29. Ф. Әмирханның “Яшьләр” драмасында күтәрелгән мәсьәләләр һәм аларның сәнгатьчә хәл ителеше.

Иҗатында шәһәрдә яшәүче татар өстен катлауларыннан чыккан милли интеллегенция вәкилләре үзәктә тора. Драмада уңай интеллегент геройлары консерватив ата-аналар б-н кискен конфликтка керсәләр, ягъни революцион демократик настроениеләр тәэсиреендә булалар.

Пьесада “аталар һәм балалар” проблемасы куелган. Әсәрнең төп герое Газиз өйдәге талашларның мәгънәсен сеңлесе Зәйнәпкә иске тормыш б-н яңа тормыш арасында, ди. Иске тормышны яклаучы “аталар” лагерена 1)Хөсәеннең кияве, Рәхимҗан керә. Ул – “ысулы кадим”, иманы һәр иске – изге игәнгә кайтып кала. 2) Хөсәен үзе. Аваз методы б-н укытуны яклый, шәригать биргән дәрәҗәдә яңалыкка каршы түгел. Улларын “адрес язарлык” русча укытуга риза була. 3) Мәрьям, Фәхерниса – ирләренең коллары. 4) Зыя.

“Яшьләр” лагерена Газиз, Йосыф, сеңлесе Зәйнәп, ишан атасыннан ваз кичкән Гали, радикал Әхмәт, учитель Зәвкәрия, гимназистка Сара керә. Ал-ң теләге – татар тормышын асылынна үзгәртү. Ничек, нинди чаралар ярдәмендә үзгәртү әсьәләсендә фикерләр төрле. “Ике программа”: 1) искелекне вату (Гали әйтә, рев-демократ); 2)гади халыкка сознание (хис) кертергә тырышу (Әхмәт әйтә, социал-демократ).

Пьесаның төп персонажлары Газиз, Йосыфның Гали тарафдарлары Гали Рудинны хәтерләтә, Йосыф Базаровка охшый. Әсәрдә объктив рәвештә мәгърифәт тарату юлы б-н генә хәл итеп булмый дигән нәтиҗә. Гали интел-не үз арасына көчләп кертергә кирәк дигән фикердә була. Аннары Әхмәт прог-сы гына кала. Реализмга ачык мисал.

30. Г. Коләхмәтов драматургиясе. Бу төргә ул алып килгән яңа сыйфатлар. “Яшь гомер” драмасының идея эчтәлеге, пролетар әдәбият билгеләренең чагылышы.

Г. К. татар әдәбиятына революцион юнәлеш алып килә. Ул татар әдәбиятында беренче булып, алдынгы рус кешеләренең обр-н гәүдәләндерде, аларны чын дуслык б-н иҗат итте. Аллегория алымына мөрәҗәгать итә (“Ике фикер”).

Драманың конфликтын язучы эшче Йосыф сүзләре б-н әйтеп бирә һәм аның сыйнфый көрәш формасында барганын ача: өстәгеләр эшчеләр б-н байларны бергә катыштырырга тели. Бу әдәби әсәрнең төп конфликтын билгели, шул чордагы политик-идеологик көрәшнең үзенчәлекле бер чагылыш була.

Г.К. яңаларның үзләре арасында каршылык ачтылар (Гали б-н Вәли арасында барган көрәш). Рев-я һәм инт-я темасы. Г. К. бу әсәрендә татар әдәбиятында беренчеләрдән булып партия темасын күтәрә.

Вәли образы – Г. К-ң идея-эстетик карашларын белдергән образ, әсәрнең баш герое, барлык вакыйгалар үзәгендә тора, партия кушканча яңа шартларда эшли белергә өйрәнгән рев-р. Ул интеллигент соц-демократка заданиеләр бирә, үтәлешен тикшерә.

Партия темасы Вәли – Гали мөнәсәбәтләре аша ачыла, алар шактый катлаулы. Гали хәзер элеккечә актив түгел, эшне вакытында башкармый. Вәли партиядән кусыннар иде, дип тели. Тик Галидән башка яши алмаячагын аңлый.

В. б-н Г.дән кала иң зур игътибар бирелгән образ – Йосыф. Анда рев-дә актив катнашкан, халык күтәрелешен үзе күргән, җиңеп чыгачагына ышанган эшче күренә. Й. Вәли фикерен куәтли, аның б-н бер позициядә тора. Й. аңлы, политик мәсьәләләр б-н кызыксына. Пыялачы, Кайраучы обр-р да шундый. Иҗтимагый проб-р драмада төп тема булып тора.

“Я.г-дә” берничә сюжет сызыгы бар. Вәли, Йосыф, Гали туктаусыз үсештә күрсәтелә. Әсәрдә фикер көрәше зур урын ала. Конфликт характеры – соц. мәсьәләләр. “Я. г.” – чорның зур соц. мәсьәләләре күтәргән, социализм өчен көрәш идеяләре бе-н сугарылган һәм рев-н прлетариат әдәбиятының башлангыч.

Драманың төп эчтәлеген “өчпочмак”: Зөләйха өчен Гали-Мостафа тартышына кайтып калдырылган караш әле дә күренә. Ләкин чынлыкта драма көнкүреш драмасы жанрна, критик реализм әсәрләре рәтенә сыймый. Соц. реализм Г. К. ярдәмендә рев-гә кадәр үк б.к.