110. Synonimia

Synonimia (gr. synonymia, łac. congregatio, pol. szereg synonimiczny) – figura retoryczna, zestawienie w szeregu określeń synonimicznych w celu rozwinięcia lub podkreślenia myśli.

Synonimia to relacja semantyczna polegająca na wyrażaniu zbliżonej (tej samej) treści znaczeniowej za pomocą dwóch (lub więcej) różnych pod względem formalnym jednostek językowych.

Słownik wyrazów obcych

w językoznawstwie relacja jednoznaczności między wyrazami: albo braku jakichkolwiek różnic między znaczeniami dwóch wyrazów, albo istnienia tylko różnic drugorzędnych: Synonimia dokładna, czyli brak jakichkolwiek różnic między znaczeniami dwóch wyrazów, np. między wyrazami: jeśli i jeżeli, dziś i dzisiaj, jest w języku zjawiskiem dość rzadkim. Znacznie częstsza jest synonimia związana z istnieniem drugorzędnych, zwłaszcza stylistycznych różnic między dwoma wyrazami, np. małżonka i żona, twarz i gęba.

pot. relacja bliskoznaczności: Synonimia jest wykorzystywana w krzyżówkach i zagadkach językowych.

fr. synonyme z gr. synonymos ‘mający to samo imię, równoimienny’

zobacz także: synonim, synonimika

Słownik synonimów

termin językoznawczy Między wyrazami „auto” i „samochód” zachodzi stosunek synonimii.

synonimy: jęz. bliskoznaczność

120. Antonimia

Słownik wyrazów obcych

w językoznawstwie przeciwstawność znaczeń wyrazów: W ścisłym, lingwistycznym znaczeniu antonimia to tylko przeciwstawienie stopniowalne, tj. takie jak między wyrazami: ciepły – zimny, wysoki – niski, nie zaś np. takie jak: kręgowy – bezkręgowy, góra – dół.

fr. antonyme od gr. antí ‘przeciw’, ónoma ‘imię’

Antonim - termin oznaczający przeciwieństwo, odwrotność znaczeniową innego terminu, antonimy to terminy przeciwstawne. Są nimi np. ciepło - zimno, mądry - głupi, syty - głodny. Dziedzina wiedzy zajmująca się m.in. antonimami to językoznawstwo.

Antonimy właściwe podlegają stopniowaniu (np. młody - stary, młodszy - starszy; mądry - głupi, mądrzejszy - głupszy), nie oznaczają niezależnych przeciwstawnych jakości, lecz służą jako leksykalny środek wyrażania stopniowania (np. wysoki - niższy - najniższy, młody - starszy - najstarszy).

Antonimy komplementarne to pary wyrazów, w których zaprzeczenie jednego powoduje stwierdzenie drugiego, np. On jest żonaty → On nie jest kawalerem.

Do antonimów zalicza się też tzw. konwersje, czyli pary wyrazowe typu kupić - sprzedać, ożenić się - wyjść za mąż.

Termin antonim również posiada swój antonim, jest nim synonim.

130. Hiperonim

Hiperonim (wyraz nadrzędny) - leksem o znaczeniu ogólnym, nadrzędnym w stosunku do innych, któremu podporządkowana jest klasa wyrazów bardziej szczegółowych pod względem semantycznym (czyli tzw. hiponimy).

Przykładowo słowo "metal" jest hiperonimem dla słów "miedź", "srebro"; słowo "samochód" jest hiperonimem słów "sedan", "coupe" etc. "Miedź", "złoto" itp. to z kolei hiponimy słowa "metal". Hiperonimia jest zjawiskiem stylistycznym działającym na zasadzie dwustronnej: hiperonim-hiponim.

wyraz o znaczeniu ogólnym, szerszym i nadrzędnym w stosunku do innych, np. słowo "drzewo" jest hiperonimem dla słów "świerk", "brzoza"