- •1 Оқу жұмыс бағдарламасы
- •1.3 Пәннің сипаттамасы
- •1.4 Пәннің мақсаты
- •1.5 Пәннің міндеттері
- •1.6 Айрықша деректемелер
- •1.7 Тұрақты деректемелер
- •3 Семестр
- •4 Семестр
- •1.12 Саясат және рәсімдер
- •2.Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі
- •3 Лекциялардың қысқаша жазбасы
- •2 Тақырып. Геометриялық оптиканың негізгі ұсыныстар.(3сағат)
- •3 Тақырып. Оптикалық жүйелердің сипаттамасы (4 сағ.)
- •4 Тақырып. Геодезиялық аспаптардың оптикалық бөлшектер (4 сағат)
- •5 Тақырып.Сызықтық және айналма шкалалары. Есептеу құралдары (4сағ.)
- •6 Тақырып. Бағдарлау кұрылымы. Деңгейлер, олардың түpi және кұрылымы (4 сағ.)
- •7.Тақырып. Осьтік жуйелер және механикалық құрылсылар (4 сағ.)
- •8. Тақырып. Теодолиттер. (4 сағат)
- •2. Теодолиттерді зерттеу
- •2.2. Көру дүрбісін зерттеу
- •2.2.1. Көру дүрбісінің ұлғаюын анықтау
- •2.2.2. Дүрбінің көз аясы
- •2.2.3. Дүрбінің рұқсат ету қабілеттілігі
- •2.2.4. Биссектордың тор сызығының бұрыштық ара-қашықтығын анықтау
- •2.3. Аспапты қиыспаушылықты анықтау және постировкасы
- •2.3.1. Цилиндрлік деңгейдің алидаданың горизонталь деңгейінің аспаптық вертикаль айналымының осінің перпендикулярлығын тексеру және деңгей юстировкасы.
- •2.3.2. Коллимациясы қателікті анықтау және жөндеу
- •2.3.3. Нол орнын (зенит орнын) анықтау және жөндеу
- •2.3.4. Фокустеуші линза жүрісінің дұрыстығын тексеру
- •2.3.5. Деңгейді бөлудің бағасын анықтау
- •2.3.7. Бейімдеменің есептемелерді зетрреу.
- •2.3.8. Алидада мен горизонталь шеңбер (лимб) эксцентрисистеттерінің анықтамасы
- •2.3.9. Теодолиттің горизонталь осінің көлбеулігін анықтау (астаршаның теңдігі).
- •2.3.10. Оптикалық ортасықтауды тексеру
- •9. Тақырып. Нивелирлер (4сағат)
- •10.Тақырыбы: Арақашықтықты өлшейтін аспаптар (4сағ).
- •11 Тақырыбы: Жарық қашықтық өлшеуіш (4 сағат)
- •12. Тақырып. Тахеометрлер мен кипрегельдер (4 сағ.)
- •5 Зертханалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар
- •2. Деңгейлер құрылымы
- •2. Өлшем тетігін үйрену
- •2.1. Қарапайым бағалаушы
- •6 Оқытушымен студенттің өздік жұмысының тақырыптық жоспары
- •7 Межелік бақылау және қорытынды аттестация кезеңінде студенттердің білімдерін бақылауға арналған материалдар
- •7.1 Пән бойынша жазба жұмыстарының тақырыптамасы
- •7.2 Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар
- •7.3 Емтихан билеттері (тестілері)
- •8 Курстық жобаны орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар
- •8.1 Жалпы ережелер
- •8.2 Курстық жобаны орындау жүйелілігі
- •2. Аспаптың параметрлерін есептеу
- •2.1. Объективтің диаметрін анықтау
- •2.2. Объективтің теріс және оң компоненттері аралығындағы қашықтықты және эквивалентті фокус қашықтығын анықтау
- •2.3. Аспапты жалпы үйлестіру
- •3. Теодолит-тахеометрді зерттеу және тексеру
- •8.3 Курстық жобалау нәтижелерін ресімдеу
- •8.4 Ұсынылатын әдебиеттер
2.2.4. Биссектордың тор сызығының бұрыштық ара-қашықтығын анықтау
Биссектордың сызығының бұрыштық ара-қашықтығы дүрбінің объективінен визирлік сәулеге қашықтықта орналасқан горизонтальды миллиметрлі сызғышыарқылы анықталады. Биссектордың екі сызығынан да миллиметрлік сызғыш арқылы ах және а2 отчеты алынады, сонда биссектордың бұрыштық ара-қашықтығын формуламен есептеуге болады.
2.3. Аспапты қиыспаушылықты анықтау және постировкасы
2.3.1. Цилиндрлік деңгейдің алидаданың горизонталь деңгейінің аспаптық вертикаль айналымының осінің перпендикулярлығын тексеру және деңгей юстировкасы.
Цилиндрлік деңгейдің алидаданың горизонталь дөңгелегінің аспаптық вертикаль айналымының осінің перпендикулярлығын тексеру үшін деңгейді екі көтерім винттарына параллаль қылдырып орнату керек және оларды қарама қарсы бағытта бұрап, деңгей көпіршігін ортасына әкелу керек. Бұдан кейін горизонталь дөңгелектің алидадасын вертикаль осінің төңірегінде 1800-қа бұру керек. Егер де деңгей көпіршігі ортасынан ауытқып кетсе, онда жарты ауытқуды деңейдің түзеу винттарымен жойып тастау керек. Тексерісті және юстировканы алидданы 1800-қа бұрғаннан кейіндеңгей көпіршігі 0,5 деңгей бөлігінен ауытқудан аспағанға дейін орындап отыру керек.
Теодолит домалақ деңгейлі болғанда келесі шарттар орындалу кажет: домалақ деңгейдің осі теодолиттің вертикальды осінің айлануына параллель болу керек. Осы тексеру операциясы аналогиясы үлгіде орындаоады.
2.3.2. Коллимациясы қателікті анықтау және жөндеу
Қадағалау дүрбісінің визирлі осінің перпендикуляр еметігі оның горизонтальды осінде коллимациясы қателікті С туындатады.
Сосын астаршаның бұрандасын шешіп, астаршадағы теодолитті 1800 бұрады, горизонтты аспапта шеңбердің екі орындағы нүктеге келтіреді де, ДС2-ДО2 айырмашылығын алады. Екілі коллимация қателіктің шамасы болады. Коллимациялық қателікті болдырмас үшін горизонталь бағыттағы тор жіптері араласқан дүрбінің айналу осіне қатысты кестірілетін осьтің орнын ауыстыру қажет немесе қадағалайтын дүрбінің орнын ауыстыру керек. Берілген жөндеуді орындағанда коллимациясы толығымен шектеуі қажет емес, теодолитпен берілген бұрыштың екілі СКО-нан аспаса жеткілікті. 2Т2, 2Т5К теодолиттері мен олардың модификациясында тордың жөндейтін бұрандалары болмайды, сондықтан коллимациясы дүрбінің объективті бөлігі мен оның айналу осінің арасында орналасқан щельді сақша көмегімен қадағалау дүрбісін бұру арқылы ғана жөндеуге болады.
2.3.3. Нол орнын (зенит орнын) анықтау және жөндеу
Қадағалау дүрбісін горизонтальды орны бойынша вертикальдық шеңберінің есептемесі шеңбердің зениттары салдауында 00 – 900 жақын немесе тең болу керек. Вертикальды шеңбердің нольдык орнын НО (зенитіні МЗ) ДС есептемесін алып және шеңбердің екі орындағы нүктені аспаптың горизонтында орналасқан, дел көрінетін келтірмесімен анықтайды.
2.3.4. Фокустеуші линза жүрісінің дұрыстығын тексеру
Кестіру қашықтарының өзгерісімен байланысқан қайталанбалы фокустеуші дүбірдің қателіктің аспаптың түрлі қашықтарында орналасқан маркаларды қадағалауда алынатын НО (НЗ) мен С коллимацияның ауытқүлары бойынша анықтау керек.
Бақыланатын нүктелер (маркалар) мүмкіндікке байланысты бір қатарда және бі горизонтта (30 артық ауытқусыз) орналасу керек. Т және Т типті теодолиттерді зерттегенде маркалар теодолиттен 2м, 10м және Т15 дейін, Т-1,5м; 5м; 10м; дейінгі ұзақтықта жатады.
Өлшемді кеесі тізбекте жүргізеді: