Көлік құралдарын немесе қатынас жолдарын қасақана жарамсыздыққа келтіру (299-бап)

Көлік құралдарын, қатынас жолдарын, белгі беру немесе байланыс құралдарын не өзге де көлік жабдықтарын қасақана бұзу, зақымдау немесе өзге де тәсілмен пайдалануға жарамсыз күйге келтіру, сондай-акқ көлік коммуникацияларына тосқауыл қою, егер бұл әрекеттер абайсызда адамның денсаулығына ауыр немесе орташа ауырлықтағы зиян келтіруге, не ірі көлемде залал келтіруге не көлік пен байланыстың қалыпты жұмысы бұзылуына әкеп соқса Қылмыстық кодекстің 299-бабының 1-тармағы бойынша жауаптылық туады. Қылмыстың заты- Қылмыстық кодекстің 298-бабындағы көрсетілген заттармен ұқсас. Қылмыс объективтік жағынан:

а) көлік құралдарын, қатынас жолдарын, белгі беру немесе байланыс құралдарын не өзге де көлік жабдықтарын бұзу; б) зақымдау; в) немесе өзге де тәсілмен жарамсыз күйге келтіру; г) сондай-ақ көлік коммуникацияларына тосқауыл қою; д) заңда көрсетілген қылмыстық зардаптың келтірілуі; е) аталған іс-әрекеттер мен зардаптың арасындағы себепті байланыстың болуы арқылы сипатталады. Көліктің техникалық жүйелерін толық жарамсыз күйге келтіру арқылы оны өзінің негізгі қызметін атқару қабілетіннен айыруды бұзу деп айтамыз. Көліктің техникалық жүйелерін ішінара істен шығарып жарамсыз етуді зақымдау деп айтамыз. Бұзу немесе зақымдау тәсілдерінен басқа кез келген әрекеттерді қолдану арқылы көліктің техникалық жүйелерін немесе оның жекелеген бөлшектерін істен шығаруды өзге де тәсілмен жарамсыз күйге келтіру деп айтамыз. Көлік құралдарының еркін қозғалысына қарсы сан түрлі кедергілер келтіру арқылы (ұшу алаңын, темір жол полотнасын қоршау, жол үстінде митинг өткізу, баррикада қою арқылы көлікті жүргізбеу, көлік коммуникацияларына қызмет ететін адамдарды машинист, диспетчер, жол жөндеушілерді) көлікке жібермеу сияқты әрекеттер, көлік коммуникациясына тосқауыл қою деп танылады. Заңда көрсетілген зардап адамның денсаулығына ауыр немесе орташа ауырлықтағы зиян келтіру не ірі көлемдегі залал келтіру не көлік пен байланыстың қалыпты жұмысы бұзылуына әкеп соқса қылмыс құрамы бар деп саналады. Заңда көрсетілген зардаптардың кез келгені кінәлының істеген іс-әрекетімен себепті байланысты болуы арқылы орын алған уақыттан бастап қылмыс аяқталған деп танылады. Қылмыс субъективтік жағынан кінәның абайсыздық түрі арқылы істеледі. Қылмыстың субъектісі-14-ке толған, кез келген адам.

Көліктің қауіпсіз жұмыс істеуін қаматамасыз ететін ережелерді бұзу (300-бап)

Жолаушының, жаяу адамның немесе жол қозғалысының басқа қатысушысының жол қозғалысы қауіпсіздігі немесе көлік құралдарын пайдалану ережелерін бұзуы, егер бұл әрекет абайсызда денсаулығына ауыр зиян келтіруге әкеп соқса жауаптылық Қылмыстық кодекстің 300-бабы бойынша реттеледі. Жол-көлік оқиғаларының қатысушылары көлік құралдарын жүргізушілер ғана емес, белгіленген сақтық ережелеріне жауапсыз, не менмендікпен қараудан, оған ауыр зардап келтіретін адамдар да болуы мүмкін. Қылмыстың заты-көліктің барлық түрлері (темір жол, әуе, теңіз, су көлігі және автокөлік). Ат көлігі бұл қылмыстың затына жатпайды. Осыған орай егер адам ат көлігін пайдалану арқылы бөтенге жарақат келтірсе (мысалы, адамды ат арбамен немесе шанамен немесе салт атпен) , онда ол жеке адамға қарсы қылмыс немесе меншікке қарсы (белгілі бір жағдайларда) қылмыс үшін жауапты болады. Егер ат көлігін жүргізуші механикалық көліктің қауіпсіз жұмыс істеуін қамтамасыз ететін ережелерді заңда көрсетілген зардаптарды келтіре отырып бұзса, онда оның әрекеті Қылмыстық кодекстің 300-бабымен саралануға жатады. Қылмыстың объективтік жағы:

а)темір жол, әуе, теңіз, су және автокөлік қозғалысы қауіпсіздігі және көлікті пайдалану ережелерін бұзумен;

б) адамның денсаулығына ауыр зиян келтіру түріндегі зардаппен;

в) көрсетілген ережелерді бұзу мен зардаптың арасындағы себепті байланыстардың болуы арқылы сипатталады.

Қылмыс субъективтік жағынан абайсыздықпен (менмендік немесе немқұрайдылық) жатады. Қылмыстың субъектісі болып 16-ға толған, есі дұрыс кез келген, оның ішінде лауазым адамдары болуы мүмкін (жолаушы, жаяу адам, велосипед мінген адам, ат көлігінің жүргізушісі, темір жолдан рұқсат етілмеген жерден өткен адам, мал айдаушы т.с.с.)