2 Негізгі бөлім. Web – сайтты модельдеу.

2.1 Сайтты жобалау моделі

Сайтты құру және өңдеу үшін бірнеше модельдер бар, олар жобаның әр қадамын ойластырудан бастап ойлардың жүзеге асыруына дейінгі қадамдарды басқарады. Қай модельді таңдау жалпы өңдеушімен оның мақсаттарына байланысты болып келеді. Коммерциялық жоба үшін мысалы, өңдеуге кеткен шығындарды есептеу және тура уақытына жобаны сапалы түрде орындау жатады. Бұл жағдайда максималды тез бола тұрып, үлкен дәрежеде сайтты жасау және тапсырушыға беру есептелінуі керек.

Өңдеушілердің көп бөлігі үшін сайттардын жобалау модельдерінің қарапайым түрлері пайдаланылады. Ол жербің сайттың мақсаты мен ішкі құрылымдардын сипаттамалары берілген. Бұл жердегі ең жақсы тәсіл «Уолта Дисней моделі » болып есептеледі. Әрине, Дисней ешқандай сайтты құруға көмектескен жоқ және оның не екенің де білмейді. Бірақ, оның құрамына қиял обрыздарын нақты нәтижеге айналдыру кіреді. Дисней талантты аниматор болып қана қоймай сәтті бизнесменде бола алды. Ол новаторлық шығармашылықпен белсенді іскерліктің қосындысы деп есептеледі. Таңдалынған атау тұрақты болғмағанымен Диснейдің ойлау стратегиясымен байланыса отырып сайтты жобалау кезінде қолданыла алады.

Уолта Диснея моделі. Уолта Дисней моделі сайтты жобалау үшін үш қадамнан тұрады. Жобалау процесі келесі кезеңдерге бөлінеді:

- концептуалды жобалау;

- логикалық жобалау;

- физикалық жобалау.

Қадамдар бірінен кейін бірі тізбектеліп келеді (сурет 2.1), бірақ кейбір жағдайларда алдыңғы қадам бітпестен келесі қадамға өту мүмкіндігі бар. Бұл мысалы өңдеушілер бірнеше болғанда және әрқайсысы сайттың әртүрлі бөлігіне жауап беретін жағдайды айтамыз. Қай жағдай болмасын физикалық жобалау қадамы біткеннен кейін бастапқысына оралып сәйкес түзетулерді енгізу керек.

Концептуалды жобалау. Сайттың әсерін бағалау кейде қиынға соғады. Шынында да қандай критерияларды пайдаланып уақытымызды кетірген сайттың жақсы екендігіне көз жеткізе аламыз. Әрине, қатысушылар көлемін көрсеткіш ретінде пайдалануға болады. Бірақ, бұл көрсеткіш қатысты және көптеген сыртқы параметрлерге байланысты болады. Бірақ, әмбебап критерилер сайттың әсерін дәл сипаттайды. Бұл жетістікке өндеушілер сайтқа қойылған мақсаттар арқылы жетті. Бұл жағдайда сайт қойылған функцияларды орындайтын құралға айналады. Концептуалдық жобалау мақсаттар сайттың есептері және аудиторияларды анықтауды қызмет жасайды. Бұл қадамда келесілерді сипаттау керек:

- негізгі және екілік дәрежедегі мақсаттар;

- қойған мақсаттарды іске асыру үшін қажетті іс шараларды пайдалану;

-қолданушылар құрамы;

- қолданушылар тобының қызығушылықтары ;

- сайттың бөлімдері;

- мақсатқа жету критерилері.

Қойылған мақсаттарды ескере отырып, нәтижесінде сервистер мен бөлімдер тізімін алуға болады. Олар сайтта орналасады.

Логикалық жобалау. Алыңғы қадамда ойластырылған сайттың бөлімдері толық реттеліп және құралып бітпеген. Сондықтан, түсінікті және ыңғайлы түрге келтіру қажет. Логикалық жобалау сайттағы ақпаратты ұйымдастыруда оның құрлымын тұрғызу мен бөлімдер бойынша навигациялауды қосады. Бұл бөлімде ақпарат қалай реттелгені туралы сұрақ туады.

Нұсқалар деректердің типіне байланысты әрнтүрлі болады: уақыт бойынша бөлімдердің алфавиттік ретіне байланысты және арнайы топтар мне олардың критерилеріне негізделген.

Бұл қадамда келесілерді сипаттаймыз:

- сайт құрылымының типі (сызықтық иерархия, контекстік, басқа);

- бөлімдердердің аттары;

- әр бөлімнің мазмұны;

- бөлімдер арасындағы байланыстарды ұйымдастыру;

- сайттың арнайы беттерінде қандай ақпарат орналасатыны анықталады.

Логикалық жобалауды құжаттандырудың ақырғы нәтижесі блок-схема,құрылымды диаграмма немесе басқа тәсілдер арқылы сайттың әртүрлі бөліктерінің арақатынасын көрсетуге болады.

Физикалық жобалау. Сайттың техникалық жағымен байланысты проблеммаларды шешу қадамы.

Бұл қадамда келесілерді сипаттаймыз:

- сайтта пайдаланылатын технологиялар;

- пайдаланылатын программалық қамтама;

- мүмкін болатын проблемалар және оларды жою;

- ақпаратты жаңарту жолдары.

Бұл қадам біткеннен кейін концептуалды модельдеуге көше отырып, жобаның басқа қадамдарында жобалаудың мәні өзгергеніне байланысты толықтырулар енгізу қажеттілігін тексеру керек.

1.2 Web –сайтты жобалаудағы диаграмалар

Хабарландыруды жазу жүйе бөлшегі. Әр хабарландыруда өзінің баспаға шығару үшін батырмасы болады. Хабарландыруды таңдағаннан кейін қолданушы есеп беруді қарайда және оның мазмұның баспаға шығара да алады. Сонымен қатар есеп беруді редиктірлейді,яғни таңдалған хабарландыруды батырма көмегімен жояды. Қолданушыдағы принтердің бар болуын ескере отырып жүйе бөлшектерін функциолайды.

Желілік сервисімен басқару ішкі жүйесі. Ішкі жүйеге енгізудегі желі сервисін басқаруды администратор адрес жолына ішкі жүйені басқаруына жол және өзінің логині мен паролін енгізеді.

Егер логин мен пароль дұрыс болмаса, онда администраторға қажетті хабарландыру шығады.

Желі сервистері ішкі жүйемен басқаруы келесі бөлімдерден тұрады:

- хабарландыру бөлімі;

- жарнама бөлімі;

- ДБ-на сүраныстар бөлімі.

Хабарландыру бөліміне талаптар.

Бөлімнің өзінде 4 бөлімшелерден тұрады- тарих, мадениет,салт-дастүр,табиғат сынды. осы әр бөлімшелерде жаңа хабарландырулардың мазмұны көрсетіледі (әзірше алынбаған). Және де администратор осы бөлімшелердің әрқайсысынан хабарландыруды қарай алады. Осыдан кейін администратор хабарландыруда қабылдау жөнінде шешім қабылдайды, сондықтан әр хабарландыруда жоюға немесе растауға арналған батырмалары болады.Және хабарландыруды жарияланған күніне қарап барлық хабарландыруларды администратор жояды.

Жарнама бөліміне талаптар.

Сайтта жарнамамен басқару мүмкіндігі берілген (қосу, өзгерту, жою).

ДБ-на сұраныс бөліміне талаптар.

Бөлім ДБ-на сұраныс жолын жол түрінде және процедураны сақтау түрінде тұрады.Сұраныстың орындалу қорытындысы бетте көрсетіледі.

Соңғы логикалық жобалаудың қорытындысы болып прецеденттер диаграммасы жатады.

Прецеденттердің модельдеуі

Прецедентер диаграммасы - бұл жүйе ірекетінің болжамының құжатталған моделі.

Әр прецедент құжат түрінде тіркелген оқиғалар ағынының көмегімен сипаталу керек. Оған сәйкес мәтіндік құжат актер прецеденті жасағандажүйенің не істеу керектігін анықтайды. Прецедентті сипаттайтын құжаттың құрлымы әртүрлі, бірақ жалпы сипаттамасы келесі бөлімдерден тұру керек:

- қысқаша сипаттама ;

- алғы шартар;

-оқиғалар ағының бөлшектеп сипаттау негізгі ағын және альтернативті ағын;

- артқы шарт.

Әрі қарай толық қарастыруда және құжаттау үшін прецедент бөлінеді.

прецеденттер диаграммасы көрсетілген. Берілген диаграмма Интернет қолданушы программасын қолданудағы нұсқасын көрсетеді.

Жүйенің актері:

- Интернет қолданушысы – адам, ол мазмұның қарайды және сайттың сервисімен қаралады;

- администратор — Интернет қолданушысы, ол желі сервисімен администраторлық басқарумен мүмкіндігі болады.

Сурет 7. Прецеденттер диаграммасы

Жүйенің класс мәні болып:

- сессия – ол өзінде Интернет қолданушысы туралы ақпаратты сақтайды;

- мәліметтер базасы – хабарландыру туралы ақпаратты сақтайды;

- мәліметтеі тесеру – хабарландыруды іздеу қолданушы үшін арналған мәліметтердің әдептілігін тексеру;

- сұраныс жолын жазу – мәліметтер базасында сұраныс жолын жіктейді, жеке сесияғы хабарландыруды іздеу критериясын жазады;

- есеп беруден жою- қолданушының жеке есеп беруінен хабарландыруды жояды. Ол мәліметтер базасында сақталады;

- базадан сұранысты сұрау- жеке сесия критериясы бойынша мәліметтерді мәліметтербазасынан алып тастайды;

- хабарландыруды көрсету – ыңғайлы құрылған түрінде мәліметтер базасынан ақпаратты көрсетеді;

- есеп беруге қосу- мәліметтер базасында сақту әрекетінің қортындысын көрсетеді.

- сессия – ол өзінде қолданушымен таңдалған Интернет қолданушысы туралы, ерекше идентификатор және хабарландыруды іздеу критериясы туралы ақпаратты сақтайды.

-мәліметтер базасы – хабарландыру туралы ақпаратты сақтайды;

Жүйе класынның басқаруы болып:

- мәліметтерді жазу – Администратормен енгізілген логин мен парольдын мәнін жеке сессияға сақтайды;

- администраторы үшін жүйеде рұқсат етілген логика мен пароль келетіндігін тексереді;

- мүмкіндікті кеңейту – хабарландыруда басқару үшін өтумен қамтамасыз етеді;

- хабарландыруды жою – мәліметтер базасынан хабарландыруды жояды;

- хабарландыруда көрсету – мәліметтер базасынан ақпаратты ыңғайлы құрылымдық түрде көрсетеді;

- хабарландыруға рұқсат ету – мәліметтер базасында хабарландыруды тіркейді және оны ортақ өту қылады;

Жүйенің шектеулі класы болып:

- аутентификация формасы — интерфейс логин мен парольді және желілік сервисімен басқаратын ішкі жүйе бойында навигация менюді көрсетеді;

- хабарландырулармен басқару – ыңғайлы құрылымдық түрде және хыбырландыруды басқару батырмалармен хабарландыруларды көрсетед.

Тізбектелген диаграмма бұл – жобалаудың негізгі жұмысшы өнімі болады. Әр прецедент үшін негізгі және альтернативті тізбектелген іс - әрекетті сипаттайтын диаграммалар тұрғызылады. Нәтижесінде динамикалық модельдің ядросын аламыз. Онда жүйенің іс – қимылының уақыты және осы іс – қимылдың жасалуы анықталған. Тізбектелген диаграмма негізгі элементтерден тұрады:

• прецеденттердегі іс-қимыл тізбегінің мәтіні, онда сол жақта жоғарыдан төмен қарай жазылады;

• бағытшамен сипатталатын хабарлама, онда бар объектіден келесі объектіге бағытталған;

• тікбұрыштар түріндегі операция тәсілдері, олар үздік сызықтарда орналасқан объектілерге қатысты тәсілдерді жатқызамыз. Тік бұрыштың ұзындығын тізбекті басқарудағы көрінісін көрсетуде пайдаланамыз;

Тік бұрыш біткен нүктеге дейінгі басқаруға ие тәсіл. Тізбектелген диаграмма

Сурет 8. тізбек диаграммаысы

Класс негізі жүйенің ақпаратын анықтап, ажыратады; GUI–объектілерін анықтайтын шекаралық класс; программаның логикасын басқаратын басқарушы кастар.

Кластарды модельдеу – интерактивті қадамдық процесс.

Программалық қамтаманы өңдеу басында кластар диаграммасында пайдаланылатын объектілерді шығаратын заттық облыстын моделі тұрғызылады.

Кластарды модельдеу функционалдық жағдайға әкеледі, объектілі бағытталған жағдай оны проблемалы бағыттаған деп атайды.

Сурет 9.Класстар диаграммасы

Жүйенің шектеулі класы болып, мыналар жатады:

- іздеу формасы – мәліметтерді енгізу үшін интерфейсті көрсетеді;

- хабарландыру орналасқан беті — таңдалған web- бетінің дизайнымен келетін қолданушының орындал

Выводы по главе