Ирон адæмон героикон зарджытæ.

Ирон адæмон музыкæ у зæрдæмæхъаргæ. Музыкалон аивад ирон адæмы дард фыдæлты царды стыр бынат ахста. Мингай азты дæргъы нæ рагфыдæлтæ бахъахъхъæдтой нæ зарджытæ.

Зарæг уыдис адæмæн æххуысгæнæг сæ куысты рæстæг, рæсугъд сын кодта сæ улæфты рæстæг.

Ирæтты музыкалон-поэтикон сфæлдыстад æвдыст у зарджыты алыхуызон жанрты: мифологион, героикон, фæллойадон, сатирикон, фынджы уæлхъус кæй зарынц, уыдонæй.

Абоны царды адæмы æгъдæуттæй цы зарджытæ райгуырдис, уыдонæй бирæты нал зонæм. Фæлæ героикон зарджыты хъысмæт рауадис хуыздæр. Уыдон, кæд раздæры хуызæн арæх нал, уæддæр фехъусæн ис Ирыстоны. Зындгонд сты ахæм ирон адæмон зарæггæнджытæ: Гулчиты Епо, Дзугаты Барту, Кæсæбиты Митя, Сæбанты хаджумар, Хъайсынты Виктор, Джиоты Æхсар, Байты Юри. Героикон зарджытæ рох кæнын нæ уадзы Цæгат Ирыстоны-Аланийы паддзахадон филармонийы национ хор. Йæ аивадон разамонæг – Джанайты Георгийы чызг Ольгæ.

Фыццаг героикон зарджытæ ныффыстой С.И.Танеев æмæ профессионалон музыкант П.Б Мамулов. Уый йæ рæстæджы Петербурджы каст фæцис косерватори. Гуырдзиаг композитор В.И.Долидзе æрæмбырд колта æртын аст ирон героикон зарæджы. Уыдон мин фарастсæдæ цыппор æстæм азы мыхуыры рацыдысты æмбырдгонд «Ирон музыкалон фольклор»-ы.

Ацы музыкалон-поэтикон жанр сæвзæрдис æцæг историон цауты бындурыл. Зарæг-иу райгуырдис хъайтары мæлæты фæстæ æмæ ссис, чи фæмард, уымæн æнусмæйы цыртдзæвæн.

Героикон зарджытæй бирæтæ равзæрдысты хъарджыты бындурыл. Фыццаг, æвæццæгæн, уыдысты нæлгоймаджы хъарæг хъайтарыл. Фæстагмæ хъарджытимæ бастдзинад нал уыдис, æмæ героикон зарджытæ систы.

Адæм уæлдай хуыздæр зонынц ахæм героикон зарджытæ: «Задæлески Нан», «Тлаттаты Чермены зарæг», Кодзырты Таймуразы зарæг», «Бæтæйы фыртты зарæг».

Зæрдæмæхъаргæ - проникновенные, душевные

Рагфыдæлтæ - предки

Разамонæг - руководитель

Хъайтар - герой

Хъарджыты бындурыл - на основе причитаний

Ирон адæмы музыкалон аивад.

Ирон адæмы музыкалон аивады райдайæн сты адæмон зарджытæ: героикон, фæллойадон, сывæллæттæн зарджытæ, уарзондзинады, хъæлдзæггæнæн æмæ æндæр зарджытæ. Нæлгоймæгтæ зарыдысты музыкалон инструменттимæ – хъисын фæндыримæ кæнæ дала фæндыримæ.

Ирон адæммæ тынг рагон у æмдзæгъды зарæг: раджы заманты-иу хохы цæрджытæм фæндыр нæ уыдис, æмæ-иу фæсивæд кафæгæн æмдзæгъд кодтой æмæ зарыдысты.

Нудæсæм æнусы астæуæй фæстæмæ ирон адæм сæ къухмæ райстой ирон фæндыр. Цагътой дзы фылдæр сылгоймæгтæ. Чызджыты-иу цæгъдыныл ахуыр кæнын райдыдтой авд –дæс-аздзыдæй. Фыццаг нæлгоймаг – фæндырдзæгъдæг уыдис Мерденты Юрий. Уый фагъта зындгонд ирон мелодитæ, стæй йæхæдæг дæр хъуыды кодта ног цæгъдтытæ. Ныртæккæ Ирыстоны ис бирæ хъуыстгонд фæндырцæгъдджытæ: Реуазты Симæ, Мыстулаты Ирæ, Гæздæнты Булат, Дзуццаты Сослан, Чочиты Батрадз æмæ æнд.

Ирыстоны эстрадон зарджыты мелодиты автортæ сты композитортæ Гуырдзыбегты Георги, Суанты Федыр, Хаханты Дудар, Æлборты Феликс, Кокайты Барис.

Классикон музыкæ у музыкалон аивады бæрзонд къæпхæн.

Профессионалон музыкалон культурæйы ахсджиаг бынат ахсынц ирон оперæты, опереттæты, симфонион, камерон музыкæйы авторты уацмыстæ: Гæбæраты Ильяйы оперæтæ «Азау», «Олланæ», опереттæ «Усгуртæ».

Фæндырдзæгъдæг - гармонист