Жанiцьба Цярэшкi

Нашы дзеўкi ды хлопцы чакалi Каляды i з-за iх каўбас, i з-за вячорак-гулянак, а асаблiва з-за гульнi "Жанiцьба Цярэшкi". Першы дзень Каляд наступiў -- i збiралiся мы ў якой-небудзь большай хаце, дзе гаспадары весялейшыя. Мы iх з году ў год "бацькамi" выбiралi: мужчыну за "бацьку", а жонку за "матку". Прыйдзем i пяём:

Просiмся прыйсцi ў вашу хацiначку,

Хочам зрабiць вечарыначку.

У вашай хаце пабыцi,

Нiчога не можам рабiцi.

Просiм вас татай з мамай пабыцi,

Будзем Цярэшку жанiцi.

Ну, яны й пускалi. Дзеўкi загадзя есцi збяруць, а хлопцы гарэлкi нанясуць. I пачынаем. Спачатку па парах збiралiся. Калi хлопец з кiм гуляў, то з той i "жанiў Цярэшку", а не -- так змовяцца, што будуць гуляць. Бярэ тады першым, хто смялейшы, сваю дзеўку за руку i вядзе да бацькоў. А тыя ўжо на куце сядзяць, дзед кажух вывярне ды ўздзене.

-- Тата, мама, хачу жанiцца!

-- Жанiся, сынок, жанiся, толькi цi ўмее твая дзеўка ткацi-працi, дзетак даглядацi?"

А якi гэта "жанiх" зганьбiць сваю каханку? "Умее", -- адкажа. Зайграюць тады музыканцiкi "Лявонiху", дзед-"тата" з дзеўкаю пад руку перакруцiцца, а баба-"матка" -- з хлопцам. За iмi пайшлi i другiя пары.

А якая дзяўчына вайстрэйшая на язык, дык i прыкажа, як "матка" пачне яе разглядаць:

Замуж выйсцi -- не напасць,

Абы замужам не прапасць.

Не ўмею нi працi, нi ткацi,

Толькi ўмею вашага сына цалавацi

ды грошыкi лiчыцi.

Калi захочаце мяне навучыцi,

Усё навучуся рабiцi,

Толькi замуж мяне вазьмiце.

А "матка" ёй:

-- Матрац не падушка,

Нявестка не дачушка.

I дзеўка тады:

-- Каморка не хатка,

Свякроўка не матка.

Цяпер i хлопцы ўмеюць прыказваць. Як пахваляць бацькi дзяўчыну, ён iм:

-- Дару зарплату тату,

каб памог збудаваць хату,

а маме арэнбургскi пуховы платок,

каб памагла гадаваць дачок.

I бацька з маткай не скупiлiся на пажаданнi:

-- Жадаем вам мех золата i торбу медзi,

каб былi здаровыя, як мядзведзi.

Каб пад палком вадзiлiся цяляткi,

а на палку -- рабяткi.

Як бацькi благаславяць усе пары, тыя становяцца адна за другой, рукi сашчэпяць i падымаюць уверх. Папераду "бацька" з "маткай". А тут "бацька" круць -- i ўцячэ. Баба за iм, пакуль не дагонiць. А дагонiць, тады сама ўцякае, дзед яе ловiць. А тады становяцца назад, за ўсiмi парамi. За iмi другая пара, трэцяя i гэтак далей, пакуль усе не пабегаюць.

А баба ды дзеўкi пяюць усялякiя песнi:

Цярэшка-Цярэшанька!

Малы мой пацешанька!

-- Не ўцякай, бабулечка,

(гэта ўжо як баба цi дзеўка ўцякаюць ад жанiхоў)

Бо я твой дзядулечка.

Цi я табе лапцей на плёў,

Цi я табе абор не вiў?

Лапцiкi лiповыя,

Аборкi шаўковыя.

Хто гэтую гару капаў?

Хто гэту дарожку таптаў?

-- Гэта Ванечка гару капаў,

Гэта Ванечка дарожку таптаў.

Да Валечкi ходзячы,

Канфетачкi носячы,

Канфетачкi-абараначкi,

Дзевачкам падманачкi.

На дварэ сабачка брэшаць,

А за мной суседзька чэшаць.

Часаў, часаў ды астаўся,

Ад штаноў матуз парваўся.

А напяюцца -- i за стол, i там пяюць, а хлопцы адводзяць сваiх дзяўчат дадому.

(Зап.Т.В.Валодзiна ў 1980 г. у в. Матырана Ушацкага

р-на.)