
Tabula I
(1) Si in ius vocat, ito. ni it, antestamino: igitur em capito
(2) Si calvitur pedemve struit, manum endo iacito.
(3) Si morbus aevitasve vitium escit, iumentum dato. si nolet, arceram ne sternito.
(4) Assiduo vindex assiduus esto. proletario iam civi quis volet vindex esto.
(5) Nex ... forti sanati ...
(6) Rem ubi pacunt, orato.
(7) Ni pacunt, in comitio aut in foro ante meridiem caussam coiciunto. com peroranto ambo praesentes.
(8) Post meridiem praesenti litem addicito.
(9) Si ambo praesentes, solis occasus suprema tempestas esto.
(10) ... cum proletarii et adsidui et sanates et vades et subvades et xxv asses et taliones ... evanuerint, omnisque illa xii tabularum antiquitas ... lege aebutia lata consopita ist ... [gellius, noctes atticae 16, 10. 8]
Таблица I.
1. Если вызывают [кого-нибудь] на судоговорение, пусть [вызванный] идет. Если [он] не идет, пусть [тот, кто вызвал] подтвердит [свой вызов] при свидетелях, а потом ведет его насильно.
2. Если [вызванный] измышляет отговорки [для неявки] или пытается скрыться, пусть [тот, кто его вызвал] наложит на него руку.
3. Если препятствием [для явки вызванного на судоговорение] будет его болезнь или старость, пусть [сделавший вызов] даст ему вьючное животное (jumentum). Повозки (arceram), если не захочет, представлять не обязан.
4. Пусть поручителем [на судоговорении] за живущего своим хозяйством будет [только] тот, кто имеет свое хозяйство. За бесхозяйственного гражданина поручителем будет тот, кто пожелает.
6. На чем договорятся, о том пусть [истец] и просит [на судоговорении].
7. Если [тяжущиеся стороны] не приходят к соглашению, пусть [они] до полудня сойдутся для тяжбы на форуме или на комициуме. Пусть обе присутствующие стороны по очереди защищают [свое дело].
8. После полудня [магистрат] утвердит требование той стороны, которая присутствует [при судоговорении].
9. Если [на судоговорении] присутствуют обе стороны, пусть заход солнца будет крайним сроком [судоговорения].
Tabula II
(1 a) de rebus m aeris plurisve d assibus, de minoris vero l assibus sacramento contendebatur; nam ita lege xii tabularum cautum erat. at si de libertate hominis controversia erat, etiamsi pretiosissimus homo esset, tamen ut l assibus sacramento contenderetur, eadem lege cautum est ... [gaius, commentarii 4, 14].
(1 b) per iudicis postulationem agebatur, si qua de re ut ita ageretur lex iussisset, sicuti lex xii tabularum de eo quod ex stipulatione petitur. eaque res talis fere erat. qui agebat, sic dicebat: "ex sponsione te mihi x milia sestertiorum dare oportere aio. id postulo aias an neges." adversarius dicebat non oportere. actor dicebat: "quando tu negas, te praetor iudicem sive arbitrum postulo uti des." itaque in eo genere actionis sine poena quisque negabat. item de hereditate dividenda inter coheredes eadem lex per iudicis postulationem agi iussit ... [gaius, commetarii 4, 17 a].
(2) ... moribus sonticus ... aut status dies cum hoste ... quid horum fuit unum iudici arbitrove reove, eo dies diffissus esto.
(3) cui testimonium defuerit, is tertiis diebus ob portum obvagulatum ito.