Компьютерлік ақпаратқа заңсыз кіру, эем үшін зиянды бағдарламаларды жасау, пайдалану және тарату (227-бап)

Компьютерлік ақпаратты қылмыстық-құқықтық нормамен қорғау ҚР жаңа Қылмыстық кодексінде тұңғыш рет көрсетіліп отыр. Бұрынғы Қылмыстық кодексте мұндай арнаулы норма болмаған. ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің компьютерлік ақпарат саласындағы қылмыстарға қарсы күрестегі ынтымақтастық туралы келісімді іске асыру мақсатында ҚР Қылмыстық кодексінің 227-бабына елеулі өзгерістер енгізіп, осы тұрғыдағы қылмыстарды жасағаны үшін жауаптылық күшейтіледі. Компьютерлік ақпаратқа заңсыз кіру, ЭЕМ үшін зиянды бағдарламаларды жасау, пайдалану және тарату негізінен қоғамның экономикалық саладағы қоғамдық қатынастарында орын алады. Заңмен қорғалатын компьютерлік ақпаратқа, яғни машиналық сақтағыштағы, электронды есептеу машинасындағы ЭЕМ жүйесіндегі немесе олардың желісіндегі ақпаратқа заңсыз кіру, сол сияқты ЭЕМ-ге ЭЕМ-жүйесіне немесе олардың желісіне кіре алатын адамның ЭЕМ-ді, ЭЕМ жүйесін немесе олардың желілерін пайдалану ережелерін бұзуы, егер бұл әрекет ақпаратты жоюға, бөгеуге, жаңартуға не көшіруге, ЭЕМ жұмысын, ЭЕМ жүйесін немесе олардың желісін бұзуға әкеп соқса-компьютерлік ақпаратқа заңсыз кіру, ЭЕМ үшін зиянды бағдарламаларды жасау, пайдалану және тарату деп танылып, жауапқа тартылады. Қылмыстың тікелей объектісі компьютерлік ақпаратты қорғау саласындағы қоғамдық қатынастар. Объективтік жағынан қылмыс мынадай әрекеттермен сипатталады. Компьютерлік ақпаратқа заңсыз кіру деп-заңмен қорғалатын ақпаратты оның заңды меншік иесінің немесе оның иеленушісінің рұқсатынсыз өз бетімен алуды айтамыз. Ақпарат ресурстарының, жүйелерінің, технологияларының меншік иесі болып осы объектілерге толық көлемде иелену, пайдалану және билеу құқығын жүзеге асыруға құқылы субъектілер танылады. Ақпарат ресурстарының, жүйелерінің, технологияларының иеленушілері болып осы объектілерге иелену және пайдалану және заңда белгіленген шекте билеу құқығын жүзеге асыруға құқылы субъектілер танылады. Ақпаратты жою- ақпарат көздерін құрту, файлды, дискілер мен басқадай машиналық жазу деректерін мүлдем жою, сөйтіп ақпаратты қайта қалпына келтіру мүмкіндігін толық істен шығару болып табылады. Ақпаратты бөгеу деп ақпарат көздері толық сақталғанымен оны пайдалану және оған еркін кіруге кедергі келтірушілікті айтамыз. Ақпаратты жаңарту деп меншік немесе заңды иеленушінің билігінде болған ақпаратқа олардың келісімінсіз кез келген тұрғыдағы өзгерістер енгізуді айтамыз. Ақпаратты көшіру деп-ақпарат көздерінің түп-нұсқасын сақтай отырып, ондағы файлдардың немесе диск жүйелерінің көшірмесін алу арқылы немесе басқадай тәсілдермен көбейтуді, немесе оның мазмұнын жариялауды айтамыз. Қылмыс компьютерлік ақпаратқа заңсыз кіру, егер бұл әрекет ақпаратты жоюға, бөгеуге, жаңартуға немесе көшіруге, ЭЕМ жұмысын, ЭЕМ жүйесін немесе олардың желісін бұзуға әкеп соққан уақыттан бастап аяқталған деп танылады. Субъективтік жағынан қылмыс тек қана тікелей қасақаналықпен істеледі. Қылмыстық ниет пайдакүнемдік немесе бұзақылық, кек алу немесе көреалмаушылық және тағы басқалары болуы мүмкін. Қылмыстың субъектісі-16-ға толған, есі дұрыс адам болып табылады. Сондай-ақ, ЭЕМ-ге, ЭЕМ жүйесіне немесе олардың желісіне кіре алатын адам (арнаулы субъект) болып табылады.