10. Co to jest leksykografia?

Leksykografia (gr. leksikón - słownik + gráphõ - piszę) – nauka zajmująca się metodami tworzenia słowników i encyklopedii oraz opracowywaniem haseł i sposobem ich objaśniania. Leksykograf opracowując słowniki stara się określić zasady doboru haseł językowych (wyrazów) w określonym typie słownika, wybór formy hasłowej – w polskich słownikach praktykuje się używanie bezokolicznika, np. w Słowniku języka polskiego pod redakcją W. Doroszewskiego spotykamy bezokolicznik “biegać, być w biegu”, potem formy osobowe; w słownikach łacińskich formą hasłową z reguły jest 1 os. cz. teraźniejszego. Ważną sprawą w leksykografii jest problem definiowania hasła, np. w cytowanym Słowniku języka polskiego definicje haseł mają charakter słownikowy, a nie encyklopedyczny, tzn. ich zasadniczym celem jest wyjaśnienie znaczenia, bogactwa znaczeń. Na końcu artykułu hasłowego znajduje się etymologia wyrazu, nie wyczytamy natomiast informacji o szczegółach technicznych, gdyż miejscem tych informacji jest encyklopedia. Uzupełnieniem definicji są przykłady i cytaty ukazujące znaczenie określanego wyrazu w różnych kontekstach.

Polscy leksykografowie: Mirosław Bańko Paweł Beręsewicz

Andrzej Bogusławski Aleksander Brückner Witold Doroszewski

Jacek Fisiak Tadeusz Grzebieniowski Jan Aleksander Karłowicz Grzegorz Knapski Władysław Kopaliński Adam Kryński

Leksykografowie zagraniczni: Bracia Grimm Albert Hornby Samuel Johnson Josef Jungmann Pierre Larousse

20. Co to jest leksykologia?

Leksykologia - nauka o słownictwie, o zasobie wyrazów i związków wyrazowych. Zazwyczaj wymieniana w połączeniu z leksykografią, dla której jest nauką pomocniczą.

Termin leksykologia został po raz pierwszy użyty w latach 20. XIX wieku, choć zajmowano się nią już wcześniej.

Cele leksykologii:

- ustalenie stosunków semantycznych pomiędzy leksemami

- opis własności kolokacyjnych wyrazów, tj. uwzględnienie ograniczenia ich

- łączliwości na osi syntagmatycznej

- opis frazeologizmów i idiomów

- opis rozwarstwienia stylistycznego słownictwa w aspekcie strukturalnym i socjolingwistycznym

Znani leksykolodzy polscy:

Witold Doroszewski Jerzy Lukszyn Jan Tokarski Józef Wierzchowski Maciej Grochowski Mirosław Bańko

Piotr Müldner-Nieckowski Andrzej Markowski Andrzej Bańkowski Stanisław Stachowski

30. Typologia słowników.

Słownik – zbiór słów lub wyrażeń ułożonych i opracowanych według jakiejś zasady. Dzieli się na artykuły hasłowe ułożone w porządku alfabetycznym, rzadko tematycznym.

Rodzaje słownikówjęzyka np. polskiego (lub jednojęzyczny) – zbiór słów (haseł) wraz z opisem ich znaczenia lub znaczeń, zawiera odmianę słowa (formę fleksyjną) dla języków fleksyjnych, etymologię i przykłady użycia słowa dla każdego ze znaczeń;

ortograficzny języka – zbiór słów (haseł) bez opisu znaczeń, zawiera jedynie odmianę i pisownię wyrazu;

dwujęzyczny (np. francusko-polski) – zbiór słów jednego języka wraz z odpowiednikami w drugim języku, zawiera opis gramatyczny, odmianę i często przykłady użycia w drugim (na który się tłumaczy) języku;

frazeologiczny dwujęzyczny – zbiór specyficznych i bezpośrednio nieprzetłumaczalnych wyrażeń jednego języka i ich tłumaczeniem na drugi wraz z przykładami użycia w języku tłumaczonym (pierwszym);

terminologiczny (np. prawniczy) – zbiór wyrażeń charakterystycznych dla jakieś dziedziny wiedzy wraz z opisem ich znaczenia;

wyrazów obcych – zbiór słów jakiegoś języka pochodzących (przyjętych) z innych języków;

biograficzny – zbiór życiorysów;

tematyczny – zbiór pojęć, wyrażeń i rozwiązań z jakiejś dziedziny wiedzy, np. "poradnik spawacza";

encyklopedyczny – zbiór haseł (artykułów hasłowych) uporządkowanych alfabetycznie lub rzeczowo i zawierających opisania bardziej szczegółowe, niż w słowniku języka, ale mniej szczegółowe, niż w wielkiej encyklopedii powszechnej; jednak granica między pojęciami "słownik encyklopedyczny" a "encyklopedia" jest niewyraźna.

etymologiczny – zbiór haseł wraz z opisem ich etymologii, jednocześnie z reguły duże słowniki językowe również zawierają pewne wyjaśnienia etymologiczne;

częstotliwościowy (frekwencyjny) – zbiór wyrazów lub związków frazeologicznych uszeregowanych zgodnie z częstością ich występowania, np. w mowie pisanej, mówionej, itd., zwykle uszeregowanie rozpoczyna się od słowa/wyrażenia najczęściej spotykanego;

a tergo – zbiór słów uszeregowanych w kolejności alfabetycznej, ale według liter od końca wyrazów;

rymów, pozwalający na łatwe odnalezienie rymujących się wyrazów, szczególnie popularny w kulturze anglosaskiej (ang. rhyming dictionary);

wyrazów bliskoznacznych – zbiór haseł o podobnym znaczeniu.

Podział ze względu na objętość:

wielki słownik – zawiera dużą ilość haseł i są one bardzo starannie opracowane;

mały słownik – zawiera niewiele haseł i są one skromniej opracowane;

słownik kieszonkowy – zawiera mało haseł, krótko opracowanych.

Podział ze względu na sposób wydania:

słownik wydany w formie książkowej;

słownik w formie elektronicznej.