Көсемше

Деепричастие – особая форма глагола указывающая на то, каким образом совершено действие.

№	Типы деепричастий	Аффиксы	Примеры
1	Деепричастие прошедшего времени	-ып/-іп, -п	Жазып, біліп, айтып
2	Причастие будущего времени (цели)	-ғалы/гелі, -қалы/келі	Айтқалы, келгелі, жазғалы
3	Причастие настояще-будущего времени	-а/е, -й	Бара, келе, ойлай

Мысалы: Көре-көре көсем боласың, сөйлей-сөйлей шешен боласың.

Тапсырма 5. Мына етістіктерден көсемше жасап, сөйлем құраңыз.

Оқу, сөйлесу, көру, айту, жұмыс істеу, тыңдау, сұрау, түсу, асығу, қабылдау, пайдалану, жазу.

Тақырыбы: «Емханада» (В поликлинике)

Грамматика: Көсемше (деепричастие).

1. Вспомните и переведите следующиес слова и словосочетания, вставьте глаголы в деепричастной форме:

Дәрі, дәріхана, дәрігер, ем, емхана, емдеу, ауру, аурухана, қабылдау, дәрігерде қабылдау, дәрігерге бару, дәрігерге көріну, дәрігер шақыру, мейірбике.

• Жаңа сөздер:

ауыру – болеть

бас ауыру – головная боль

тіс ауыру – зубная боль

асқазан – желудок

жүйке – нерв

тыныс алу – дыхание

жөтел – кашль

жөтелу – кашлять

кесіп алу – порезать

тіс жұлу – удалить зуб

тіс дәрігері – зубной врач

ине салу – делать укол

сырқат, науқас – больной, пациент

өкпесін тыңдау – послушать легкие

қай жеріңіз ауырады? - что у вас болит?

жедел жәрдем – скорая помощь

қаралу – осмотреть

қан қысымы – давление

қан қысымын өлшеу – измерить давление

Тұмау – грипп

дене қызуы – температура

дене қызуын өлшеу – измерить температуру

2. Измените слова в притяжательной форме по образцу:

Көз	бас	тіс	қол
Менің көз+ім Сенің көз+... Сіздің көз+... Оның көз+...
Біздің көз+... Сендердің көз+... Сіздердің көз+... Олардың көз+...

3. Ответьте на вопросы (используйте слова в рамке):

- Сіздің қай жеріңіз ауырады?

- Сіздің қай жеріңіз ауырмайды?

Бас құлақ арқа қол тіс жүрек көз

4. Используя схему составьте предложения:

Үлгі: Тісің ауырса, тіс емдеуші дәрігерге көріну керек.

Тісіңіз көзіңіз қолыңыз аяғыңыз мұрныңыз құлағыңыз басыңыз тамағыңыз өкпеңіз жүрегіңіз бүйрегіңіз

ауырса

Терапевт+ке Педиатр+ окулист лор стоматолог хирург кардиолог уролог

бару керек көріну керек қаралу керек

• Сұхбаттасу:

Прочитайте и переведите диалоги, найдите слова в нақ осы шақ.

Емханада:

- Сәлемет пе? Бұл 17 кабинет пе?

- Сәлеметсіз бе? Иә.

- Кім соңғы?

- Мен. Сізге қай дәрігер керек?

- Маған терапевт керек еді. Осы кабинетте ме?

- Жоқ, әже, бұл педиатрдың кабинеті. Ол балаларды қабылдайды. Сізге 217 кабинетке бару керек.

- Ойбай, мен қателесіп жүрмін. Рақмет, балам.

10-апта.

Лексикалық тақырып: Мәдениет деген?