7) Жоба бойынша қызметтің қысқаша сипаттамасы

Ауыз су құрамындағы Cu ²⁺ , Pb²⁺ , Zn²⁺ сияқты және тағы басқа ауыр металл иондарынан тазартуды, модификация, термиялық активтендіру және қышқылдық белсендіру үдерістері жүзеге асатын мынадай кезеңдерге бөле аламыз.

І кезең: Табиғи бентонит «Алтай - минералы» ЖШС – де өңдеп, модификацияланған күйінде пайдаланылды. Модификацияланған бентонитті пайдаланып, тазартылмаған судың құрамында көп кездесетін ауыр металл, соның ішінде, мыс, қорғасын, мырыш металдарынан судың қаншалықты тазарғанын көріп отырмыз. 1- кестеде, тазартылмаған судың құрамындағы металдардың мөлшері: Cu ²⁺ = 0,21, Pb ²⁺ = 0,11, Zn ²⁺ = 12,3 болды. Содан соң, модификацияланған, өңделген бентонитті пайдаланып, өңделген тазартылған су құрамындағы Cu ²⁺ = 0,14 , Pb ²⁺ = 0,09, Zn ²⁺ = 8,70 мөлшеріне азаяды. Негізі, судың құрамында металдардың жіберілетін шекті коэффициенттер ПДК (предельно допускаемый коэффициент) деп кестеде көрсетілген. Яғни, әрбір металдың судың құрымында бола алатын мөлшері.

1 - кесте

Металдардың иондары	Металл иондарының концентрациясы (мг / дм3)				Шығару дәрежесі, %
	Тазартылмаған суда	Тазартылан су, бентонит қатысында МОДИФИКАЦИЯ процесі	ПДК	Бентонит қатысында МОДИФИКАЦИЯ Процесінде
Cu 2+	0,21	0,14	0,001	33,3
Pb 2+	0,11	0,09	0,1	18,2
Zn 2+	12,3	8,70	0,01	29,2

Ал, судың құрамындағы иондардың шығару дәрежесі, контактілеу уақытына тікелей тәуелді. Тәжірибеде, біз контактілеу уақытын 5 – 35 мин - қа дейін өзгертіп отырдық. Контактілеу уақытын жоғарылатқан сайын, ауыз су құрамындағы металдар иондарының шығару дәрежесінің жоғарылауы байқалады. Мұнда, тазартылмаған судың құрамындағы Cu ²⁺ = 0,21 ді, Pb ²⁺ = 0,11 ді, Zn ²⁺ = 12,3 ді 100% деп санасақ, модификацияланған бентонитті пайдалана отырып, ауыз суын тазартқанда, келесі көрсеткіштерді көреміз. Яғни, Cu ²⁺ = 33,3 %, Pb ²⁺ = 18,2 %, Zn ²⁺ = 29,2 % тазарады.

Модификацияланған бентонит қатысында судағы ауыр металдардың шығару дәрежесі

ІІ кезеңде, модификацияланған бентонитті термиялық активтендіріп, тазартқан судан ауыр металдардың, мыс, қорғасын, мырыштың қаншаға азаятынын есептедік. 2 - кестеде, модификацияланған бентонит арқылы тазартылған судың құрамындағы металдардың мөлшері: Cu ²⁺ = 0,14, Pb ²⁺ = 0,09, Zn ²⁺ = 8,70 болды. Содан соң, модификацияланған бентонитті термиялық жолмен белсендіргенде, Cu ²⁺ = 0,07 , Pb ²⁺ = 0,03, Zn ²⁺ = 4,03 мөлшеріне дейін азаяды.

Металдардың иондары	Металл иондарының концентрациясы (мг / дм3)				Шығару дәрежесі, %
	Тазартылмаан суда	Тазартылан су, бентонит қатысында МОДИФИКАЦИЯ процесі	Тазартылан су , бентонит қатысында ТЕРМИЯЛЫҚ АКТИВТЕНДІРУ процесі	ПДК	Бентонит қатысында ТЕРМИЯЛЫҚ АКТИВТЕНДІРУ процесі
Cu 2+	0,21	0,14	0,07	0,001	65,6
Pb 2+	0,11	0,09	0,03	0,1	74,9
Zn 2+	12,3	8,70	4,03	0,01	67,1

2 - кесте

Судың құрамындағы иондардың шығару дәрежесіне, контактілеу уақытына тікелей тәуелділігіне байланысты, 5 – 35 мин арасында процесті бақылап отырдық. Контактілеу уақытын жоғарылатқан сайын, ауыз су құрамындағы металдардың иондарының шығару дәрежесінің жоғарылауы байқалады. Мұнда, тазартылмаған судың құрамындағы Cu ²⁺ = 0,21 ді, Pb ²⁺ = 0,11 ді, Zn ²⁺ = 12,3 ді 100% деп санасақ, модификацияланған бентонитті термиялық жолмен активтендіргенде, судың құрамынан металдардың шығу дәрежесі одан сайын өсе түседі. Яғни, Cu ²⁺ = 65,6 %, Pb ²⁺ = 74,9 %, Zn ²⁺ = 67,1 % шамасына дейін тазарады.

Модификацияланған және термиялық активтендіруден өткен бентонитті пайдаланғандағы судың құрамынан ауыр металдардың тазару дәрежесі:

ІІІ соңғы кезеңде модификацияланған және термиялық активтендендірген бентонитті H₂SO₄ күкірт қышқылымен белсендірген кезде, судан ауыр металдарды, мыс, қорғасын, мырыштың қаншаға азаятынын есептедік. 3-кестеде, модификацияланған бентонитті термиялық жолмен активтендіргенде, тазартылған судың құрамындағы металдардың мөлшері: Cu ²⁺ = 0,07 Pb ²⁺ = 0,03, Zn ²⁺ = 4,03 болды. Содан соң, модификацияланған және термиялық жолмен белсендірген бентонитті H₂SO₄ кікірт қышқылымен активтеген кезде, үлкен сорпциялық Cu ²⁺ = 0,07 , Pb ²⁺ = 0,03, Zn ²⁺ = 4,03 мөлшеріне дейін азаяды.

Металдардың иондары	Металл иондарының концентрациясы (мг / дм3)						Шығару дәрежесі, %
	Тазартылмаан суда	Тазартылан су, бентонит қатысында МОДИФИКАЦИЯ процесі	Тазартылан су, бентонит қатысында ТЕРМИЯЛЫҚ АКТИВТЕНДІРУ процесі	Тазартылан су, бентонит қатысында H2SO4 4сағ процесі	ПДК	Бентонит қатысында H2SO4 4сағ процесінде
Cu 2+	0,21	0,14	0,07	0,001	0,001	99,6
Pb 2+	0,11	0,09	0,03	0,01	0,1	94,3
Zn 2+	12,3	8,70	4,03	0,01	0,01	99,5

3 - кесте

Ауыз суын H₂SO₄ күкірт қышқылымен активтелген бентонитпен өңдегенде, иондардың шығару дәрежесі, контактілеу уақытына байланысты, 35 мин ішінде максималды деңгейде жоғары болады, толығымен дерлік тазарады. Мұнда, тазартылмаған судың құрамындағы Cu ²⁺ = 0,21 ді, Pb ²⁺ = 0,11 ді, Zn ²⁺ = 12,3 ді 100% деп есептесек, модификацияланған, сондай – ақ термиялық жолмен активтендірілген бентонитті күкірт қышқылымен активизациялап, сумен өңдегенде, су құрамынан металдардың шығу дәрежесі ең үлкен нәтижеге жетеді. Атап көрсетсек, Cu ²⁺ = 99,6 %, Pb ²⁺ = 94,3 %, Zn ²⁺ = 99,5 % - ға максималды көрсеткішке жетеді. Ең үлкен сорпциялық қасиетке қышқылдық активизация кезінде ие болады.

2 кезеңнен, яғни модификацияланған және термиялық активтендірген бентонитті H₂ SO₄ күкірт қышқылымен активизациялап, суды өңдегенде, судың құрамы толығымен дерлік, 99 % - дай тазарады.