Жарылыс қаупі бар объектілерде қауіпсіздік ережелерін бұзу (246-бап)

Қылмыстың тікелей объектісі-жарылыс қаупі бар объектілердің қауіпсіздік ережелерін реттейтін қоғамдық қатынастар. Қосымша тікелей объект адамдардың өмірі, денсаулығы, көлік қызметінің қауіпсіздігі және меншігі.

Объективтік жағынан қарастырылып отырылған қылмыс жарылыс қаупі бар объектілерде немесе жарылыс күші бар цехтарда қауіпсіздік ережелерін бұзу, егер бұл кісі өліміне немесе өзге де ауыр зардаптарға әкеп соқтыруы мүмкін болса-деп сипатталған. Жарылыс заттарын сақтайтын қоймалар, ғимараттар жарылыс қаупі бар объектілер деп аталады. Жарылатын заттар, жарылғыш қондырғылар, оқ-дәрілер, жару құрылымдарын өндіретін зауыттың бір бөлімін-жарылыс қаупі бар цехтар деп айтамыз. Жарылыс заттарына әдетте аммиак, ацетон, бензол, бутан, метан, спирт, оқ-дәрі, тағы басқалар жатады.

Жарылыс қаупі бар объектілерде қауіпсіздік ережелерін бұзуға өндірістік процестерді жүргізудің техникалық талаптарын сақтамау; жабдықтардың жұмыс режимінің технологиялық талаптарын бұзу; осы объектілерде жұмыс істеуге бөтен адамды немесе мас адамдарды жіберу; сондай-ақ осы объектілерде от ұшқынын беретін заттарды іске қосу, темекі тарту немесе пайдалануға жарамсыз электрагрегаттарын пайдалану т.б. әрекеттер жатады.

Қылмыстың объективтік жағының белгісіне осы көрсетілген қауіпсіздік ережелерін бұзудың кісі өліміне немесе өзге де ауыр зардаптарға әкеп соқтыруы мүмкіндігі де жатады. Зардаптарға әкеп соқтыру мүмкіндігінің орын алғанын немесе орын алмағанын әрбір іс бойынша сот, тергеу органдары нақты жағдайларға байланысты шешеді. Сондықтан да ол жоғарыдағы көрсетілген әрекеттерді істеген уақыттан бастап аяқталған деп танылады. Осы қылмыстың объективтік жағының тағы бір қажетті белгісі қылмыс істеу орны-жарылыс қаупі бар объект болып табылады. Қылмыс субъективтік жағынан қасақаналықпен де, абайсыздықпен де істелуі мүмкін. Оны дұрыс анықтау үшін жарылыс қаупі бар объектілерде қауіпсіздік ережелерін сақтау жөніндегі арнаулы нормативтік құқықтық актілердің талаптарына кінәлы адамның қатынасын дәлме-дәл анықтау қажет. Қылмыстың субъектісі арнаулы-16-ға толған жарылыс қаупі бар объектілерде қауіпсіздік ережелерін сақтауға байланысты жұмыс атқаратын адамдар. Олар лауазым адамы немесе қатардағы қызметкер болуы мүмкін.

Радиоактивті материалдарымен заңсыз жұмыс істеу ережелерін бұзу (247бап)

Радиоактивті материалдарды нормативтік құқықтық және технологиялық талаптарға сай дұрыс пайдалану қоғамға, адам-затқа зор пайда келтіруі мүмкін.

Бірақта радиоактивті материалдармен ұқыпсыз немесе қылмысты түрде жұмыс істеу аса зор қауіпті зардаптарға әкеліп соғады. Қылмыстың тікелей объектісі радиоактивтік материалдармен қауіпсіз жұмыс істеуді реттейтін қоғамдық қатынастар. Қосымша тікелей объект-адамдардың өмірі немесе денсаулығы. Осы қылмыстың заты болып- тек қана радиоактивті материалдар танылады. Оларға радиоактивті нәрселер, радиоактивті қалдықтар т.б. заттар жатады. Радиоактивті заттармен жұмыс істеу тәртібі ҚР 1998 жылғы 23 сәуірдегі «Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы заңымен белгіленген» Заңсыз алуға-радиоактивтік материалдарға ҚК-тің 248-бабында көрсетілгеннен басқа кез келген тәсілмен (сатып алу, айырбастау, сыйға алу) арқылы қолға түсіру немесе радиоактивтік материалдарды үшінші жаққа тегін немесе белгілі бір ақы алып беру жатады, бұл әрекеттер заңға негізделмеген болуы қажет.

Сақтауға-көрсетілген заттарға шын мәнінде иелік етіп, қожалықта ұстау әрекеттері жатады. Радиоактивті материалдарды пайдалануға оны мақсатты немесе басқадай мақсатсыз қолданып, игілікке жарату әрекеттері жатады. Бүлдіру деп-радиоактивтік материалдар сақтаған ыдыстар мен басқа да бұйымдарды қиратуды, сындыруды айтамыз. Заңсыз тасымалдау немесе көму деп-заңда белгіленген талаптарды көрінеу бұза отырып, қауіпті жағдайда радиоактивті материалдарды тасу немесе көму әрекеттерін айтамыз.Қылмыс формальдық құрамға жатады. Қылмыс жоғарыда көрсетілген балама әрекеттердің біреуін заңсыз істеген уақыттан бастап аяқталған деп танылады.

Қылмыс субъективтік жағынан тек қана тікелей қасақаналықпен істеледі. Кінәлы адам радиоактивтік материалдарымен заңсыз жұмыс істейтінін сезеді және соны тілеп әрекет істейді. Қылмыстың субъектісі-16-ға толған, кез келген есі дұрыс адам. Қылмыстың мақсаты-заңсыз өткізу немесе осындай мақсатпен радиоактивті материалдармен заңсыз әрекеттер жасау.