5. F факторы: «ұстамдылық- экспрессивтілік»

F-

Қауіп-қатерлік, досын тандаудағы ойланушылық, пессимистілік, адамдармен қарым-қатынаста ұстамдылық, келешекке эмоциялық аландаушылық.

F+

Қуаныш, импульстивтілік, аландаулықтың болмауы, әлеуметтік қарым-қатынастың маңыздылығы, шындықтағы эмоциялық жарықтылық, қарым-қатынастағы динамділік.

Берілген фактор жеке тұлғаның әр түрлі қасиеттерін екінші қатар факторын көрсетеді. Толығымен факторы эмоциялық бояушылықтың және қарым-қатынастық процесті өлшеуге бағытталған. Мысалы: әртістер, эффекті адамдар жоғары балл алады, ал суретшілер одан төмен.

1-3 деңгей– баяу, асықпайтын, ұстамды. Кейбірде пессимист, сақтық, көңілсіз. Нақты, сенімді адам ретінде саналады.

4 деңгей – сақ, тұйық, көп сөйлемейді.

7 деңгей – импулсивті- тірі, көңілді, энтузиазмға толы.

10. еңгей – көңілді, белсенді, көпшіл, уайымсыз, мүмкін импульсивті.

6. G фактор: «мінез-құлықтың төменгі нормативтілігі- мінез-құлықтың жоғары нормативтілігі.

G-

Үнемшілдікке бейім, сезімге, жағдайға әсерде болу. Өз ниеттерін қолдайды, нормалар мен топтық талаптарды істеуге шаралар жасамайды. Ұйымдаспаушылық, жауапсыз, импульсивті, адамгершілікті жалпы қабылданған ережелермен және стандарттармен келіспеу, әлеуметтік нормаларға қарым-қатынаста икемділік, олардың әсерінен бостандық, асоциалды мінез-құлыққа бейім болу.

G+

Адалдық, жауапкершіліктік, тұрақтылық, қырсықтық, адамгершілікке бейімділік, ақылдылық, ар-ұяттылық. Жауапкершілік және қарыздық сезімдерінің дамуы, адамгершілікті жалпы қабылданған ережелерге және нормаларды ұстану, қызметтік бағыттылық.

Бұл фактор С факторына ұқсас, әсіресе, басқа адамдармен қарым-қатынаста және өз мінез-құлқын реттеуде рөліне қатысты ұқсастығы бар. Берілген фактор эмоциялық еріктік сфераның ерекшеліктерін сипаттайды және әлеуметтік мінез-құлықтың реттеу ерекшеліктерін сипаттайды. Психоаналитиктер бұл факторды жоғары супер-эго және төменгі супер-эго ретінде түсіндіреді.

Жоғары баллдар жеке тұлғаның ерікті белгісін ғана сипаттап қоймайды, әріптестікке және конформизмге бейімділікті білдіруі мүмкін.

1-3 деңгей – мақсаттың біркелсіздігі, мінез-құлықта ерікті, топтық міндеттерді орындауға көп жағдай жасамайды, әлеуметтік-мәдениеттік талаптарды орындауға жағдай жасамайды. Оның топтың әсерінен бостандығы асоциалды әрекетке әкелуі мүмкін, бірақ оның әрекетін эффекті қылдырады.

4 деңгей – бір сәтті қолданатын, жағдайдан өз пайдасын іздейді. Ережелерді ұстанбайды, өзін жауакершілікті деп сезінбейді.

7 деңгей – ақылды, қырсық, оған арқау сүйеуге болады, жауапкершілікті.

8-10 деңгей – өзіне-өзі талап етеді, өзіне жауапкершілікті алады, жұмыс істегіш адамдарды қолдайды, ақылды.

7. H факторы: «жасақтық- батыл»

H-

Жасақтық, ұялшақтық, эмоциялық ұстамдық, сақтылық, әлеуметтік пасивтілік, сыпайлық,қауіпке жоғарғы сезімталдық,топтарда өзіндік сөйлесу мен іс-әрекеттерді ұстанады.

Н+

Батыр,жағдайды өзі басқарады,белсенді,адам өзіндік эмоцияналдық

мінезге ие,тәуекелге барады,таныс емес адамдармен серіктес болуға дайын,таныс емес жағдайларда өзі шешім қабылдайды, әрқашан алда жүреді,жетекшілік сапаға ие.

Фактор Н- нақты анықталған фактор,әлуметтік қарым-қатынаста белсенділіктің дәрежесін сипаттайды.Сонымен қатар бұл фактор генетикалық пайда болуымен ерекшеленеді,ағзаның белсенділігін және темпераменттің ерекшілігін көрсетеді.Бұл фактордың жоғарғы бағаларына ие адамдар тәуекелді жұмыстарға(ұшқыш) жақын,тебенді,эмоцилдық қысымға қарсы тұра алатындығы оларды көбінесе жетекші ретінде таңдауға себеп болады.

Бұл фактордың төменгі бағалары ұялшақ,жасқаншақ ,шешімдерді қиын қабылдайтын адамдарды сипаттайды.

1-3 деңгей - ұялшақ,мәселелерден алшақта ұсталынады,жасқаншақ.Көбінесе өздерін кемшіліктерін көп деп ойлайды.Ақырын,баяу сөйлейді,ойын жеткізуге қиналады.Жеке адамдармен жұмыс атқаратын мамандықтардан қашады.1-2 жақын достары болған дұрыс деп ұйғарады.Айналасында болып жатқанның барлығына кірісуге қызықпайды.

4 деңгей - ұялшақ,ұстамды,сенімсіз,қорқақ.

7 деңгей - алда жүргенді ұнатады,әлуметтік-батыр, жетекші, спонтанды.

8-10 деңгей- көпшіл,батыр,жаңа нәрселерді байқағанды ұнатады,спонтанды және өте эмоцияналды.Оның « беріктілігі » шағымдарды,адамдармен қарым-қатынаста қиындықтарды,эмоциоялық қысымды көтеруге көмектеседі.Кей ұсақ-түйекке назар аудармайды,қауіп белгілеріне мән бермейді.

8. І факторы: «сезгіштік- қатаңдылық»

І-

Қылықсыз, өзімшілдік, қаталдық, ойланғыштық, пікірдегі иілгіштік, іскерлік, кейбірде қоршаған ортаға деген қаттылық және қатыгездік, қисындылық, орындылық.

І+

Сезгіштік, эмоциялық аландаушылықтың байлығы, романтикаға бейімділік, әлемді көркем қабылдау, дамыған әсемдік қызығушылықтар, әртістілік, нәзіктік, эмпатияға, жан ашығандық, басқа адамдарға деген түсінік және мазасыздану.

Көптеген зерттеулерге сәйкес, осы фактордан жоғары балл алған адамдар романтикалы болып келеді, саяхатты және жаңа алаңдаушылықтарды ұнатады. Оларда қиялдары жақсы дамыған, оларға әсемділік маңызды.

Осы фактор мәдениеттілік деңгейде және жеке тұлғаның әсемділік қабылдауымен арасындағы айырмашылықты бейнелейді. Осы фактордан төменгі балл алған адамдар көп ауырмайды, агрессивті, спортпен көп айналысады, атлетиктер.

Бұл фактордың сипаттамасы екінші қатардағы факторға жақын «төменгі эмоция- жоғары эмоция»; бұл фактор онда ең басты болып келеді.

Бұл фактордан жоғары балл алған жеке тұлға ақылдлығының және дене бітімінің нәзіктілігімен рефлексияға бейімділік, өз қателіктері туралы ойлайтын және сол қателікті қайтадан жібермеумен сипатталады.

Әйелдерде бұл факторда баллдар еркектерге қарағанда жоғары екенін айтып кетуге болады. Кэттел жеке тұлғаның осындай белгісін «эмоциялық сезгіштік мәлімденген» осы жеке тұлғаның генетикалық тегін белгілеп айтуға болады. Осы фактордан жоғары балл алған еркектерді көркемөнерлік типке жатқызуға болады.

1-3 деңгей – шындықтықты қабылдайды, ерлікті, икемдегі, тәуелсіз, жауапкершілік сезімі бар, бірақ субъективті және өмірдің мәдениетті аспектілеріне сенбейді. Кейбірде ешкімді аямайды, қатты, өзімшіл. Топты басқара оларды практиктикалық және шындықтағы негізде жұмыс істеуге мәжбүрлейді.

4 деңгей – күшті, тәуелсіз, өзіне-өзі сенеді, шындықтағыны қабылдайды, мағынасыздыққа шыдамайды.

7 деңгей – әлсіз, тәуелді, жауапкершілігі аз, сезгішті, шарасыз.

8-10 деңгей – әлсіз, қиялғыш, ерке, нәзік, кейбірде назар аудартуға, көмекке, тәуелділікті талап етеді. Қатал адамдарды және қатал мамандықтарды ұнатпайды. Топтың әрекетін баяулатуға және оның адамгершілдік күйін ұсақ-түйекке бұзуға бейім.

9. L факторы: «сенімділік- сенімсіздік»

L-

Ашықтық, шыдамдылық, түсінгіштік; тәуелділіктен бостандық, көнгіш. Өзіндік қарапайымдылық сезімі болуы мүмкін.

L+

Сенімсіздік, адамдарға деген сақтық, менмендік, қызғануға бейім, қоршаған ортадағыларға қателіктері үшін жауапкершілікті салуға талпыныс, қозғыштық. Кейбірде әлеуметтік мінез-құлыққа жауакершілікті және тәуелсіз.

Кэттел бұл факторды alaxia (L- ) - protensia (L+) деп атады. protensia термині «қорғаныс» және «ішкі аландаушылық» деген мағынаны білдіреді; бұл фактордағы жоғары балл невротикалық сипаттамамен арақатынасын орнықтыру. Сонымен бірге осы фактор бойынша жоғары балл тәуелсіз мінез-құлқы бар адамдарда , іс-әрекеті дін немесе ғылымды құрумен байланысты адамдарда болады. Басымдылық мінез-құлыққа жататын белгілері (Е факторы) осы фактормен байланыстыруға болады. L полюсі ақкөңіл, ашық және мүмкін амбициясыз және жеңуге талпынысы жоқ жеке тұлғаны сипаттайды.

L факторы толығымен, адамдарға деген эмоциялық қарым-қатынасты бейнелейді. Осы фактордан өте жоғары балл көп мөлшерлі қорғанысты және эмоциялық аландаушылықты, жеке тұлғаның фрустрациялылығын білдіреді. (L-) төменгі полюс ақкөңіл тұлғаны сипаттайды, бірақ ол конформизмге бейім.

1-3 деңгей – қызғаныш тенденциясынан бостандыққа бейім, бейімделгіш, көңілді, бәсекелестікке талпынбайды, басқаларға қамқорлық көрсетеді. Топта жақсы жұмыс істейді.

4 деңгей – сенімді, бейімделгіш, қызғанбайды, сыйымды.

7 деңгей – сақ, өз пікірі бар, алдаушылыққа берілмейді.

8-10 деңгей – сенімсіз, күдікшіл, өзіндік «Мен» ге батқан, қырсық, ішкі психикалық өмірге қызығушылығы бар. Іс-әрекетіне сақ, басқа дамдарға аз қамқор жасайды, топта жұмыс істей алмайды. Бұл фактор паранояны білдірмейді.

10. М факторы: «пысықтық- қиялшылдық»

М-

Практикалық міндеттерді шешуде жоғары жылдамдық, ішкі шындыққа бағыттылық, қилдың нақты дамуы, пысықтық, шындыққа бейім.

М+

Қиялы дамыған, өз ойларына, ішкі иллюзияларына батқан, практикалық пікірлерден оңай бас тарту, абстрактілі түсініктермен ойлау, өзіндік ішкі өмірге бағыттылық, қиялшылдық.

Бұл фактордың суреті өте қиын. Көбінесе М+ жеке тұлғада жарқын интеллектуалды ішкі өмір, ойлар мен сезімдердің интенсивті болуы. Осы фактор бойынша жоғары баллды суретшілер, ақындар, зерттеушілер және т.б. Төменгі баллды механикалық санаулармен бос емес адамдар алады. Осы фактордан төменгі балл алған адамдар автокөлік апатына аз ұшырайтыны белгілі болған. Оларды тұрақтылық, дұрыс ойлау сипаттайды. Аалйда, күтпеген жағдайларда оларға қиял және табушылық жетіспейді.

Бұл фактор толығымен жеке тұлғаның шындықтағы мінез-құлқындағы бейнеленетін қиялдың ерекшеліктерін өлшеуге бағытталған.

1-3 деңгей – дұрыс жасап жатқаны туралы аландайды, пысық, ұсақ-түйекке дейін қарайды, қауіпті жағдайларда жанның қатысуын сақтайды, бірақ кейбірде қилды сақтайды.

4 деңгей – пысық, сақ. Сыртқы шындықтағы жағдайлармен билейді.

7 деңгей – қиялы жақсы дамыған, ішкі қажеттіліктерге батқан, практикалық сұрақтарды күтінеді.

8-10 деңгей – қоршаған ортаға жағымсыз мінез-құлыққа бейім, кәдімгі заттарға күтінбейді, өзіндік бағыттылғы бар, шығармашылық қиялы бар. «Негізгіге» назар аударады және шындықты және нақты адамдарды ұмытып қалады. Ішкі жақтан бағытталған қызығушылықтар шындықтағы емес жағдайларға апарады. Индивидтілік оның топтық іс-әрекеттен шығаруға әкеледі.

11. N факторы: «бірбеткейлік – іскерлік»

N-

Ашықтық, қарапайымдылық, бірбеткейлік, табиғилық, тәртіпті бұзушылық, әріптесінің мотивтерін анализдеу алмауы, сезімділік, бар нәрсесіне қанағаттанушылық.

N+

Өзін қоғамда ұстай алушылығы, қарым-қатынаста іскерлік, эмоциялық ұстамдылық, сақтық, қулық, сенбеушілік, қиын жағдайлардан жол табушылық, ұқыпты.

Бұл фактор жеке тұлғаның адамдарға қарым-қатынасын өлшеуге және қоршаған ортада,ы шындыққа бағытталған. Бұл фактор әзірше зерттелінбеген. Аалайда, бұл фактор жеке тұлғаның өнерлігін сипаттайды. Осы фактор бойынша жоғары балл іскер адамдарды «табиғылыққа және бірбеткейлікке» қарама-қарсы, адам эмоциялық шын көңілдікпен аңқаудылығын, туралығы және ешкім бағыныштылықсыздығымен сипаттайды. Кэттел N факторында жоғары балл алған адамдарды былай сипаттаған: «Олар не Сократ болуы мүмкін, немесе оңтайлы бала болуы мүмкін, ал төменгі полюспен адамдар экспрессивтілікпен, мейірімділікпен және ақкөңілділікпен ерекшеленеді.

Осы фактор бойынша төменгі баллы бар адамдар көбінесе балаларда симпатияны және сенімділікті білдіреді. Ал жоғары баллы бар адамдар интеллектуалды, тәуелсіз, өте қиын адам ретінде сипаттауға болады. Динамикалық сипаттама бойынша жоғары балл алған адамдар аналитикалық, мақсатқа бағытталған дискуссияда және функционалды топтық шешімдерде құруда лидер болып келеді.

N факторы бойынша төменгі баллдар топтық шешімдерді шешуге кедергі жасайды.

Жағымды полюсті Кэттел Маккиавелли полюсі деп атады, ал жағымсыз полюсті Руссо деп атады.

1-3 деңгей – сезгіштілікке және қарапайымдылыққа бейім. Кейбірде қатал және қатаң, кездейсоқты және табиғи.

4 деңгей – тура, табиғи, қу емес, сезгішті.

7 деңгей – қу, санаспайды, сезімді.

8-10 деңгей – сезгішті, тәжірбиелі, қу. Аанлиздеуге бейім. Жағдайды бағалауда интеллектуалды ықпал, цинизмге жақын.

12. О факторы: «бейсалдылық – аландаушылық»

О-

Уайымсыз, өз-өзіне сенімділік, өз-өзіне сену және өз күшіне сену, салқынқандылық, тыныштық, күнәмшіл сезімнің және өкінудің болмауы.

О+

Алансыздық, қозушылдық, сезімтал, көңіл-күйдегі белсенділік, өз-өзіне сенбеушілік, сезінушілікке бейімділік, қоршаған адамдарға деген сезімділік, өз-өзіне наразылық таныту және кінәләлік сезімі.

Бұрын осы факторды интерпретациялауда « депрессивті тенденция», «жағымсыз көңіл-күй» және де «невротикалық күй» терминдері қолданылған. Төменгі бағалар «өз табыссыздығымен билейтін» адамдарға тән. Ал жоғары баллмен жеке тұлға өзінің тұрақсыздығын, өмірдің қиын жағдайларындағы аландаушылығын сезеді, өкініш пен рақымшылыққа толы; оларға ипохондрия синдромы және қорқыныштарды жеңу жүйкесінің бұзылуы сипатты. Осы мінез-құлқы жалпы қабылданған түсінікте күнә сезімі көп. Осы факторда тұрақтылық компоненті маңызды; жоғары көркістері бар адамдар жиі ұялады, оларға басқа дамдармен қарым-қатынас орнату қиынға түседі.

Осы фактор бойынша төменгі бағалар өз сәттіліктерін орындау. Қоғамға қарсы жеке тұлғалар күнәмшілдік сезімімен қиналмайтыны туралы мәлімет бар.

Осы фактордан жоғары баллды дінді адамдар, әртістер, суретшілер, жазушылар алады. Жоғары баллдар қиын жағдайларда лидерлікті және жеке тұлғаның өзін-өзі өзектендіру талпынысын анықтайды. Осы уақытта осы бағалар невротиктерге, алкоголиктерге және психопатиясы бар кейбір адамдарға тән болып келеді. Кэттел осы факторды Гамлет факторы деп атауға болады деп есептейді және оның әлеуметтік-адамгершілікті мағынасы бар.

1-3 деңгей – көңіл-күйі орнықты, оны жындандыру қиынға соғады,қапаланбайды. Өз-өзіне сенеді және өз қабілеттеріне сенімді. Байбаламды сезбейді, иілгіш, кейбірде топ басқа жолмен баратындығын және өзінің жақтырмаушылықты болуын сезбейді.

4 деңгей – жайбарақат, сенімді, тыныш.

7 деңгей – аландаулы, депрессивті, күнә сезімі бар.

8-10 деңгей – депрессивті, жаман көңіл-күйі басым, аландаушылық. Жоғары балл барлық типтегі клиникалық топта таралған.

13. Q1 факторы: «радикализм-ескілік»

Q1-

Консервативтілік, дәстүрлерге деген тұрақтылық, жаңа ойлар мен қағидаларға қарым-қатынаста сенімсіздік, өзгерістерге берілмеу, шындықтағы іс-әрекетке бағыттылық.

Q1+

Ойлауындағы бостандылық, интеллектуалды қызығушылықтары көп, аналитикалық ойлауы дамыған, өзгерістерге, жаңа ойларға бейімділік, авториттерге сенімсіздік, сенімді қабылдамау, аналитикалық, теориялық іс-әрекетке бағыттылық.

Зерттеулерде осы фактордағы жоғары балл мәлімденген, ғылымға үлкен қызығушылық танытады. Олар сонымен қатар әдеттерді бұзуға және дәстүрлерді бұзуға дайын, оларға пікірлердің, мінез-құлықтарының, көзқарастарының тәуелсізділігі тән.

Бұл фактор интеллектуалды, саясатты және діндік қарым-қатынасты анықтайды.

Осы фактордан жоғары балл басшыларда, администраторларда, ғалымдарда, жоғары оқу орнындағы мұғалімдерді және әсіресе теоретиктер мен зерттеушілерде болады. Ал төменгі баллды аз мамандырылған мамандарда және қызмет көрсетушілерде болады.

Міне-құлықтық сипатта осы фактордан алынған төменгі балл «консерватор» ал жоғары баллдағыларыд – «радикал» болып сипатталады.

1-3 деңгей – оған үйреткен нәрселердін дұрыстығына сенімді, және барлығын тексерілген ретінде қабылдайды. Сақтыққа және жаңа адамдармен қарым-қатынаста компромисстерге бейім. Дәстүрлерді ұстанады, кедергі жасау тенденциясы бар.

4 деңгей – консервативті, қағидаларды ұсатанды, дәстүрлі қиындықтарға төзімді.

7 деңгей – зерттеуші, сыншыл, аналитикалы, ойлары еркін.

8-10 деңгей – интеллектуалды мәселелерге батқан, құрылымды сұрақтарға күдікшіл. Ол сенімсіз және бұрынғы ойлар маңызын түсінуге тырысады. Ол жиі жақсы мәлімденген, адамгершілікке бейім.

14. Q2 факторы

Q2-

Топтаардың талаптарына және пікірлеріне тәуелділік, қоғамдық шешімге бағыну, жұмыс істеуге талпыныс және басқа адамдармен бірге шешімдерді қабылдау, жауапкершілігі төмен, әлеуметтік мақұлдауға бағыттылық.

Q2+

Тәуелсіздік, өзіндік шешімдерге бағыттылық, ойлап тапқырқыштық, өзіндік пікірді болуға талпыныс. Жоғары бағалауда өзін топқа қарсы қоюға бейім және онда өзін орнықтыруға бейімділік.

Осы фактордағы төменгі баллды алған жеке тұлғалар көпшіл, қоғамның қолдауы өте көп мағынаны білдіреді. Ал жоғары баллды топтан бөлек және индивидуалды болатын – жазушылар, ғалымдар және қылмескерлер алады.

Осы фактор екінші фактордың қатарында орталығы болып келеді «тәуелділік-тәуелсіздік».

Кэттел осы факторды «ойлағыш интроверсия» деп санайды және осы факторды құруда отбасылық мінез-құлықты моделдер рөлді ойнайды. Осындай адамдарда мінез-құлық таңдау сызығында мағыналылығы жоғары болып келуімен сипатталады.

1-3 деңгей – басқа адамдармен бірге жұмыс істеуді және шешім қабылдауды қолдайды, сөйлескенді және таңдануды ұнатады, оларға тәуелді болып келеді. Топпен біргеи жүруге бейім. Көпшіл емес, оған топ жағынан қолдау қажет.

4 деңгей – топтан тәуелді, көмектесуге дайын.

7 деңгей – өзіне-өзі қанағаттанған, өз шешім ұсынады, әрекетшіл.

8-10 деңгей – дербес, өз жолымен жүруге бейім, өзіндік шешім қабылдайды, жауапкершілікті. Ол қоғами пікірмен келіспейді, бірақ басқаларда басты рөлді алмайды. Ол келісушілікті және қолдауды керек етпейді.

15. Q3 факторы: « өзін-өзі ұстауы төмен - өзін-өзі ұстауы жоғары»

Q3-

Тәртібі төмен, өзіндік ниетке бағытталады, көңіл-күйден тәуелділік, өзіндік эмоциялар мен мінез-құлықтарын ұстай алмаушылық.

Q3+

Мақсатқа бағыттылық, ойы тұрақты, өз эмоциялар мен мінез-құлығын ұстай алады.

Төменгі баға осы фактордан еріктің төмендігін және өзін-өзі ұстау алмаушылықпен сипатталады. Осындай адамдардың іс-әрекеті импульсивті және реттелмеген. Осы фактордан жоғары балл алған жеке тұлға әлеуметтік қолдаушылық сипатта: ұстамдылық, қырсықтық, ойлаушылық, этикетті ұстауға бейімділік. Осындай стандарттарға ұстану үшін нақты күш-жігерсалуды талап етеді, қағидаларды ұстануға , қоғами пікірді және тұжырымдарды ұстануға талап етіледі.

Осы фактор жеке тұлғаның біріктілігін, ішкі міне-құлық ұстамдығының деңгейін өлшейді.

Осы фактор бойынша жоғары балл алған адамдар ұйымдастырылған іс-әрекетке бейім және объективтілік, шешімділік, ұстамдылық талап етілетін мамандықтарда жетістікке жетеді. Бұл фактор адамның «Мен» күшін реттеушілігік түсінушілігін және «Жоғары Мен» күшіне тұсінушілік және жеке тұлғаның еріктік сипаттамасын білдіреді. Осы фактор іс-әрекеттің жемістігін білдіретін маңызды фактор болып келеді.

1-3 деңгей – еріктік ұстамдылықпен сипатталмайды, әлеуметтк талаптарға назар аудармайды, басқаларға назар аудармайды. Өзін бейімделгіш деп санамауы мүмкін.

4 деңгей – сыртқы тәртіптелінбеген, жанжалғыш.

7 деңгей – ұстамды, әлеуметтік нақтылы, «Мен» бейнесіне жүреді.

8-10 деңгей - 7 деңгей – өзінің эмоцияларын ұстамдылығы жоғары және жалпы мінез-құлыққа ұстамдылығы бар. Әлеуметтік ілтипатты. Әлеуметтік абыройға қолдаушылық. Кейбірде қырсықтыққа бейімділік.

16. Q4 факторы «қарбаластық- босаңдылық»

Q4 -

Босаңдылық, әлсізділік, төзімділік, мотивацияның төменділігі, қанағаттанушылық, ерсіліктің болмауыү

Q4+

Жинақтылық, қуаттылық, қарбаластық, жоғары мотивация, фрустративтілік, аландаушылық, қозушылық.

Жоғары баға (9-12 балл) қуатты қозу ретінде талданады, ол нақты дәрежені талап етеді; кейбірде осы күй психосоматикалық бұзушылыққа әкеледі: эмоциялық тұрақтылық бәсендейді, агрессивтілік туындайды. Осындай адамдар лидер болмайды.

Төменгі баға (0-5 балл) жетістікке жету мотивациясының төмен адамдарға тән деп зерттеулер көрсеткен.

1-3 деңгей – босаңсуға, ұстамдылыққа, қанағаттанушылыққа бейім. Кейбір жағдайда қанағаттанушылығының жоғарлығы жалқаулыққа, төменгі нәтижені алуға әкелуі мүмкін. Керісінше, қысымның жоғары деңгейі оқудың және жқмыстың эффективтілігін бұзуы мүмкін.

4 деңгей – босаңсыған, фрустарцияланбаған.

7 деңгей – қысымдырылған, фрустративтілінген, қозушыл, жоғары белсенді.

8-10 деңгей – қысымға, қозуға бейім.

17. MD факторы: «өзін-өзі баламалы бағалауы- өзін –өзі баламалы емес бағалауы»

MD-/ 0-4 балл

Өз-өзіне қанағаттанбау, өзіне-өзі деген сенімсіздік, өзіне деген жоғары сын.

MD+/10-14 балл

Өзінің мүмкіндіктерін жоғары бағалау, өзіне-өзі қанағаттану және өзіне-өзі сенушілік.

MD факторы 16 негізгілерге қосымша болып келеді және Кэттелдің жеке тұлғалық әдістемесінде С және Д формасында белгіленген. Осы фактордың ортаңғы маңыздылығы (5 баллдан 9 баллға дейін) жеке тұлғаның өзін-өзі бағалауын баламалдылығын сипаттайды. Зерттеушілер үшін бұл фактор өте маңызды, өйткені осы фактор арқылы жеке тұлғаның ер жетуін анықтауға көмектеседі және сынаушымен индивидуалды жұмыста қолданылуы мүмкін.

Бірінші факторлардың байланыстылығын талдау.

Коммуникативті қасиеттердің тобы.

Коммуникативті топтардың қасиеттерін келесі факторлар белгілейді:

А- көпшілдік

Н – ерлік

Е- арақатынас орнату

L - сақтылық

N- әріптестік

Q2- жауапкершілдік

А және Н факторлардың сәйкестігі жеке тұлғаның қарым-қатынаста, сөйлесу мүмкіншілігінде қажеттілігін бейнелейді.

А факторның жоғары маңызы (8-10 деңгей) және Н (8-10 деңгей) адам қарым-қатынасқа тез және оңай талпынысын білдіреді, өзіндік келісушілікпен жиі таныс емес және жақын таныс емес адамдармен қарым-қатынасқа түседі. Жеке тұлғааралық қарым-қатынаста үлкен тәжірбиесі бар, бірақ арақатынастар үстірт және көпке созылмайды. Үлкен аудиторяда аландамайды. Өзіне-өзі сенеді, өзінің шешімін абыройлы адаммен қарым-қатынаста ұстап қала алады.

А және Н факторының ортаңғы маңызы (4-7 деңгей) адамдармен арақатынастан қашпйды, бірақ қарым-қатынасты орнатуғы өзіндік белсенділік жоғары емес. Қарым-қатынасқа егерде оның қызығушылықтары туралы әңгіме болса ғана түседі. Қарым-қатынаста таңдағыш; достар және таныстары көп емес, олар қызығушлығына жақын және өзін олармен бірге қолайлы сезінеді. Үлкен аудитория және абыройлы адамдармен сөйлесуі қысымды болып келеді.

А және Н факторының төменгі маңызы (1-3 деңгей) адамдармен қарым-қатынаста төмен қажеттілігімен көрінеді. Қарым-қатынаста өте таңдағыш. Қарым-қатынас шеңбері достар мен туыстарымен шектелген. Үлкен аудитория мен абыройлы адамдармен қарым-қатынастан қашады.

L және N факторлардың сәкестігі жеке тұлғаның басқа адамдарға қарым-қатынасын сипаттайды.

L және N факторларының жоғары маңызы (8-10 деңгей) әлеуметтік сезімталдылықпен ерекшеленеді. Ол өмірлік жағдайларда, тұлғааралық қарым-қатынастың жасырынған мәнін анық көреді. Адамдарды, олардың мотивтерін және аландаушылықтарын түсінеді. Басқа адамдардың оған деген қарым-қатынасын жақсы түсінеді, сондықтан бұл қарым-қатынастың арақашықтығын және стилін тез өзгерте алады.

L және N факторының ортаңғы маңызы (4-7 деңгей) адамдарды жақсы түсінуге, олардың мотив және мінез-құлығын ойлануда қабілеттілігін бейнелейді. Алайда, өзіндік бағалауда және сипаттауда бағытталмайды. Адамдарға мейірімді, бірақ сенімді емес. Сенімділікті өзінің қызығушылығына жақын адамдармен, кіммен бұрыннан қарым-қатынаста болған адаммен орнатады. Басөқа адамдардың қиындықтарын түсінеді.

L және N мағыналы төмен факторы (1-3 деңгей) мінез-құлығы жасанды емес адамға тән. Мейірімді, адамдармен жақсы қарым-қатынас орнатады, олардың әрекеттеріне тұсіністікпен қарайды. Қарым-қатынас қашықтығын және стилін сақтайды.

Е және Q2 факторының сәйкестігін жеке тұлғаның лидерлік шамасы жағынан бейнелейді.

Е және Q2 факторының жоғары мағыналылығы (8-10 деңгей) топта лидер болуға талпынатын адамға тән. Көптеген сұрақтарға өзіндік көзқарастары бар. Оны қоршағандағылардың арасында орнатқысы келеді және олардың мотивін өзіндік түсіністікпен сәйкес орнатуға талпынады.

Е және Q2 факторының ортанғы мағыналылығы (4-7 деңгей) жеке тұлғаның лидерлік шамасы туралы айтады. Көптеген сұрақтарға өзіндік көқарасы бар, топқа мәжбүрленбейді. Лидерлік функциялар кәдімгі жағдайларда көрінеді, ал туындаған қиындықтарды жеңуге болады.

Е және Q2 факторының төменгі мағыналылығы (1-3 деңгей) төменгі лидерлік шаманы білдіреді. Адам топта немесе қоршағандылардың арасында лидерлік жағдайда болуға талпынбайды. Басқа адамдардың пікірлерімен тез келіседі, өзіндік көзқарасын тез өзгертеді. Өзіндік жауапкершілікті талап ететін жағдайлардан қашады.

Интеллектуалды қасиеттердің тобы

Интеллектуалды топтра қасиеттеріне мынадай факторлар кіреді:

В- интеллектуалдық

M- қиялдылық

N- әріптестік

Q1- жаңаны қабылдағыштық

В және М факторының жоғары мағыналылығы (8-10 деңгей) жоғары интеллектуалды мүмкіндіктерді, абстрактілі ойлармен әуестенуді білдіреді. Құбылыстар арасындағы арақатынастық себептілігін тез орнатады. Фантазиясы жоғары,бейнелік ойлауы дамыған. Осылай ойлауы жоғары жалпылық деңгейімен ерекшеленеді.

В және М факторының ортаңғы мағыналылығы (4-7 деңгей) қиын емес мәселелерді шешуде жетістікке жетумен сипатталады. Көбінесе жетістігі практикалық міндеттерді шешуде көрінеді. Аадм шығармашылық, басқалармен айтылған ойларды құрастыруға қабілетті.

В және М факторының төменгі мағыналылығы (1-3 деңгей) нақты интеллект құрылымының басымдылығымен, ойлаудың практикалық бағыттылығын сипаттайды. Шешімдерді шешуде факт пен дұрыс мағынаға бағытталады. Абсрактілі мңндеттерді шешу қосымша ерік-жігерді және уақытты шығынды талап етеді.

N және Q1факторының сәйкестігі иілгіштікті және жеке тұлғаның ойлауының оперативтілігін бейнелейді.

N және Q1факторының жоғары мағыналылығы (8-10 деңгей) ойлауының иілгіштігін және шешімдерді тез қабылдаумен сипатталады. Адам мәселелік жағдайлардың мағынасына оңай кіреді, шешімнің мүмкін болатын нұсқаларын тез қарастырады. Ойлармен, заттармен зерттеуге бейім. Шешімді шешуде жаңа ықпалға бағытталады, қателіктерден қорықпайды.

N және Q1факторларының ортаңғы мағыналылығы (4-7 деңгей) мәселілік жағдайларда тез бағытталуға бейім адамдарға тән. Осыған байланысты шешімі онтайлы болмайды.Шешудегі жаңа ойлары мен әдістері ойланған.

N және Q1факторларының төменгі мағыналылығы (1-3 деңгей) мәселелі жағдайларда бағыттылығы қиындататын адамдарға тән. Мәселелі жағдайдың мағынасын түсіну, шешімді шешудің нұсқаларын табу интеллектуалды күш-жігерді және уақытылы шығынды талап етеді. Өмірлік міндеттерді шешуде тексерілген әдістерге сүйенеді.

Эмоциялық қасиет тобына мына факторлар жатады:

С- эмоциялық тұрақтылық

F- алансыздық

H- әлеуметтік қарым-қатынаста батылдық

I – эмоциялық сезімділік

O- аландаушылық

Q4- қысымдылық

Жеке тұлғаның реттеушілік қасиеттеріне келесі факторлар кіреді:

Q3- өзіндік тәртіптілік

G – рухани қалыптылық

Зерттеу бөлімі

Зерттеу нысаны ретінде 108 тобы ЭБҚ факультетінен Кеден ісі

Зерттеу пәні ТД-108 студенттерінің жеке тұлғалық сипаттамалары

Жұмыстың мақсаты - «16 жеке тұлғалық факторлар» сауалнамасы бойынша зерттеу жүргізу. Қойылған мақсатты шешуде келесі міндеттер қойылды:

• Кэттел тестін шығаруда тарихи предпосылкаларды қарастыру;

• Тестің модификацияларын зерттеу

• Әдістеменің мазмұнын ашу

• ҚазУЭФМТ униветситетінің ТД-108 тобы студенттеріне зерттеу жасау;

• Зерттеу кезінде бірінші мәліметтер анализін жүргізу.

Зерттеу үшін Р.Кэттелдің 105 сұрақтан тұратын көп факторлы жеке тұлғалық әдістемесі (С формасы) қолданылды. Р.Кэттелдің С формасы сауалнамасы – индувидуалды-психологиялық қасиеттерінің диагностикасы үшін қолданылады.

Эмоциялық, коммуникативті, интеллектуалды қасиеттер, сонымен қатар өзін-өзі реттеу қасиеттері, адамның өзі туралы жалпылы мәліметтері шығарылады. Диагностика нәтижесінде жеке тұлға психологиялық мазмұнды және тәуелсіз құрылған 16 факторлармен сипатталады.

Берілген сауалнама көмегімен әр студенттің темпераменті және мінез-құлқы анықталды.

Зерттеу 2013 жылы 16 ақпан жүргізілді. Зерттеу күндізгі бөлім оқуындағы, КазУЭФМТ университетінің ЭБҚ факультетінің бірінші курс студенттеріне жүргізілді. Мақсатқа жету үшін мынадай мідеттер қойылды:

1. Гипотезаны қою

2. Зерттелінушілерді таңдау

Зерттеуге І курстың 20 студенті қатысты. 9 ұл және 11 қыз, 17-18 жас аралығында.

Сауалнама бойынша жүргізілген зерттеудің алынған мәліметтерін интерпретациялау және қайта құру

Зерттеу 2 этапта жүргізілді. Бірінші этапта Кэттел тесті әдісінің бірінші мәліметтері жүргізілді. Тест мәліметі бойынша бірінші көрсеткіштер шықты, ол жүргізілген өлшемдер нәтижесін жанама түрде бейнелейді.

Жүргізілген Кэттел тестінің нәтижелері:

1. Мукашева Асия ,17 жас

Берілген факторлар деңгейі ( 10 балдық шкала бойынша)

Фактор MD…………………………………………………6

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................9

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..5

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………5

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..8

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….5

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……5

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…8

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………6

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………10

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………6

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……9

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………6

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………6

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……1

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....6

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…6

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….7

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………8

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………4

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………4

Әріптестікке дайын, адамдарға көп көңіл бөледі, ақ көңіл, бейімшіл, мейірімді. Адамдармен жұмыс үстіндегі әрекетке, әлеуметтік мағынадағы жағдайларды ұнатады. Ол жеке тұлғалы қарым-қатынаста жомарт, сындардан қорықпайды. Адамның аттарын, тектерді және әкесінің аттарын, жағдайларды жақсы есте сақтайды.

Ригидтілікке, салқындыққа, скептикалдылыққа және бөлектілікке бейім. Адамдардан гөрі оны заттар қызықтырады. Шиеленістерден қаша, өзі жалғыз жұмыс істегенді ұнатады. Дәлдікке, іс-әрекетте жеке тұлғалық қоюларға, ригидтілікке бейім. Көптеген жұмыстарда бұл жақсы. Кейбірде ол қатаң, қатал болуы бейім. Ұстамды, ерекшелікке, салқын (шизотимия). Қарым-қатынаста жеңіл,аффектілі қатысушы (циклотимия);

2. Ергебекова Айгерім, 18 жас

Берілген факторлар деңгейі ( 10 балдық шкала бойынша)

Фактор MD…………………………………………………2

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................6

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..3

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………6

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..10

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….4

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……6

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…9

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………6

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………9

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………7

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……5

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………3

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………10

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……6

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....9

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…6

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….6

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………8

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………5

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………9

Нақтылық және ригидтілік, ойлаудың жақсы дамуы, абстрактілі жеделдік шешудегі қиындық, ойдаудың оперативтілігінің төмендеуі, білімділік. Деңгейі жоғары, вербалды жалпы мәдениеттің жеткіліксіз деңгейі, әсіресе вербалды мәдениеттің.

Интеллектің деңгейін анықтамайды, ол оперативті ойлауды өлшеуге бағытталған және жалпы вербалды мәдениеттің және эрудицияның деңгейін өлшеуге бағытталған. Осы факторға төменгі бағасы жеке тұлғаның басқа сипатынан тәуелді болу:

Аландаушылық,фрустрировтілік. Және ең маңыздысы факторы сенімділікті тексерудегі қатал емес әдісі болып келеді. Сондықтан осы фактордың нәтижесі бағытталған болып келеді.

Білімді алуда мәліметті баяу түсінуге бейім. « Топастау» нақты, анықталған интерпретацияны қолдайды. Оның «топастығы» төменгі интеллекті немесе психопатологияның нәтижесіндегі функцияның төмендеу нәтижесі болуы мүмкін.

3. Рауан Махамбет, 18 жас

Фактор MD…………………………………………………4

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................9

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..3

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………9

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..6

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….5

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……7

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…10

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………5

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………8

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………3

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……5

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………6

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………5

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……6

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....8

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…5

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….5

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………8

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………5

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………3

Жымсықтық, сенбеушілік, тұйықтық, объектілікке бейімділік, адамды бағалаудағы артық қаталдық, бөтендік, араласпаушылық . Тұлғааралық, жанама қарым-қатынасты орнатудағы қиындықтар.

Көпшілдік, ашық болу, табиғылық, емін-еркіндік, әріптестікке дайындық, бейімдеушілік, адамдарға назар аудару, бірігіп жұмыс істеуге дайындық, топтағы шиеліністерді жоюға көмектесудегі белсенділік, біреудің айтқанымен жүруге дайын болу. Тұлғааралық, жанама қарым-қатынасты құрудағы жеңілдік.

Аффектінің (сезімдер) интенсивті көрінуін сипаттайды. «енжар», «салқын» эмоциялық тұлға сезімдерін білдіруде өте қауіптенуге бейім болады, ол аз бейнелі. Аффектотимияның ең жарқын ерекшелігі болып ақ көңілділік, көңілді болушылық, адамдарға деген қызығушылық таныту, эмоциялық қабылдау келеді. Жеке тұлға адамдармен жұмысты, әлеуметтік қолдауды қалайды.

Жеке тұлға өзі жалғыз жұмыс істегенді, идеяларды құрғанды ұнатады. полюсіндегі жеке тұлға көпшіл, шағын топтарда лидер болатындығы және адамдармен жұмыс істеуді тандайтындығы туралы дәлел бар; Жеке тұлға суретші, зерттеуші-ғалымдар және топтардан бөлек, жеке жұмыс істегенді қолдайтындығы дәлелденген.

4) Дидар Көпес, 17 жас

Фактор MD…………………………………………………12

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................7

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..5

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………9

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..5

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….6

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……10

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…6

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………9

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………9

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………1

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……10

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………8

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………7

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……6

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....9

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…6

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….6

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………6

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………5

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………3

Эмоциялық тұрақсыздық, албырттық, адам сезімдердің әсерінен болады, тез қапаланады, өз қызығушылығында тұрақсыз. Қызығушылыққа деген қарым-қатынаста төменгі толеранттылық, еңбекке жарамды, фрустрация күйңнде болуы мүмкін, шаршау,шындыққа бағытталған.

Динамикалық жалпылдылықты және эмоциялылықтың бағытталуының қарама-қарсылығында эмоцияның өсуі. Психоаналитиктер оларды эго- әлсіз секілді сипаттауға тырысқан.

Жеке тұлға көптеген жағдайларға және жағдайларға тез қозады, өмірлік жағдайлармен қанағаттанбаған, өз денсаулығымен, сонымен қатар бұл жеке тұлға еріксіз. Алайда, осындай интерпретация ортодоксалды, өйткені мұнда эмоциялық сфераның ырғақтылығы саналмайды, адамгершіліктік қасиеттер қабілетті.

4. Дауренбек Тұрсын, 17 жас

Фактор MD…………………………………………………8

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................8

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..5

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………7

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..6

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….7

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……8

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…8

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………6

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………9

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………6

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……7

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………6

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………6

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……6

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....10

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…6

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….6

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………7

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………5

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………5

Жұмсақтық, көнгіштік, адамгершілік, тәуелділік, сыйлаушылық, күнәні өзіне алу, экспрессивтілік, басқарушылыққа бейімділік, тепе- теңдіктен тез шығады.

Бағыныштылықсыз, дербестік, қырсықтық, шиеленістік, агрессивтілік, авторитарлы мінез-құлыққа бейім, танданушылық.

Лидерлікті жетістіктермен арақатынасты орнату, әлеуметтік мәртебемен байланысты. Осы фактордың бағалануы жас кезеңі бойынша өзгереді және зерттелінушінің жынысынан тәуелді.

Басқаларға көнгіш. Өз күнәсің мойындайды, тәуелді. Түзетулікті, ережелерді сақтауға тырысады. Бұл пассивтілік көптеген невротикалық синдромдардың бөлігі болып келеді, жұмсақ, бейімшіл, сыпайы, көнгіш, өзін-өзі сендіруге, тәуелсіз, агрессивті, қырсық.

5. Нұрбол Халелов, 17 жас

Фактор MD…………………………………………………5

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................8

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..3

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………10

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..10

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….6

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……7

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…10

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………2

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………10

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………1

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……5

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………4

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………7

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……4

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....7

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…6

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….5

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………10

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………9

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………4

Қауіп-қатерлік, досын тандаудағы ойланушылық, пессимистілік, адамдармен қарым-қатынаста ұстамдылық, келешекке эмоциялық аландаушылық.

Қуаныш, импульстивтілік, аландаулықтың болмауы, әлеуметтік қарым-қатынастың маңыздылығы, шындықтағы эмоциялық жарықтылық, қарым-қатынастағы динамділік.

Баяу, асықпайтын, ұстамды. Кейбірде пессимист, сақтық, көңілсіз. Нақты, сенімді адам ретінде саналады, сақ, тұйық, көп сөйлемейді.

Импулсивті- тірі, көңілді, энтузиазмға толы, көңілді, белсенді, көпшіл, уайымсыз, мүмкін импульсивті. Басқа адамдармен бірге жұмыс істеуді және шешім қабылдауды қолдайды, сөйлескенді және таңдануды ұнатады, оларға тәуелді болып келеді. Топпен біргеи жүруге бейім. Көпшіл емес, оған топ жағынан қолдау қажет.

Топтан тәуелді, көмектесуге дайын, өзіне-өзі қанағаттанған, өз шешім ұсынады, әрекетшіл, дербес, өз жолымен жүруге бейім, өзіндік шешім қабылдайды, жауапкершілікті. Ол қоғами пікірмен келіспейді, бірақ басқаларда басты рөлді алмайды. Ол келісушілікті және қолдауды керек етпейді.

7) Ақмарал Ахметжан, 18 жас

Фактор MD…………………………………………………6

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................9

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..3

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………9

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..9

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….4

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……5

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…8

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………2

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………9

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………4

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……5

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………5

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………2

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……2

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....7

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…5

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….5

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………8

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………7

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………1

Үнемшілдікке бейім, сезімге, жағдайға әсерде болу. Өз ниеттерін қолдайды, нормалар мен топтық талаптарды істеуге шаралар жасамайды. Ұйымдаспаушылық, жауапсыз, импульсивті, адамгершілікті жалпы қабылданған ережелермен және стандарттармен келіспеу, әлеуметтік нормаларға қарым-қатынаста икемділік, олардың әсерінен бостандық, асоциалды мінез-құлыққа бейім болу.

Адалдық, жауапкершіліктік, тұрақтылық, қырсықтық, адамгершілікке бейімділік, ақылдылық, ар-ұяттылық. Жауапкершілік және қарыздық сезімдерінің дамуы, адамгершілікті жалпы қабылданған ережелерге және нормаларды ұстану, қызметтік бағыттылық.

Басқа адамдармен қарым-қатынаста және өз мінез-құлқын реттеу. Мақсаттың біркелсіздігі, мінез-құлықта ерікті, топтық міндеттерді орындауға көп жағдай жасамайды, әлеуметтік-мәдениеттік талаптарды орындауға жағдай жасамайды. Оның топтың әсерінен бостандығы асоциалды әрекетке әкелуі мүмкін, бірақ оның әрекетін эффекті қылдырады.

8) Даулет Ерболатов, 17 жас

Фактор MD…………………………………………………6

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................6

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..1

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………8

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..10

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….6

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……5

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…7

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………8

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………10

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………8

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……8

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………6

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………2

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……10

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....6

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…6

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….7

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………7

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………5

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………7

Қылықсыз, өзімшілдік, қаталдық, ойланғыштық, пікірдегі иілгіштік, іскерлік, кейбірде қоршаған ортаға деген қаттылық және қатыгездік, қисындылық, орындылық.

Сезгіштік, эмоциялық аландаушылықтың байлығы, романтикаға бейімділік, әлемді көркем қабылдау, дамыған әсемдік қызығушылықтар, әртістілік, нәзіктік, эмпатияға, жан ашығандық, басқа адамдарға деген түсінік және мазасыздану.

Романтикалы болып келеді, саяхатты және жаңа алаңдаушылықтарды ұнатады. Оларда қиялдары жақсы дамыған, оларға әсемділік маңызды.

Көп ауырмайды, агрессивті, спортпен көп айналысады, атлетиктер. Жеке тұлға ақылдлығының және дене бітімінің нәзіктілігімен рефлексияға бейімділік, өз қателіктері туралы ойлайтын және сол қателікті қайтадан жібермеумен сипатталады.

Сақ, өз пікірі бар, алдаушылыққа берілмейді, сенімсіз, күдікшіл, өзіндік «Мен» ге батқан, қырсық, ішкі психикалық өмірге қызығушылығы бар. Іс-әрекетіне сақ, басқа дамдарға аз қамқор жасайды, топта жұмыс істей алмайды. Бұл фактор паранояны білдірмейді.

9) Айдос Темір, 18 жас

Фактор MD…………………………………………………6

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................8

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..5

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………9

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..9

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….7

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……9

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…10

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………7

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………10

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………5

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……6

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………5

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………8

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……8

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....8

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…6

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….5

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………9

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………5

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………7

Практикалық міндеттерді шешуде жоғары жылдамдық, ішкі шындыққа бағыттылық, қилдың нақты дамуы, пысықтық, шындыққа бейім.

Қиялы дамыған, өз ойларына, ішкі иллюзияларына батқан, практикалық пікірлерден оңай бас тарту, абстрактілі түсініктермен ойлау, өзіндік ішкі өмірге бағыттылық, қиялшылдық.

Жеке тұлғада жарқын интеллектуалды ішкі өмір, ойлар мен сезімдердің интенсивті болуы. автокөлік апатына аз ұшырайтыны белгілі болған. Оларды тұрақтылық, дұрыс ойлау сипаттайды. Аалйда, күтпеген жағдайларда оларға қиял және табушылық жетіспейді.

Жеке тұлғаның шындықтағы мінез-құлқындағы бейнеленетін қиялдың ерекшеліктерін өлшеуге бағытталған.

Дұрыс жасап жатқаны туралы аландайды, пысық, ұсақ-түйекке дейін қарайды, қауіпті жағдайларда жанның қатысуын сақтайды, бірақ кейбірде қилды сақтайды.

Жайбарақат, сенімді, тыныш. аландаулы, депрессивті, күнә сезімі бар.

депрессивті, жаман көңіл-күйі басым, аландаушылық. Жоғары балл барлық типтегі клиникалық топта таралған.

10) Рахат Кеңдібаев, 18 жас

Фактор MD…………………………………………………5

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................9

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..5

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………7

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..8

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….10

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……9

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…9

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………2

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………8

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………6

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……7

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………4

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………2

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……5

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....9

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…6

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….5

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………10

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………8

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………3

Уайымсыз, өз-өзіне сенімділік, өз-өзіне сену және өз күшіне сену, салқынқандылық, тыныштық, күнәмшіл сезімнің және өкінудің болмауы.

Алансыздық, қозушылдық, сезімтал, көңіл-күйдегі белсенділік, өз-өзіне сенбеушілік, сезінушілікке бейімділік, қоршаған адамдарға деген сезімділік, өз-өзіне наразылық таныту және кінәләлік сезімі.

Көңіл-күйі орнықты, оны жындандыру қиынға соғады,қапаланбайды. Өз-өзіне сенеді және өз қабілеттеріне сенімді. Байбаламды сезбейді, иілгіш, кейбірде топ басқа жолмен баратындығын және өзінің жақтырмаушылықты болуын сезбейді.

Жайбарақат, сенімді, тыныш, аландаулы, депрессивті, күнә сезімі бар.

депрессивті, жаман көңіл-күйі басым, аландаушылық. Жоғары балл барлық типтегі клиникалық топта таралған.

Консервативтілік, дәстүрлерге деген тұрақтылық, жаңа ойлар мен қағидаларға қарым-қатынаста сенімсіздік, өзгерістерге берілмеу, шындықтағы іс-әрекетке бағыттылық.

Өзіне-өзі қанағаттанған, өз шешім ұсынады, әрекетшіл.

дербес, өз жолымен жүруге бейім, өзіндік шешім қабылдайды, жауапкершілікті. Ол қоғами пікірмен келіспейді, бірақ басқаларда басты рөлді алмайды. Ол келісушілікті және қолдауды керек етпейді.

11) Женисов Мейрамбек, 18 жас

Фактор MD…………………………………………………7

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................4

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..6

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………9

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..9

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….7

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……8

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…10

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………7

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………10

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………10

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……6

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………5

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………10

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……8

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....5

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…6

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….5

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………9

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………5

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………3

Қиялы жақсы дамыған, ішкі қажеттіліктерге батқан, практикалық сұрақтарды күтінеді, қоршаған ортаға жағымсыз мінез-құлыққа бейім, кәдімгі заттарға күтінбейді, өзіндік бағыттылғы бар, шығармашылық қиялы бар. «Негізгіге» назар аударады және шындықты және нақты адамдарды ұмытып қалады. Ішкі жақтан бағытталған қызығушылықтар шындықтағы емес жағдайларға апарады. Индивидтілік оның топтық іс-әрекеттен шығаруға әкеледі.

Өзін қоғамда ұстай алушылығы, қарым-қатынаста іскерлік, эмоциялық ұстамдылық, сақтық, қулық, сенбеушілік, қиын жағдайлардан жол табушылық, ұқыпты, сезгіштілікке және қарапайымдылыққа бейім. Кейбірде қатал және қатаң, кездейсоқты және табиғи, тура, табиғи, қу емес, сезгішті, қу, санаспайды, сезімді, , тәжірбиелі, қу. Аанлиздеуге бейім. Жағдайды бағалауда интеллектуалды ықпал, цинизмге жақын.

Уайымсыз, өз-өзіне сенімділік, өз-өзіне сену және өз күшіне сену, салқынқандылық, тыныштық, күнәмшіл сезімнің және өкінудің болмауы.

Алансыздық, қозушылдық, сезімтал, көңіл-күйдегі белсенділік, өз-өзіне сенбеушілік, сезінушілікке бейімділік, қоршаған адамдарға деген сезімділік, өз-өзіне наразылық таныту және кінәләлік сезімі, депрессивті, жаман көңіл-күйі басым, аландаушылық. Жоғары балл барлық типтегі клиникалық топта таралған.

12) Нурали Нугманов, 17 жас

Фактор MD…………………………………………………10

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................8

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..1

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………7

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..8

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….5

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……2

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…8

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………6

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………10

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………4

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……5

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………6

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………6

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……6

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....6

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…6

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….7

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………10

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………1

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………3

Босаңдылық, әлсізділік, төзімділік, мотивацияның төменділігі, қанағаттанушылық, ерсіліктің болмауы. Жинақтылық, қуаттылық, қарбаластық, жоғары мотивация, фрустративтілік, аландаушылық, қозушылық.

Қуатты қозу ретінде талданады, ол нақты дәрежені талап етеді; кейбірде осы күй психосоматикалық бұзушылыққа әкеледі: эмоциялық тұрақтылық бәсендейді, агрессивтілік туындайды. Осындай адамдар лидер болмайды. Босаңсуға, ұстамдылыққа, қанағаттанушылыққа бейім. Кейбір жағдайда қанағаттанушылығының жоғарлығы жалқаулыққа, төменгі нәтижені алуға әкелуі мүмкін. Керісінше, қысымның жоғары деңгейі оқудың және жқмыстың эффективтілігін бұзуы мүмкін, фрустарцияланбаған.

Адам қарым-қатынасқа тез және оңай талпынысын білдіреді, өзіндік келісушілікпен жиі таныс емес және жақын таныс емес адамдармен қарым-қатынасқа түседі. Жеке тұлғааралық қарым-қатынаста үлкен тәжірбиесі бар, бірақ арақатынастар үстірт және көпке созылмайды. Үлкен аудиторяда аландамайды. Өзіне-өзі сенеді, өзінің шешімін абыройлы адаммен қарым-қатынаста ұстап қала алады.

Адамдарға мейірімді, бірақ сенімді емес. Сенімділікті өзінің қызығушылығына жақын адамдармен, кіммен бұрыннан қарым-қатынаста болған адаммен орнатады. Басөқа адамдардың қиындықтарын түсінеді.

13) Серік Мусалимов, 17 жас

Фактор MD…………………………………………………5

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................10

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..4

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………7

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..9

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….7

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……10

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…1

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………7

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………8

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………4

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……6

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………5

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………6

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……8

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....8

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…7

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….4

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………5

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………10

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………10

Әріптестікке дайын, адамдарға назар аударады, ақ көңілді, бейімді, мейірімді. Адамдармен жұмыс үстіндегі әрекетке, әлеуметтік мағынадағы жағдайларды ұнатады. Ол жеке тұлғалы қарым-қатынаста жомарт, сындардан қорықпайды. Аттарды, тектерді және әкесінің аттарын, жағдайларды жақсы есте сақтайды.

Ашықтық, қарапайымдылық, бірбеткейлік, табиғилық, тәртіпті бұзушылық, әріптесінің мотивтерін анализдеу алмауы, сезімділік, бар нәрсесіне қанағаттанушылық.

Өзін қоғамда ұстай алушылығы, қарым-қатынаста іскерлік, эмоциялық ұстамдылық, сақтық, қулық, сенбеушілік, қиын жағдайлардан жол табушылық, ұқыпты, сезгіштілікке және қарапайымдылыққа бейім. Кейбірде қатал және қатаң, кездейсоқты және табиғи.

Тура, табиғи, қу емес, сезгішті, қу, санаспайды, сезгішті, тәжірбиелі, қу. Анлиздеуге бейім. Жағдайды бағалауда интеллектуалды ықпал, цинизмге жақын.

14) Абельдинова Анара, 17 жас

Фактор MD…………………………………………………5

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................4

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..3

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………4

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..1

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….7

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……8

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…7

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………10

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………5

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………5

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……4

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………2

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………8

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……6

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....7

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…10

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….8

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………10

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………3

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………1

Өзін қоғамда ұстай алушылығы, қарым-қатынаста іскерлік, эмоциялық ұстамдылық, сақтық, қулық, сенбеушілік, қиын жағдайлардан жол табушылық, ұқыпты, сезгіштілікке және қарапайымдылыққа бейім. Кейбірде қатал және қатаң, кездейсоқты және табиғи.

Ойлауындағы бостандылық, интеллектуалды қызығушылықтары көп, аналитикалық ойлауы дамыған, өзгерістерге, жаңа ойларға бейімділік, авториттерге сенімсіздік, сенімді қабылдамау, аналитикалық, теориялық іс-әрекетке бағыттылық.

Интеллектуалды, саясатты және діндік қарым-қатынасты анықтайды, оған үйреткен нәрселердін дұрыстығына сенімді, және барлығын тексерілген ретінде қабылдайды. Сақтыққа және жаңа адамдармен қарым-қатынаста компромисстерге бейім. Дәстүрлерді ұстанады, кедергі жасау тенденциясы бар.

Консервативті, қағидаларды ұсатанды, дәстүрлі қиындықтарға төзімді, зерттеуші, сыншыл, аналитикалы, ойлары еркін.

Интеллектуалды мәселелерге батқан, құрылымды сұрақтарға күдікшіл. Ол сенімсіз және бұрынғы ойлар маңызын түсінуге тырысады. Ол жиі жақсы мәлімденген, адамгершілікке бейім. Топтардың талаптарына және пікірлеріне тәуелділік, қоғамдық шешімге бағыну, жұмыс істеуге талпыныс және басқа адамдармен бірге шешімдерді қабылдау, жауапкершілігі төмен, әлеуметтік мақұлдауға бағыттылық.

15) Мусипова Жумагул, 18 жас

Фактор MD…………………………………………………10

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................7

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..7

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………9

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..5

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….10

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……4

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…6

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………1

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………9

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………1

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……2

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………5

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………7

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……6

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....9

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…4

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….6

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………7

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………3

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………4

Босаңсыған, фрустарцияланбаған, қысымдырылған, фрустративтілінген, қозушыл, жоғары белсенді, қысымға, қозуға бейім. Өз-өзіне қанағаттанбау, өзіне-өзі деген сенімсіздік, өзіне деген жоғары сын. Өзінің мүмкіндіктерін жоғары бағалау, өзіне-өзі қанағаттану және өзіне-өзі сенушілік.

Көпшілдік, ерлік , арақатынас орнату, сақтылық, әріптестік, жауапкершілдік. Қарым-қатынаста өте таңдағыш. Қарым-қатынас шеңбері достар мен туыстарымен шектелген. Үлкен аудитория мен абыройлы адамдармен қарым-қатынастан қашады.

Сенімділікті өзінің қызығушылығына жақын адамдармен, кіммен бұрыннан қарым-қатынаста болған адаммен орнатады. Басөқа адамдардың қиындықтарын түсінеді. Адам топта немесе қоршағандылардың арасында лидерлік жағдайда болуға талпынбайды. Басқа адамдардың пікірлерімен тез келіседі, өзіндік көзқарасын тез өзгертеді. Өзіндік жауапкершілікті талап ететін жағдайлардан қашады.

Интеллектуалдық, қиялдылық әріптестік, жаңаны қабылдағыштық. Абсрактілі міндеттерді шешу қосымша ерік-жігерді және уақытты шығынды талап етеді. Эмоциялық тұрақтылық, алансыздық, әлеуметтік қарым-қатынаста батылдық, эмоциялық, сезімділік, аландаушылық, қысымдылық.

16) Садык Дария, 17 жас

Фактор MD…………………………………………………3

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................5

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..3

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………10

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..6

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….5

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……7

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…7

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………5

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………8

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………3

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……7

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………6

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………5

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……6

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....8

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…10

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….5

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………8

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………7

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………1

Жымсықтық, сенбеушілік, тұйықтық, объектілікке бейімділік, адамды бағалаудағы артық қаталдық, бөтендік, араласпаушылық . Тұлғааралық, жанама қарым-қатынасты орнатудағы қиындықтар.

Көпшілдік, ашық болу, табиғылық, емін-еркіндік, әріптестікке дайындық, бейімдеушілік, адамдарға назар аудару, бірігіп жұмыс істеуге дайындық, топтағы шиеліністерді жоюға көмектесудегі белсенділік, біреудің айтқанымен жүруге дайын болу. Тұлғааралық, жанама қарым-қатынасты құрудағы жеңілдік.

Дұрыс жасап жатқаны туралы аландайды, пысық, ұсақ-түйекке дейін қарайды, қауіпті жағдайларда жанның қатысуын сақтайды, бірақ кейбірде қилды сақтайды, пысық, сақ. Сыртқы шындықтағы жағдайлармен билейді, қиялы жақсы дамыған, ішкі қажеттіліктерге батқан, практикалық сұрақтарды күтінеді.

Қоршаған ортаға жағымсыз мінез-құлыққа бейім, кәдімгі заттарға күтінбейді, өзіндік бағыттылғы бар, шығармашылық қиялы бар. «Негізгіге» назар аударады және шындықты және нақты адамдарды ұмытып қалады. Ішкі жақтан бағытталған қызығушылықтар шындықтағы емес жағдайларға апарады. Индивидтілік оның топтық іс-әрекеттен шығаруға әкеледі.

Ашықтық, қарапайымдылық, бірбеткейлік, табиғилық, тәртіпті бұзушылық, әріптесінің мотивтерін анализдеу алмауы, сезімділік, бар нәрсесіне қанағаттанушылық.

Өзін қоғамда ұстай алушылығы, қарым-қатынаста іскерлік, эмоциялық ұстамдылық, сақтық, қулық, сенбеушілік, қиын жағдайлардан жол табушылық, ұқыпты.

Сезгіштілікке және қарапайымдылыққа бейім. Кейбірде қатал және қатаң, кездейсоқты және табиғи, тура, табиғи, қу емес, сезгішті.

Қу, санаспайды, сезімді, сезгішті, тәжірбиелі, қу. Аанлиздеуге бейім. Жағдайды бағалауда интеллектуалды ықпал, цинизмге жақын. Уайымсыз, өз-өзіне сенімділік, өз-өзіне сену және өз күшіне сену, салқынқандылық, тыныштық, күнәмшіл сезімнің және өкінудің болмауы.

17) Аянова Аяулым, 17 жас

Фактор MD…………………………………………………9

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................6

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..10

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………5

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..7

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….9

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……1

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…5

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………4

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………2

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………10

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……4

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………5

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………5

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……9

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....6

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…6

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….4

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………8

Авантюризм, жауапкерсіздік, өз мүмкіндігін артық бағалау, шектен тыс оптимизм тән, ақылды, ойлы ұстап, орынсыз тәуекелге ұрынбай, сенімді түрде әрекет етеді. Ар-ұяттың дамуы. Жауапкершілік-жауапкершіліктің болмауы, арсыздық, жауапкерсіздіктің көрінісі:

Бұл қасиеттің болуы адамдардың көпшілігі қабылдаған нормалар мен қылықтарды баланың қалай қабылдап, орындайтындығынан көрінеді. Төменгі ұпай жинаған балалар өз міндеттеріне жауапсыз қарайтындықтан басқалардың өзіне деген сенімін жоғалтады, ата-ана, мұғалімдерімен жиі-жиі қақтығысып қалады. Жеке тұлғаның бұл қасиетінің жағымды кӛрсеткіші баладағы жоғары деңгейде дамыған жауапкершілікті, мақсаттылықты, ұқыптылықты кӛрсетеді.

Батылдық – жасқаншақтық,батыл, шешімді тез қабылдайтын балаларға қойылады, ұялшақ, жасқаншақ, өз іс-әрекетінде шешім қабылдауға киналатын балалар алады, икемсіздігін, қиялшылыдығын, шындық өмірден алшақ тұруын дәлелдейді, қалыпты жағдайдан тез ауытқиды, көңіл күйінің төмендеуі жиі байқалады.

Көңіл-күйі көбіне бір қалыпты деңгейде болады, көңіл күйінің бұзылуы сирек байқалады, бір қалыпты, немқұрайлы балаларға қойылады.

Тынымсыз, бір орында отыра алмайтын, қозғалмалы балаларға тән, жайбарақат, қозғалып болмайтын, сылбыр балаларға қойылады.

Адалдық, жауапкершіліктік, тұрақтылық, қырсықтық, адамгершілікке бейімділік, ақылдылық, ар-ұяттылық. Жауапкершілік және қарыздық сезімдерінің дамуы, адамгершілікті жалпы қабылданған ережелерге және нормаларды ұстану, қызметтік бағыттылық.

18) Джусупова Фариза, 17 жас

Фактор MD…………………………………………………12

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................1

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..6

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………4

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..1

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….2

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……4

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…3

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………1

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………9

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………10

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……5

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………6

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………10

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……6

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....4

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…4

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….6

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………9

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………10

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………5

Қуаныш, импульстивтілік, аландаулықтың болмауы, әлеуметтік қарым-қатынастың маңыздылығы, шындықтағы эмоциялық жарықтылық, қарым-қатынастағы динамділік.

Баяу, асықпайтын, ұстамды. Кейбірде пессимист, сақтық, көңілсіз. Нақты, сенімді адам ретінде саналады, көңілді, белсенді, көпшіл, уайымсыз, мүмкін импульсивті.

Үнемшілдікке бейім, сезімге, жағдайға әсерде болу. Өз ниеттерін қолдайды, нормалар мен топтық талаптарды істеуге шаралар жасамайды. Ұйымдаспаушылық, жауапсыз, импульсивті, адамгершілікті жалпы қабылданған ережелермен және стандарттармен келіспеу, әлеуметтік нормаларға қарым-қатынаста икемділік, олардың әсерінен бостандық, асоциалды мінез-құлыққа бейім болу.

19) Ақерке Сансызбаева, 17 жас

Фактор MD…………………………………………………9

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................7

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..5

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………3

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..6

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….1

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……2

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…4

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………9

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………1

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………5

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……10

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………5

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………6

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……4

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....6

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…4

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….9

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………10

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………5

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………7

Ашық, жылы жүзді, көпшіл, жанашырлық, қайырымдылылық қасиеттері бар, кей кезде тұйық, ешкімге сенбейтін, айналасына немқұрайлы, жеке жүреді

Сенімсіздік, өкпешілдік тән болады да, ол өзінің теріс эмоциясын, адамдармен жағымды негізде қарым-қатынас орната білмеуін жасыра алмайды. Оның мінезінде қасарыспалық, өзімшілдік жиі байқалады.

Өз-өзіне сенімді, сезімдік тұрақсыздығы төмен деңгейде дамыған болады, өз-өзіне сенімсіздігі мен сәл нәрсеге ренжитін сезімталдығымен ерекшеленеді. Жеке тұлғаның бұл қасиетінің төменгі мәніне ие болған бала өз сәтсіздіктеріне ерекше күйзеледі, құрбы-кұрдастарынан өзінің қабілеті төмен деп есептейді, өз сезімін билей алмайды, жаңа жағдайға, өмірге бейімделуде психологиялық және мінез-кұлық жағынан қиындықтар сезінеді.Сабырлылық-сабырсыздық

Сабырлылығымен, ұстамды, бір қалыпты мінезімен ерекшеленеді, тәуелсіз, табанды, айналадағы адамдарға үстемдік жүргізуге талпынысының молдығы, ешкімге өз есесін жібермейтін қасиеттермен ерекшеленеді, тәуекелшілдікті, ұшқалақтықты бейнелейді.Жеке тұлғаның осы қасиеттерінен төмен бағаланаған балаларға авантюризм, жауапкерсіздік, өз мүмкіндігін артық бағалау, шектен тыс оптимизм тән. Жоғары баға алған балалар өздерін ақылды, ойлы ұстап, орынсыз тәуекелге ұрынбай, сенімді түрде әрекет етеді.

20) Тасболатова Меруерт, 17 жас

Фактор MD…………………………………………………7

Фактор А (Шизотимия - Аффектотимия)................5

Фактор B (Төменгі интеллект – Жоғарғы интеллект)…..10

Фактор C (Әлсіз Мен - Күшті Мен)……………………4

Фактор E (Ыңғайлылық - Доминанттылық)………..3

Фактор F (Ұстамдылық - Экспрессивтілік)……….8

Фактор G (Төменгі супер-эго - Жоғарғы супер-эго)……1

Фактор H (Тректия - Пармия)…………………..…4

Фактор I (Харрия - Премсия) ……………………10

Фактор L (Алаксия - Протенсия) …………………4

Фактор M (Праксерния - Аутия) ……………………6

Фактор N (Бірбеткейлілік - Әріптестілік)……7

Фактор O (Гипертимия - Гипотимия)………………8

Фактор Q1 (Консерваттілік - Радикалділік)……………9

Фактор Q2 (Тәуелділік - Қанағаттанушылық)……4

Фактор Q3 (Төменгі сенімсіздік- Жоғары сенімсіздік).....4

Фактор Q4 (Төменгі қысым-Жоғарғы қысым)…4

Фактор F1(Төменгі аландаушылық-Жоғарғы аландаушылық)….7

Фактор F2 (Интроверт - Экстраверт)……………………1

Фактор F3 (Сезгіштік - Тұрақтылық)…………4

Фактор F4 (Конформділік -Тәуелсіздік)……………8

Қоғамдық адамгершіліктік нормаларды сақтауға жоғары қасиет. Кейбір эмоциялық шешілмеген мәселелердің алдында бойсұну.

Жұмсақтық, көнгіштік, адамгершілік, тәуелділік, сыйлаушылық, күнәні өзіне алу, экспрессивтілік, басқарушылыққа бейімділік, тепе- теңдіктен тез шығады.

Бағыныштылықсыз, дербестік, қырсықтық, шиеленістік, агрессивтілік, авторитарлы мінез-құлыққа бейім, танданушылық.

Қауіп-қатерлік, досын тандаудағы ойланушылық, пессимистілік, адамдармен қарым-қатынаста ұстамдылық, келешекке эмоциялық аландаушылық.Қуаныш, импульстивтілік, аландаулықтың болмауы, әлеуметтік қарым-қатынастың маңыздылығы, шындықтағы эмоциялық жарықтылық, қарым-қатынастағы динамділік.

Зерттелінгендердің көбі: Жымсықтық, сенбеушілік, тұйықтық, объектілікке бейімділік, адамды бағалаудағы артық қаталдық, бөтендік, араласпаушылық . Тұлғааралық, жанама қарым-қатынасты орнатудағы қиындықтар.

Көпшілдік, ашық болу, табиғылық, емін-еркіндік, әріптестікке дайындық, бейімдеушілік, адамдарға назар аудару, бірігіп жұмыс істеуге дайындық, топтағы шиеліністерді жоюға көмектесудегі белсенділік, біреудің айтқанымен жүруге дайын болу. Тұлғааралық, жанама қарым-қатынасты құрудағы жеңілдік, ригидтілікке, салқындыққа, скептикалдылыққа және бөлектілікке бейім.

Адамдардан гөрі оны заттар қызықтырады. Шиеленістерден қаша өзі жалғыз жұмыс істегенді ұнатады. Дәлдікке,іс-әрекетте жеке тұлғалық қоюларға, ригидтілікке бейім. Көптеген жұмыстарда бұл жақсы. Кейбірде ол қатаң, қатал болуы бейім, ұстамды, ерекшелікке, салқын (шизотимия), аффектілі қатысушы (циклотимия); ақ көңілділікке, қарым-қатынаста жеңілдікке, эмоцмялық көрнекілікке бейім; Әріптестікке дайын, адамдарға назар аударады, ақ көңілді, бейімді, мейірімді. Адамдармен жұмыс үстіндегі әрекетке, әлеуметтік мағынадағы жағдайларды ұнатады. Ол жеке тұлғалы қарым-қатынаста жомарт, сындардан қорықпайды. Аттарды, тектерді және әкесінің аттарын, жағдайларды жақсы есте сақтайды.

Осының барлығы алынған нәтиженің жағымды аспектісі болып табылады. Ал жағымсыз аспектілерге кейбір зерттелінушілердің мәліметті баяу тануға бейімділігі. Бұны түзету үшін: өзіндік дамумен айналысу, көп кітап оқу керек және есті жаттықтыру керек.

Зерттеудің екінші этап кезеңінде корреляция әдісі арқылы алынған мәліметтерді екінші рет қайта құружүргізілді. Осы статистикалық әдістің екінші нәтижесі бірінші мәліметтер базасында оларда жасырынған статистикалық заңдылықтарды табады, сонымен қатар гипотезаларды жоққа шығару немесе дәлелдеу зерттеумен байланысты тексеріледі. Корреляция әдісі кезінде Спирманның рангті корреляция коэффиценті қолданылды- екі белгі арасындағы немесе екі профилді белгілердің корреляционды бағытты не күшін анықтау.

16 фактордың ішінен таңдалған 5 фатор арасындағы анық байланысы жоқ екені анықталды, өйткені r түсінігі 0,6319-0,8721 интервалында жоқ.

0,1-ден аз байланыс шықты және теріс байланыс:

Әлсіз Мен – Күшті мен және Бірбеткейлік – Әріптестілік (r=-0,2727);

Әлсіз Мен- Күшті Мен және Төменгі сенімсіздік – Жоғарғы сенімсіздік (r=-0,0758);

Бірбеткейлілік- Әріптестілік және Төменгі сенімсіздік – Жоғарғы сенімсіздік (r=0,0394);

Бірбеткейлілік – Әріптестілілік және Интроверт – Экстроверт (r=-0,4152);

Төменгі сенімсіздік- Жоғарғы сенімсіздік және Интроверт – Экстроверт (r=-0,0727).

Егер кореляцияның коэффициенті теріс болса, бұл қарама-қарсы байланыстың көптігін білдіреді: бір ауыспалылықтың түсінігі аз болса, онда басқаның түсінігі төмен, яғни қарама-қарсы байланыс бар.

Жеке тұлғаны зерттеуге бағытталған Р.Кэттел тестінің балаларға арналған нұсқасы

Бұл әдістеменің мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балаларды жеке тұлға ретінде зерттеуге бағытталған Р.Кэттел тестінің модификациясы болып табылады.

Тестінің сипаттамасы:

Тест баланың жеке тұлға ретіндегі негізгі қасиеттеріне сәйкес 12 бөліктен тұрады. Әрбір фактор жағымды немесе теріс мағыналы болуы мүмкін. Мысалы: «интеллектуалдық тұрғыдан жақсы дамыған» немесе «интеллектуалдық тұрғыдан даму деңгейі төмен» түрінде, сол сияқты ең төменгі және ең жоғарғы бағалардың аралығы 10 ұпайға тең, олардың орта мағынасы 5,5 болады.

Төменде жеке тұлғаға тән 11 қасиеттің сипаттамасы беріледі. Әдістеме бойынша жеке тұлғаның әр турлі қасиеттері дамуының үш деңгейі анықталады. Олар: төмен деңгей 1-3 ұпай аралығы, орта деңгей 4-7 ұпай аралығы және жоғары деңгей 8-10 ұпай аралығы. Бірақ жеке тұлғаның кейбір қасиеттері дамуының екі қарама-қарсы көрсеткіші - жоғары, төмен – бөлініп көрсетіледі. Оларға сәйкес келетін сандық баға көрсетіліп, қысқаша сапалық сипаттама берілген. Жеке тұлғаның көптеген қасиеттері күрделігі жағынан ұқсас, оларға қарсы бағыттағы көрсеткіш аталмайды. Мысалы: жеке тұлғаның бірінші зерттелетін қасиеті «экстраверсия» деп аталады, осы шкаламен өлшенетін оған қарама-қарсы қасиет «интроверсия» деп аталады, бірақ ол балада экстраверсия нашар дамыған жағдайда ғана көрінеді.

I қасиет. Экстраверсия - интроверсия; мейірімділік –суықтық.

Ашық, жылы жүзді, көпшіл, жанашырлық, қайырымдылылық қасиеттері бар балаға 8-10 ұпаймен сипатталатын жоғары баға қойылады. Осы шкаланың 1-3 ұпаймен өлшенетін төменгі бағасы тұйық, ешкімге сенбейтін, айналасына немқұрайлы, жеке жүретін балаға койылады.

Осы шкала бойынша жоғары ұпай алған бала жағымды эмоциясымен, көңілділігімен ерекшеленеді. Төмен бағаланған балаға сенімсіздік, өкпешілдік тән болады да, ол өзінің теріс эмоциясын, адамдармен жағымды негізде қарым-қатынас орната білмеуін жасыра алмайды. Оның мінезінде қасарыспалық, өзімшілдік жиі байқалады.

II қасиет. Өз-өзіне сенімділік - сезімдік тұрақсыздық.

8-10 ұпай алған бала өз-өзіне сенімді, сезімдік тұрақсыздығы төмен деңгейде дамыған болады. Осы шкала бойынша төменгі 1-3 ұпайды алған бала өз-өзіне сенімсіздігі мен сәл нәрсеге ренжитін сезімталдығымен ерекшеленеді. Жеке тұлғаның бұл қасиетінің төменгі мәніне ие болған бала өз сәтсіздіктеріне ерекше кұйзеледі, құрбы-кұрдастарынан өзінің қабілеті төмен деп есептейді, өз сезімін билей алмайды, жаңа жағдайға, өмірге бейімделуде психологиялық және мінез-кұлық жағынан қиындықтар сезінеді. Керісінше, осы шкала бойынша жоғары ұпай алған баланың әлеуметтік бейімділігі жақсы болады.

ІІІ қасиет. Сабырлылық-сабырсыздық.

8-10 ұпай алған балаларға шыдамсыздық, аса козғыштық, ұшқалақтық қасиеттер тән.

Төменгі 1-3 ұпай алған балалар сабырлылығымен, ұстамды, бір қалыпты мінезімен ерекшеленеді.

Қозғалыс қасиеті жоғары балаларға тұрақсыз зейін, жоғары қозғалыс белсенділігі тән. Жеке тұлғаның бұл касиетінің төменгі бағасы эмоционалдық бірқалыптылық, ұстамдылықты көрсетеді.

IV қасиет.Тәуелсіздік.

Бұл шкала бойынша жоғары 8-10 ұпай алған бала тәуелсіз, табанды, айналадағы адамдарға үстемдік жүргізуге талпынысының молдығы, ешкімге өз есесін жібермейтін қасиеттермен ерекшеленеді.

Төменгі 1-3 ұпай керісінше тәуекелшілдікті, ұшқалақтықты бейнелейді.

V қасиет. Ойлылық - ұрыншақтық.

Бұл қасиеттің жоғары 8-10 ұпайы баланың ақылдылығын, өзіндік пікірдің иесі екенін, оның ұстамдылығын, сақтығын, өзіне, жалпы өмірге сенімділігін көрсетеді. Төменгі көрсеткіші /1-3 ұпай/ керісінше орынсыз тәуекелшлдік, ойланбаушылықты бейнелейді.

Жеке тұлғаның осы қасиеттерінен төмен бағаланаған балаларға авантюризм, жауапкерсіздік, өз мүмкіндігін артық бағалау, шектен тыс оптимизм тән. Жоғары баға алған балалар өздерін ақылды, ойлы ұстап, орынсыз тәуекелге ұрынбай, сенімді түрде әрекет етеді.

VI қасиет. Ар-ұяттың дамуы. Жауапкершілік-жауапкершіліктің болмауы.

Бұл касиет бойынша жоғары 8-10 ұпай баладағы арлылық қасиетінің деңгейін, орындаушылық тәртіпті, жауапкершілікті бейнелейді.

Осы шкаладағы төменгі 1-3 ұпай арсыздық, жауапкерсіздіктің көрінісі:

Бұл қасиеттің болуы адамдардың көпшілігі қабылдаған нормалар мен қылықтарды баланың қалай қабылдап, орындайтындығынан көрінеді. Төменгі ұпай жинаған балалар өз міндеттеріне жауапсыз қарайтындықтан басқалардың өзіне деген сенімін жоғалтады, ата-ана, мұғалімдерімен жиі-жиі қақтығысып қалады. Жеке тұлғаның бұл қасиетінің жағымды көрсеткіші баладағы жоғары деңгейде дамыған жауапкершілікті, мақсаттылықты, ұқыптылықты көрсетеді.