отражаются по Дебету счета «Вспомогательные производства» (с Кредита счеа) Затраты по обслуживанию производства могут учитываться (если это целесообразно) непосредственно на счете «Вспомогательные производства» (без предварительного накапливания ). Потери от брака списываются на Дебет счета «Вспомогательные производства» с Кредита счета «Брак в производстве».

Операционный промежуточный счет «Общепроизводственные расходы» отражает бухгалтерский учет общепроизводственных расходов, к которым относятся расходы по работам, связанным с обслуживанием основных и вспомогательных производств организации. Общепроизводственные расходы в свою очередь подразделяются на расходы по содержанию и эксплуатации машин и оборудования (РСЭО) и цеховые расходы (ЦР).

В состав РСЭО входят: амортизация оборудования и транспортных средств; ремонт оборудования и транспортных средств; эксплуатация оборудования; внутризаводское перемещение грузов; износ малоценных инструментов; прочие РСЭО.

В состав ЦР входят: содержание аппарата управления; заработная плата прочего персонала; амортизация зданий, сооружений, инвентаря; ремонт зданий, сооружений, инвентаря; содержание зданий, сооружений, инвентаря; износ малоценных предметов; испытания, опыты, исследования; изобретательство и рационализаторство; охрана труда; прочие общецеховые расходы.

Учет данных расходов рекомендуется вести в порядке, установленном отраслевыми указаниями по планированию и учету себестоимости продукции (работ, услуг).

Промышленные предприятия с цеховой структурой управления учитывают РСЭО и ЦР в разрезе каждого цеха основного и вспомогательного производства по статьям затрат.

Промышленные предприятия могут учитывать ЦР вспомогательных производств непосредственно на счете «Вспомогательные производства». При этом предприятия с бесцеховой структурой управления учитывают ЦР на счете «Общехозяйственные расходы» в составе общезаводских (управленческих) расходов.

РСЭО распределяются в порядке, установленном учетной политикой организации. Как правило, указанные расходы относятся на себестоимость продукции (работ, услуг), выпускаемой данным цехом (подразделением).

Распределение указанных расходов по видам продукции производится сначала исходя из плановой величины этих расходов на час работы оборудования, занятого изготовлением изделий, и количества часов его работы для производства единицы изделия согласно установленной технологии производства продукции.

Фактические затраты на содержание и эксплуатацию оборудования, учтенные в целом по цеху, чаще всего распределяются между готовой продукцией и незавершенным производством пропорционально их стоимости, исчисленной:

1) пропорционально основной зарплате;

2) на основании сметных ставок;

3. на основании элементных сметных ставок.

содержание общехозяйственного персонала, не связанного с производственным процессом; амортизационные отчисления и расходы на ремонт основных средств управленческого и общехозяйственного назначения; арендная плата за помещения общехозяйственного назначения; расходы по оплате информационно-аудиторских и консультационных услуг; другие аналогичные по назначению управленческие расходы.

Общехозяйственные расходы отражаются по дебету счета «Общехозяйственные расходы» в корреспонденции с кредитом счетов учета производственных запасов, расчетов с работниками по оплате труда, расчетов с поставщиками и др. В зависимости от принятой учетной политики организации расходы, собранные в течение месяца на счете «Общехозяйственные расходы», списываются по окончании месяца в порядке распределения в дебет счетов «Основное производство», «Вспомогательные производства» или списываются непосредственно в дебет счета «Продажи».

Аналитический учет по счету «Общехозяйственные расходы » ведется по каждой статье соответствующих смет, месту возникновения трат и др.

Распределение косвенных расходов осуществляется по видам продукции основного производства. В настоящее время используются следующие способы распределения косвенных расходов:

• пропорционально прямой заработной плате основного производственного персонала;

• пропорционально прямым материальным затратам;

• пропорционально сумме прямых затрат;

• пропорционально выручке от реализации продукции.

Выбранный метод распределения косвенных расходов между отдельными видами продукции должен быть отражен в учетной политике организации.

Порядок распределения и отражения косвенных расходов рассмотрен в примере

№43. Материалдық емес активтердің жіктелінуі мен бағалануы және есептелінуі мен танылуыМатериалдық емес активтері деп – белгілі бір нақтылы табиғи пішіні жоқ, ақша немесе зат түріндегі активтер қатарына жатпайтын, бірақ қандай да бір бағаға, құнға бағаланатын болғандықтан кәсіпорынға өнім өндіруде, тауарларды сатуда, қызмет көрсетуде, негізгі құралдарды жалға беруде немесе әкімшілік қызмет барысында үнемі, яғни ұзақ уақыт бойы (бір жылдан артық уақыт) қосымша табыс (пайда) әкеліп тұратын активтерді айтамыз. Кәсіпорындарда материалдық емес активтердің қатарына лицензиялық келісімдерді, бағдарламамен қамтамасыз ету, патенттерді, ұйымдастыру шығындарын, гудвильді, франчайзингті, сауда маркаларын, авторлық құқықты жатқызуға болады.Оларға анықтама беріп көрейік: Лицензиялық келісімдер – кәсіпорынға үкіметтік органдар немесе муниципалитет беретін және қоғамдық меншікті монополиялық пайдалануға (электр желілері үшін қоғамдық жерді пайдалануға және т.б.) беретін құқықтар;

Бағдарламамен қамтамасыз ету, ол әлде сатып алынады, не болмаса субъектінің өзі жасайды және сыртқы немесе ішкі мақсаттарға арналады; Патенттер – заңды түрде танылған және тіркелген айырықша құқықтар. Патент белгілі бір өнімді шығаруға , не болмаса арнайы ерекше процесс пен технологияны пайдалануға эксклюзивтік құқық береді;

Ұйымдастыру шығындары (қалдырылған шығындар) – субъект шеккен шығындар, олардан тек болашақта ғана нәтиже алынады немесе шығындар болашақ кезеңдерге (ұйымның мекен-тұрақты ауыстыруына байланысты шығындар, ұзақ мерзімді алдын ала төлеу – бірнеше жыл бұрын аванс болып төленетін) сақтандыру;

Гудвиль – субъектінің жағымды сипаттамасына байланысты сатып алушының сауда сәтіне пайда болған құндылығы. Ол сатып алушының бухгалтерлік балансында сатылым (субъектінің тұтастай алғандағы құны) мен таза активтерінің жеке-жеке гудвиль фирманың алған нақты бағасы мен таза активтерінің сәйкес теңестірілген әділ нарықтық бағасы арасындағы айырма ретінде қарастырылады. Таза капитал: «капитал минус міндеттемелер» болып табылады.

Бұл талап материалдық емес активті сатып алумен немесе ішкі өндірумен байланысты бастапқы кезеңде шеккен шығындарға, сондай-ақ оны өсіруге, ішінара алмастыруға немесе қызмет көрсетуге арналған кейінгі шығындарға қолданылады. ХБЕС 38-стандарттың 20-23 пункт аралықтары материалдық емес активтерді бағалап тануға негізделген.

20.Материалдық емес активтердің табиғаты көптеген жағдайларда ұқсас активтерді өсіруге немесе ішінара ауыстыруға мүмкіндік бермейді. Тиісінше, бұдан кейінгі шығындардың көбі, осы Стандарттағы материалдық емес активтің анықтамасы мен тану критерийлерін қанағаттандырмай, қолдағы материалдық емес активтердегі күтілетін экономикалық табыстарды қамтамасыз етеді. Бұған қоса, бұдан кейінгі шығындарды тұтастай кәсіпорынға емес, нақты материалдық емес активтерге жатқызу көбіне қиынға соғады. Осылайша, сатып алынған материалдық емес активті алғашқы танудан кейін немесе материалдық емес активті ішкі өндіруден кейін орын алған бұдан кейінгі шығындар сирек жағдайда ғана активтің баланстық құнында танылады. Және олар титулдық деректерге, баспа құқықтарына, клиенттердің тізімдеріне және мәні бойынша ұқсас баптарға (тысқары сатып алынған және ішкі өндірілген) жұмсалған бұдан кейінгі шығындар әр уақытта табыс құрамында немесе орын алуына қарай шығындарда танылады. Бұл мұндай шығындарды кәсіпорынды толық жетілдіруге жұмсалған шығындардан бөлек қарастыруға болмаудың салдары болып табылады. Ұйым бастапқы тану күні қолда бар деректерге сүйене отырып және сыртқы дерек көздерінен алынған деректерге басымдық бере отырып, активтерді пайдаланудан түсетін болашақ экономикалық кірістердің түсуімен байланыстыратын айқындылық дәрежесін бағалау үшін кәсіби пікірлерді пайдалануға тиіс.

басқа Стандартты қолдану саласындағы материалдық емес активтерді,

олар 39-«Қаржы құралдары - тану және бағалау» IAS-та белгіленгендей, қаржылық активтерді,

минералды ресурстарды барлау және бағалау бойынша активтерді тану және бағалауды (6-«Минералдық ресурстардың қорын барлау және бағалау» IFRS қараңыз); және

минералдарды, мұнайды, табиғи газды және оларға ұқсас қайта жаңартылмайтын ресурстарды әзірлеуге және өңдеуге жұмсалған шығындарды қоспағанда, материалдық емес активтерді есепке алу кезінде қолдануға жатады.

№46. Қаржылық есептілік және оның элементерінің сипаттамасы:

Қаржылық есептілік опер-н оқиғалар мен нәтижелерін сәйкес б.б.категорияға біріктіріп көрсетеді. Бұл категориялар қаржылық есептілік элементтері д.а..

Бухг.баланста көрсетілетін ұйым-ның қарж-қ жағд-на баға беретін элементтер:

1. Активтер - өткен оқиғалар нәтиж-де пайда болған, болашақта пайда әкелуі тиісті мүлікті және мүліктік емес игіліктер мен құқықтар.

2. Міндеттемелер - өткен оқиғалар нәтиж-де пайда болған, болашақта б.б.іс-әрекеттрерді орындауға (мүлікті беруге, ақшаны төлеуге) әкелетін активтердің азаюына әсер ететін міндеттер.

3. Капитал – актив-ің мінд-ді шегергенде қалатын таза активтер. Ұйым қызметінің нәтижелерін бағалауға арн-н пайда және зиян жөніндегі есептілікте көрсетілетін элементер.

4. Табыстар – есептік кезендегі активтердің артуы н/е міндеттемелердің азаюы түріндегі эконо-қ пайданың артуы.

5. Шығыстар - есептік кезендегі активтердің кемуі н/е міндеттемелердің артуы түріндегі эконо-қ пайданың кемуі.

6. Пайда.

7. Зиян.

Қарж.есептілік элементтері қарже.танылуы үшін олар элем-ң анықтамаларына сәйкес болуы қажет және тану шартарында жауап беруі қажет.

Тану мақс-да қарж.есеп-к элемен-рі келесідей турде болады:

1. Бастапқы құн;

2. Ағымдағы құн;

3. Дтсконтелген құн;

4. Мүмкін болатын сату құны.

№47. НҚ түгендеу. Бухг-к есеп пен есеп беру деректерінің дұрыстығын қам-з ету мақс-да шару-қ субьектісі жылына кем дегенде бір рет мүліктер мен қаржылық мінде-ге түгендеу жүргізіледі. НҚ түгендеудің негізгі міндетті болып табылатындар:

1. Есепте тіркелмеген обьектілерді қоса алғанда, НҚ нақты қолда бар екенін анықтау.

2. Нақты қлда барын бухг.есеп деректерімен салыстару арқылы НҚ сақталуын бағалау.

3. Жиынтығы бұзылған ж/е күйреудің, тозудың ж/е басқа себептердің салдаранан бұдан әрі пайдалануға жарамсыз НҚ обьектілерін анықтау.

4. НҚ артық н/е пайдаланылмайтын обьектілері қайтадан бөлунуге н/е сатылуға тиіс.

Түгендеуді:

• Жылдық бухгалтерлік есептемені жасамас бұрын, бірақ есепті жылдың бірінші қарашасынан кешіктерместен;

• Кәсіпорын мүлкін жалға бергенде, өтемін талап алғанда, сатқанда, сондай-ақ шаруа/қ субьектісі өзгергенде жүргізу міндетті.

Түгендеуді жүргізу үшін шаруа/қ субьектісі қызметкерлерінен, бухг/я қызметкерлерінің міндетті түрде қатысуымен комисия құрылады.

№48. өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың тапсырыстық тәсілі.

Калькуляциялау – өнім, жұмыс және көрсетілетін қызмет бірліктерінің өзіндік құнын есептеу. Ол кәсіпорын жұмысына оперативті басшылық жасау үшін өте маңызды. Өйткені ішкі резервтерді уақтылы ашуға және өнімнің өзіндік құнын одан әрі түсіндіруге, оның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді. Калькуляция өнімнің өзіндік құнын жоспарлауда және оған, нарықтағы сұранысты есепке ала отырып, жұмысқа, көрсетілетін қызметке негізді баға белгілеуде қолданылады.

Калькуляциялаудың міндеті – шығындардың оның көтеруші бірліктерге, яғни өткізуге, сондай-ақ ішкі тұтынуға арналған өнімнің, бірлігіне қанша болатынын есептеу.

Калькуляциялаудың түпкілікті нәтижесі – калькуляцияны ұсыну. Өнімнің, жұмыстың және көрсетілетін қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың әртүрлі түрін айқындайды.

Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау әртүрлі тәсілдермен жүзеге асады. Калькуляция тәсілі – калькуляциялық бірліктің өзіндік құнын есептеп шығару үшін қолданылатын әдістердің жүйесі. Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау тәсілін талдау өндіріс түріне, оның күрделілігіне, бітпеген өндірісі бар-жоғына, өндірістік циклдің ұзақтығына шығарылатын өнімнің номенклатурасына және т.б. байланысты.

Шығынды есептеу мен калькуляциялау тәсілдерін 3 белгі бойынша топтастыруға болады:

• Шығын есебі обьектілері бойынша: процестік, бөлістік, тапсырыстық.

• Шығын есебінің толықтығына қарай: толық өзіндік құнды калькуляциялау, толық емес өзіндік құнды калькуляциялау.

• Шығындар есебі мен бақылаудың оперативтігі бойынша: нақты өзіндік құн есебі, нормаға сай шығындар есебі.

Калькуляциялаудың процестік тәсілі. Өзіндік құнды калькуляциялаудың процестік жүйесі біртекті немесе шамамен ұқсас, бірдей өнімді сериялап немесе жаппай өндіретін не болмаса үздіксіз өндірістік циклі бар өндірісте қолданылады. Процестік тәсіл көбіне өнеркәсіптің кен өндіруші энергетика салаларында қолданылады.

Калькуляциялаудың бөлістік тәсілі. Бұл тәсіл кеңінен тараған. Ол технологиялық процестің жеке сатыларында бастапқы шикізатты қайта өңдеу жолымен өнім алатын барлық кәсіпорында қолданылады. Калькуляциялау объектісі ретінде бөліс деп аталатын өндіріс кезеңі болғандықтан, бұл тәсіл бөлістік деп аталды. Мұндайды жартылай өнімді шығарумен аяқталатын технологиялық процестің біткен бөлігі бөлістік деп түсіндіріледі. Жартылай өнімнің бөлінуі оның өз пайдалану бағыты бойынша, яғни басқа жаққа өткізілуі мүмкін болған жағдайда жүзеге асырылады.

Калькуляциялаудың тапсырыстық тәсілі. Бұл тәсіл бұйымға, жеке жұмысқа немесе көрсетілген қызметке ашылған өндірістік тапсырыстың калькуляциялаудың объектісі болып шығуына байланысты аталды. Тапсырыстық тәсілде нақты өзіндік құн тапсырыс аяқталған соң анықталады, бұган дейін барлық шығындар бітпеген өндірісті құрайды. Тапсырыстық тәсілдің кемшілігі мынада, күрделі, қайталанбайтын немесе сирек

қайталанатын тапсырыстарды дайындағанда материалдық және еңбек шығындарын мөлшерлеуді ұйымдастыру қиын, нормаға сай калькуляцияны жасау мен өндіріс барысындағы шығындарды алдын ала бақылауды жүзеге асыру қиындайды.

№49Бухгалттерлік шоттар, жұйесі мен құрылымы Бухгалттерлік шоттар жұйесі дегеніміз – к.о.шаруашылық қызметіне қажетті экономикалық негізднлген бухгалтерлік шот жоспары. Бухгалтерлік есеп жағдайларында – шоттардың толық аты ж/е коды берілген. Қ.Р.22-шы желтоқсан 2005ж.№426 Қаржы Министірлігінің жарлығы мен б/ша бекітілген шот жоспары. Жаңа шот жоспарына көшу қажетігі :

• Қажетілігі: к.о.өмірінде жаңа экономикалық категорияның пайда болуына б/ты яғни ұзақ ж/е қ.м.зайымды қарыздар;

• Мүліктерді жалға беру ұ.-қ.м.,материалдар т.б.жатады;

• Бағалы қорлар оны басқа к.о.салым ретінде.

Валюта операцияларын орын алуда ж/е excelдік опер/р орын алуда. Сонымен қатар біздің бухгалтерлік есеп жұйемізде халықаралық стандарттар мен жақындастыру қажетілігін туындауы. Қаржы есептілігін халықаралық стандарттар тәжрибесіне сәйкестендіру сыртқы экономикалық қызметігі қиыншылықтарды жою шетелдік инвеститцияларды ....... әрі білмейм? ..........

Еркін шаруашылық экономикалық аймақ құру байланысты туындаған. Қ.Е.Х.С.бай/ты 8 бөлімнен тұрады:

• Қ.м.активтер (активті шоттар);

• Ұ.м.а. (2023,2024,2620,2740 пасивті шоттар, ал қалғаны «активті» шоттар);

• Қ.м.міндетемелер (мерзімі1жылға денгей зайымда қарыздар ж/е мерзімі 1 дейнгі кредиторлық есептер көрсетілген);

• Ұ.м.м.(мерзімі 1жыл астам несиелер мен зайымды қарыздар, мерзімі 1жыл астам кредиторлық ж/е мерзімі 1жыл астам кірістер шоттары берілген, бұлар «пасив» шоттары);

• Капитал ж/е резервтер бұл шоттар пасив есебіне жатады;

• Кірістер есебін жұргізуге арналған, бұл шоттар пасив есебіне жаталы;

• Шығыстар есебі жүргізуге арналған бұл актив шоттары;

• Өндірістік есеп шоттары бұл активті шотқа жатады.

Баланстың тыс шоттар.

Бұл шоттар негізінде к.о.өз меншігінде емес бір-ақ (ой-бай) уақытша қарамағындағы мүліктер есебін жүргізеді.

№50. МЕА-дің кіріселу есебі.

1. Басқа заңды ж/е жеке тұлғалардан сатып алу:

А) сатып алынған меа-дің келісім құнына(ҚҚС-сыз)

Дт 2700,2710,2730 Кт 3310.

Ә) ҚҚС сомасына дт 1420 кт 3310.

Б) ҚҚС-ты есепке алу дт3130, кт 1420.

В) ұсынылған шотты төлеу дт 3310, кт1040,50,60,1020

2. МЕА-ті к.о-ның өзі жасауы (бағдарамалық қамт/з ету, интеллектуалды құн обьектісін құру, сауда белгілерін әзірлеу):

А) жұмсалған материалдардың құнына

дт 8011, кт 3350;

Ә) әзірлеушілердің жалақысы дт 8012, кт 3350;

Б) жалақыдан аударым сомасына дт 8013,кт 3150;

В) меа-ді жасау жөніндегі шығындар

Дт 8010, кт 3150;

3. МЕА-дің жарғылық капиталға салым ретінде түсіу:

А)мәлімделген жарғылық капиталдың сомасына

Дт 5020, кт 5010;

Ә) келіп түскен меа-дің сомасына

Дт 2700, 2730, кт 5020;

4. МЕА-дің өтеусіз тегін түсуі

Дт 2700, 2730, кт 6280.

Жыл сонында дт 6230,6280, кт 5410.

№51. өндірістік шығындар есебіндегі директ–костинг және абзорпшен–костинг жүйесі.

Шығындарды өнімнің өзіндік құнына толық енгізу тұрғысынан толық өзіндік құн есебінің жүйесі шығындарды тиімді басқаруға қажетті ақпаратпен толық қамтамасыз етпейді. Сондақтан халықаралық практикада «директ-костинг» шектеулі өзінік құн есебі жиірек қолданыла бастады. «директ-костинг» жүйесінің негізіне салынған басты принцип – өзгермелі және тұрақты шығындарды жеке есептеу мен тұрақты шығындарды есепті кезеңнің зияны деп тану. Бұл жүйе әрқилы елдерде әртүрлі аталады. Германия мен Австрияда «бірен саран шығын есебі» немесе жабу сомасы; Ұлыбританияда - «Маржиналды шығындар есебі»; Францияда – «маржиналды есеп» термині қолданылады.

«Директ-костинг» жүйесінің айрықша ерекшеліктері бар:

• Өндірістік шығындар өзгермелі шығындарға және тұрақты шығындарға бөлінеді;

• Өнімнің өзіндік құнын шектеулі шығындар бойынша калькуляциялау;

• кірістер туралы есепті жасаудың көп сатылығы.

Калькуляция себестоимости с полным распределением затрат и по прерменным издержкам