Жұмыстың орындалуы
h = 20 см биіктігінде еңіс жазықтықтың бір шетін бекітіңіздер ( 2 сур. қар.).
динамометр көмегімен арбашаны h биіктігіне көтеріңіздер және Fg ауырлық күшін (салмағын) анықтаңыздар. Алашаның жоғары шетіндегі пластинаға арбашаны орнатыңыздар.
Арбашаны алаша бойымен төмен түсіріңіздер және динамометрдің көмегімен алашаның 1 Н жоғарғы шетіне, алаша бойымен біркелкі ақырын көтеріңіздер.
F күшін өлшеңіздер және оларды кестеғе жазыңыздар.
Еңіс жазықтықта арбашаның өтілуін l арақашықтық өлшеңіздер.Нәтижесін жазыңыздар.
Арбашаны 50, 100 және 150 г массалы гірлермен дәйекті түрде жүк салып толтырыңыздар; өлшемді қайталаңыздар.
h биіктігін 30 см дейін үлкейтіңіздер және өлшемдерді қайталаңыздар. Барлық алынған нәтижелерді кестеге толтырыңыздар.
Есеп-қисаптар және нәтижелер
гір
массасы
өтілген
арақашықтық
h, см |
m, г |
Fg, Н |
F, Н |
Апайд Дж |
Атол Дж |
ПӘК% |
20 |
50 |
|
|
|
|
|
100 |
|
|
|
|
|
|
150 |
|
|
|
|
|
|
200 |
|
|
|
|
|
|
30 |
50 |
|
|
|
|
|
100 |
|
|
|
|
|
|
150 |
|
|
|
|
|
|
200 |
|
|
|
|
|
1. h биіктігіне арбашаны көтеру бойынша жұмысты есептеңіздер: Апайд= h Fg және нәтижесін кестеге жазыңыздар.
2. Атол=l·F жұмсалған жұмысты есептеңіздер, және нәтижелерді кестеге жазыңыздар.
3. Еңіс жазықтығы әрекетінің пайдалы коэффициентін санаңыздар.
4. Жұмсалған жұмыспен, ауырлық күшінен арылу бойынша жұмысты салыстырыңыздар.
Fg салмағы (ауырлық күші) және F тарту күші неге өзара тең емес? Жеке қағаз парағына күш параллелограммасын құрыңыздар.
5. Егер алашаның жоғарғы шетінен арбашаны жіберсек не болады?
6. 4 пунктегі құбылысты түсіндіріңіздер.
7. Еңіс жазықтығының қандай практикалық қолданымы бар?
Мұғалімдер үшін әдістемелік ұсыныстар
Берілген тәжірибеде оқушылар ауырлық күшінен нүктенің өрлеуінің басынан аяғына дейін өткен арылу жұмысы жолдан тәуелді емес екенің меңгеруге тиіс.
Сол үшін олар бір жағынан қажетті биіктікке дененің өрлеуіне қажетті жұмысты, ал екінші жағынан әр түрлі еңіс бұрыштарынан еңіс жазықтық бойымен дене өрлеуіне жұмсалған жұмысты есептеңіздер.
Ескертпе
Берілген тәжірибені 900 мм (11606.00) ұзындықты алашамен немесе 1500 мм (11302.00) ұзындықты алашамен өткізуге болады.
Есеп-қисаптар және нәтижелер
Гір массасы m = 50 г, Fg= 0,49 Н Кесте
|
|
|
|
l = 50 см |
||
h, см |
m, г |
Fg, Н |
F, Н |
Апайд Дж |
Атол Дж |
ПӘК% |
20 |
50 |
0,5 |
0,21 |
0,1 |
0,105 |
95 |
100 |
1,0 |
0,43 |
0,2 |
0,215 |
93 |
|
150 |
1,48 |
0,62 |
0,3 |
0,310 |
95 |
|
200 |
1,98 |
0,85 |
0,4 |
0,425 |
93 |
|
1. Денені тік жоғары Апайд= h Fg көтеру бойынша жұмысты есептеңіздер: және нәтижесін кестеге жазыңыздар.
2. Еңіс жазықтық бойынша дененің өрлеуіне Атол=l·F жұмсалған жұмысты есептеңіздер, және нәтижелерді кестеге жазыңыздар.
3. Өрлеу жұмысы мен сырғанау жұмысын салыстырыңыздар.
Өлшеудің қателігін есепке ала отырып (± 7%), өрлеу жұмысы сырғанау жұмысына тең келеді.
Fg салмағы (ауырлық күші) және F тарту күші неге өзара тең емес? Жеке қағаз парағына күш параллелограммасын құрыңыздар.
Fg салмағы (ауырлық күші) және F сырғанау күші өзара тең бола алмайды, өйткені салмақ (ауырлық күші) алашада перпендикуляр әрекеттенген F күшке, алаша бойында әрекеттенген күшке жайып салынады. Параллель компоненттерінің тек біреуі ғана өлшенеді (3 сур. қар.).
3 сур.