9-гч класст хальмг келнә шүүврин даалһврмуд

1 - вариант

I. Текстәр көдллһн.

Кезәнәс авн хальмгуд у, өргн теегәрн нүүһәд йовдг бәәсмн. Бәәршлсн һазран тәкҗ, мөргүл кедг бәәсмн. Уста, өвстә һазр олҗ авад, бәәршлдмн. Малын идг сән болтха гиҗ, дәкәд гем бичә учртха гиҗ, гелңгүд, көгшдүд һазр тәкдмн.

Өрүн эрт ова тәкдмн. Зул өргәд, мөргүл кеһәд, махар, хотарн дееҗ бәрәд, һазран тәкдмн. Йириндән җилд нег дәкҗ һазр-усан тәкдг йосн бәәнә. Хур-чиг уга, хагсу зун болад бәәхлә, һазран тәкдмн. Отг-әәмгт нег цевр ова бәәдмн. Терүнүр җил болһн медәтә улс әмд хө авч одна, һал тәәнә, зул тавлна. Эрк эргүләд, мөргүл кенә.

1.1. Текстиг айслулҗ умштн. Үүдсн седклиннь тускар келҗ өгтн.

1.2. Текстд нер өгтн

1.3. Меддг хальмг авъясин тускар келтн.

1.4. Текстин һол учр-утхинь медүлҗәх үгмүд (ключевые слова) буулһҗ бичтн.

II. Күүндвр тогталһн. Сурһульч болн дегтрин саңгин көдләч хойрин күр.

III. Келвр тогталһн.

Эн үлгүрлә ирлцҗәх җирһлиннь нег йовдлын тускар келҗ өгтн.

Ахуч күн

Әмндән туста.

IV. Деформированн зәңгс чиклтн.

1) Урһна, Ханатан, хулсн, нуурт.

2) Бидн, зер-земшин, суулһлавидн, өөр, модд, школын.

3) Намрт, моддын, унна, хамтхасд.

4) Ө-моднд, цевр, болна, аһар.

5) Көвәд,һолын, Цаһан амн гидг, Иҗл, бәәнә, селән.

V. Билгин көдлмш. Тууль чиләҗ бичтн.

Кезәнә эмгн өвгн хойр бәәҗ. Эдн һурвн көвүтә бәәҗ.

январь 2013

9-гч класст хальмг келнә шүүврин даалһврмуд

2 - вариант

I. Текстәр көдллһн.

Хотас дееҗ бәрдмн. Эн авъяс хальмгудын гер болһнд бәргднә. Өрүн чансн цәәһәр дееҗ бәрдмн. Сән өдрмүд учрхла (Цаһан Сар, Зул) хотасн дееҗ бәрдмн. Цаһан Сарла хөөнә толһа, цә, боорцг, шикр-балта дееҗ тәвдмн. Цаһан Сарин өдрмүд эс гиҗ талдан сән ончта өдрмүд давхла, дееҗин хотан өрк-бүләрн иддмн (амсдмн). Дееҗин хотан хайдмн биш – эн ик килнц. Хүрмин хотас дееҗ бәрнә. бәрсн дееҗиг хурлд авч одад, сәәһән хәәсн ээҗ-аавдан нерәдҗ өргдмн. Күн золһҗ ирхлә, терүнә авч ирсн хотас бас дееҗ бәрнә.

1.1. Текстиг айслулҗ умштн. Үүдсн седклиннь тускар келҗ өгтн.

1.2. Текстд нер өгтн

1.3. Меддг хальмг авъясин тускар келтн.

1.4. Текстин һол учр-утхинь медүлҗәх үгмүд (ключевые слова) буулһҗ бичтн.

II. Күүндвр тогталһн. Сурһульч болн хулдач хойрин күр.

III. Келвр тогталһн.

Эн үлгүрлә ирлцҗәх җирһлиннь нег йовдлын тускар келҗ өгтн.

Урна урл тоста.

IV. Деформированн зәңгс чиклтн.

1) Герт, күн, ишкә, хальмг, бәәдг билә.

2) Шарлҗ, садын, бүркв, хамтхасн, һазр.

3) Көдлмш, хавр, тәрәнә, өөрдхлә, эклх.

4) Уснд, һалуд, нуурин, нуһсд, нирглднә.

5) Хальмг Таңһчд, ирнә, цагт, гиичнр, өдгә, олн.

V. Билгин көдлмш. Тууль чиләҗ бичтн.

Кезәнә эмгн өвгн хойр бәәҗ. Эдн һурвн көвүтә бәәҗ.

январь 2013

9-гч класст хальмг келнә шүүврин даалһврмуд

3 - вариант

I. Текстәр көдллһн.

Цаһан Сар – хальмгин улсин хәәртә сән өдр. Эн өдрин өмн ик белдвр кегднә. Герән ахулад, хувцан һарһад, саҗад сергәнә. Хө алад, мах һарһна. Цаһан сарин өмн өдр боорцг шарад, күңшү һарһна.

Өрүн эрт герин эзн күүкд күн зулан өргәд, Цаһана чансн цәәһәр, боорцгар, шикр-балтаһар дееҗ бәрнә. Цаһанла хальмгуд нег-негндән гиичд одад, Цаһан Сарла йөрәнә. “Үвләс менд һарвт?” – гиҗ нег-негнләрн мендлнә. “Һарувидн”, - гиҗ байрлҗ хәрүһинь өгдмн. Цаһан Сар – хаврин байр. Киитн үвл чиләд, хаврин цаг эклҗәх байр. Цаһана боорцгуд болһн эврә чинртә. Шовуна бәәдлтә боорцг - хавр темдглҗәх боорцг. Хавтха (целвг) – нарна өңгтә. Хорха боорцг – мал олар өстхә гиҗәх боорцг. Хальмг улс кезәнәс авн дөрвн зүсн мал өскдг, тегәд эднд нерәдгдсн боорцгуд: хуц, темән, кит, өвртә тоһш. Цаһан Сар – ик гидг байр, тегәд эн өдр байрлҗ, нәр-наад һарһдмн. Гиичд одхларн, белгән, келкәтә боорцган авад оддмн. Цаһан Сарин сәәхн авъясмуд олн.

1.1. Текстиг айслулҗ умштн. Үүдсн седклиннь тускар келҗ өгтн.

1.2. Текстд нер өгтн

1.3. Меддг хальмг авъясин тускар келтн.

1.4. Текстин һол учр-утхинь медүлҗәх үгмүд (ключевые слова) буулһҗ бичтн.