34.Компьютерлік желілердің түсінігі және архитектурасы, классификациясы.

Компьютерлік желі дегеніміз – ресурстарды (дискі, файл, принтер, коммуникациялық құрылғылар) тиімді пайдалану мақсатында бір-бірімен байланыстырылған компьютерлер тізбегі. Компьютерлік желілер: жергілікті, аумақты, аймақты және корпаративті деп бөлінеді. Бүкіл әлемдік желіде әр сервердің өзіндік ерекше аты бар, ол домендік есім деп аталады. Негізінен домендер екі әріп қосындысынан тұратын географиялық аймақтарды қамтиды. Мысалы, Қазақстан- kz, Ресей- ru, бұрынғы КСРО- su, Франция- fr, АҚШ- us деп белгіленеді. Жергілікті желіден кейінгі орынды масштабы бойынша корпоративті есептеуіш желілер алады. Бұл жүйелерді үй мекемелерді, банктер мен олардың филиалдары, сақтандыру компаниялары, бұқаралық ақпарат құралдары құрады.

Басқаша айтқанда желі деп дербес компьютерлердің және де принтер,модем, факсимальдық аппарат тәріздіесептеу құрылғыларының бір-бірімен байланысқан жиынын айтады.Желілер әрбір қызметкерге басқалармен мәлімет алмасып құрылғыларды ортақ пайдалануға, қашықта орналасқан қуатты компьютерлердегі мәліметтер базасымен қатынас құруға және тұтынушылармен тұрақты байланыс жасауға мүмкіндік береді.

Желі құрамына кіретін компьютерлер мынадай жұмыс атқарады:

1. Желімен қатынас құруды ұйымдастыру

2. Олардың арасындағы мәлімет алмасуды басқару

3. Желі тұтұнушыларына есептеу құрылғыларын пайдалануға беріп,олрға әр түрлі қызмет көрсету.

Жергілікті желі (LAN) – бір ғимарат ішіндегі немесе қатар орналсақан ғимараттардағы дербес комп-р мен принтерлерді бір-бірімен байланыстырады. Жергілікті желілер – дербес комп-ді бір-бірімен немесе оларды желі сервері рқлін атқаратын қуатты компьютермен байланыстыратын желінің ең қарапайым түрі. Жергілікті желі әрбір тұтынушыға бір-бірімен өте жылдам қатынасуға мүмкіндік береді. Оның мынадай ерекш бар: құжаттарды бірге пайд-у; компьютер дискісіндегі орынды тиімді пайд-п өз жұмыс нәтижелерін серверде сақтау және архивтеу; қымбат тұратын қорларды (принтер, қатты диск) және ортақ пайдалануға болатын көлемді қолданбалы программаларды бірігіп пайдалану. Атқаратын қызметіне байл топологиялардың 3 түрі бар:

Шиналық топ-я – жұмыс станциялары желі адаптерлері арқылы жалпы шинаға немесе магистральға (кабельге) қосылады.

Жұлдыз тұрізді топ – ортақтандырылған коммутациялық түйін - желілік сервер болуы тиіс, ол барлық мәліметтерді жеткізуді жүзеге асырады. Сақиналық топ – байланысу арналары тұйықталған сақина бойында отн. Мәлімет біртіндеп барлық жұмыс станцияларын аралап шығады да, керекті ком қабылдаған соң жұмыс тоқтайдық Жергілікті желілерде компьютерлер арасында ақпаратты жеткізу жылдамдығы өте жоғарғы болады, олар секундына 10, айта берсек 100 мегабиткеде жетеді. Жергілікті желілерді пайдаланатын программалық жабдықтарына қарай екіге бөлкге болады. Біріншісі-арнаулы файл-серверлер бөлініп берілген желілер, бұлардың құрамындағы бір немесе бірнеше компьютерлерде арнаулы желілік операциялық жүйе. Екінші топқа-бір рангілік желілер. Мұнда файл-сервер немесе баспа баспа сервері ретінде пайдаланылатын жеке компьютер болмайды.

Компьютерлік желілер жергілікті, аймақтық және ауқымды болып түрлі түрге бөлінеді.

1. Жергілікті желі (LAN - Local Area Network) – бір бірімен шамалы ғана қашықтықта орналасқан және біртұтас желіге біріктірілген абоненттік жүйелер. Олар мекеме ішіндегі немесе қатар орналасқан ғимараттардағы компьютерлерді бір бірімен және сервермен байланыстырады.

2Аймақтық таратылған желілер (АТЖ) – WAN (Wide Area Network – широкомасштабная сеть). АТЖ – жергілікті желілер жасай алатын барлық жұмыстарды өте қашықта орналасқан бір компания компьютерлері арасында атқарыла алады.

3 Ауқымды желі-GAN бұған желінің желісі болып келетін Интернет желісі жатады.