19.Паронімы

Часта сустракаюцца памылкі, выкліканыя тым, што замест патрэбнага слова ўжываецца падобнае да яго па вымаўленню, сугучнае яму. Такія розныя па сэнсу, але вельмі блізкія па гукавому складу і напісанню словы называюцца паронімамі. Памылковае выкарыстанне паронімаў тлумачыцца тым, што аўтары выказванняў блытаюць іх значэнні; напрыклад, замест факт ужываюць слова фактар, замест рамантычны — раманічны, замест культываванне — культывацыя і г. д.

Троп, заснаваны на збліжэнні паронімаў, называецца паранамазіяй. Пры гэтым абыгрывання значэнняў можа і не быць, збліжэннем паронімаў дасягаецца толькі ігра гукавога складу фразы, найчасцей паэтычнай: Граніца. Прамень на халодным штыку граніцца (Р. Б.); Лілею млявы плёс люляе (Р. Б.).

Часам спалучэннем блізкагучных слоў дасягаецца камічны эфект дзякуючы таму, што яны супрацьпастаў-ляюцца, вылучаюцца лагічна. У такіх выпадках выка-рыстоўваецца ігра значэнняў. Найбольш пашыраны гэты прыём у загалоўках публіцыстычных твораў: «Фермы і фірмы», «Палімеры і паўмеры», «Выбары без выбару», «Камбінатары з райкамбіната».

20.Стыліст.Рэсурсы фразеалогіі

Фразеалагізмы - непадзельныя спалучэнні слоў, якія маюць устойлівы характар і абазначаюць адно паняцце; яны не ствараюцца кожны раз у працэсе маўлення, а ўзнаўляюцца якгатовыя моўныя адзінкі.

Фр-мы шырока ўжываюцца ва ўсіх сферах маўлення. Безумоўна найперш гэтыя моўныя адзінкі актыўна выкарыстоўваюцца ў штодзённых камунікатыўных зносін і шырока адзначаюцца на старонках мастацкіх тэкстаў. Фр-мы з'яўляюцца лаканічным сродкам маўлення, найчасцей валодаюць выразнай, станоўчай ці адмоўнай эмац.-экспрэсіўнай афарбоўкай і кратка характэрызуюць каго- ці што-небудзь (лёгкі на ногі, кішкі пераядаць, кляваць носам). Паводле сваёй стылістычнай афарбоўкі як лексічныя адзінкі -- фр-мы таксама неаднародныя. Пераважная колькасць навукоўвцаў падзяляюць фр-мы на стылістычна-нейтр., гутарковыя і кніжныя. І.Лепешаў падзяляе фр-мы на 2 разрады: функцыянальна -замацаваныя за пэўным стылем і функцыянальна-незамацаваныя. Такі падзел абгрунтоўваецца тым, што ў бел.мове амаль няма фр-маў, якія маюць нулявую эмац.-экспрэсіўную афарбоўку.

Стылістычна-нейтральных фр-маў вельмі мала (н-д, усё роўна). Найбольшы пласт фр-маў адносяцца да размоўных устойлівых адзінак (каля 75 % ад агульнага фонду бел.мовы). Прастамоўныя фр-мы маюць зніжаную эмац.-экспрэсіўную афарбоўку (н-д, раскрыць лупы,разявіць зяпу). Размоўныя фр-мы вельмі шырока ўжываюцца ў мастацкай літ-ры (асабліва ў паэме Я.Колоса "Новая зямля"). Часам пісьменнікі перабудоўваюць ўстойлівыя адзінкі, змяняючы адзін кампанент або некалькі кампанентаў(шастом носа не дастаць – а было “крукам носа не дастаць” – пра ганарлівага чалавека).

Кніжныя фр-мы выкарыстоўваюцца ў мастацкіх, публтцыстычных творах, нават у афіцыйных тэктах. Кніжныя фр-мы ў асноўным запазычаныя з інш.моў, у бел.мову прыйшлі таксама з антычных біблейскіх моў (н-д, ахілесава пята- слабое месца,дамоклаў меч – небяспека, кануць ў лету - знікнуць).