5. Тұрақты даму туралы түсінік.

«Тұрақты даму» термині 1987 жылы БҰҰ үшін жасалған баяндамадан кейін кең таралды. Тұрақты даму дегеніміз – қазіргі уақыттың мұқтаждығын қанағаттандыратын, бірақ келешек ұрпақтың мұқтаждығын қанағаттандыруды қауіпке қоймайтын табиғат пен қоғамның бірігіп даму түрі.

1992 жылы 3-14 маусым аралығында Рио-де-Жанейродағы өткізілген БҰҰ Конференциясында «Тұрақты даму» Концепциясы қабылданды. Бұл Концепцияның негізгі тұжырымы – «табиғат-қоғам» жүйесін коэволюция принципінде дамыту. Адам қамын ойлау орнықты даму үшін – ол қарастырылатын талап-мүдделердің өзегі болмақ. Ол табиғатпен үйлесімдік тауып, салауатты және баянды өмір сүруге құқықты.

Сонымен, тұрақты даму Концепциясында қоғам ұзақ әлеуметтік сенімді экономикалық дамуында қоршаған табиғи ортамен үйлесімді өзара қарым-қатынас жағдайында болуы қажет.

Сұрақтар мен тапсырмалар:

1. Экологияның ғылым ретінде анықтамасын беріңіз.

2. Экологияның міндеттері мен зерттеу әдістерін атаңыз.

3. Экология білімінің қалыптасуы мен даму сатыларын анықтаңыз.

4. Әртүрлі критерийлерге сәйкес экологияның бөлімдерін көрсетіңіз.

5. Экология мен басқа іргелі пәндер арасындағы қатынасты көрсетіңіз.

6. Тіршілік деңгейлерін көрсете отырып сызба жасаңыз.

Әдебиет

1. Бейсенова Ә.Б. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Оқу құралы. Алматы, 2004.

2. Сағымбаев Ғ.Қ. Экология негіздері. Оқу құралы. Алматы, 1995.

3. Оспанова Г., Бозшатаева. Экология. Оқу құралы. Алматы, 2000.

4. Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. Оқу құралы. Алматы,«Ғылым», 1997, қаз.ауд. Көшкімбаев Қ.С.

5. Мәмбетқазиев Е., Сыбанбеков Қ. Табиғат қорғау. Оқу құралы. Алматы, «Қайнар», 1990.

6. Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану және топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, «қазақ университеті», 2000.

7. Фурсов В.И. Экологические проблемы окружающей среды. Алма-Ата, «Ана тілі», 1991.

8. Байтулин И.О. Экология Казахстана. Алматы, 2003.

ДӘРІС № 2

Тақырып: Организм және қоршаған орта

Жоспары:

1. Тірі жүйелер ұйымдасуының сатылама деңгейлері.

2. Биосфера эволюциясы.

3. Организмдердің негізгі тіршілік орталары:

а) су тіршілік ортасы;

ә) құрлық -ауа тіршілік ортасы;

б) топырақ тіршілік ортасы;

в) тірі ағзалық тіршілік ортасы;

4. Биологиялық ырғақтар. Фотопериодизм.

Дәріс мақсаты: Студенттерді тіршіліктің пайда болу теорияларымен және негізгі тіршілік орталарымен таныстыру.

Дәріс ұзақтығы: 1 сағат

1. Тірі жүйелер ұйымдасуының сатылама деңгейлері. Тірі материяның ұйымдастырылуына келесі деңгейлер жатады: Молекулалық → Жасушалық деңгей → Ұлпалар мен мүшелер деңгейі → Ағзалық (Особь) деңгей → Популяциялық (түрлік) деңгей → Биоценоздық деңгей → Биогеоценоздық деңгей → Экожүйелік деңгей → Биосфералық деңгей.

Планетамызда 2 млн. астам тірі организмдердің түрі тіршілік етеді.

Фауна мен флора жер бетінде біркелкі таралмаған. Климаттық жағдайларға байланысты арнайы өсімдіктер қауымдастығы қалыптасады - тропикалық жауынды орман, таулы орман, тундра, тайга, саванна немесе шөлдала. Мұндай өсімдік қауымдастықтарында тек осындай жағдайларға бейімделген жануарлар түрі тіршілік етеді.

Биогеографиялық облыстар:

1. Голарктикалық – Солтүстік Америка (Гренландиясыз), Евразия (Индиясыз), Исландия, Корея, Жапония, Солт. Африка)

2. Палеотропикалық – Оңтүстік Африка, Мадагаскар, Индия және Индо-Китай)

3. Австралиялық (Австралия, Жаңа Гвинея, Жаңа Зеландия, Океания)

4. Неотропикалық (Оңт. және Орт. Америка)

5. Антарктикалық (Антарктика)

Биогеографиялық облыстардың геологиялық тарихы.

1. Палеозой эрасында - біріккен суперматерик (Пангей)

2. Мезозой эрасы, триас кезеңінде 2 бөлімге бөлінді:

Солтүстік бөлімі (Лавразия): Солтүстік Америка, Европа мен Азия;

Оңтүстік бөлімі (Гондвана): Оңтүстік Америка, Африка, Антарктида, Австралия, Индия.

3. Кайназой эрасында- солт.суперконтинент → Евразия

→ Солтүстік Америка