Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
УМКД 2 семестр.doc
Скачиваний:
7
Добавлен:
01.04.2025
Размер:
545.28 Кб
Скачать

2. Төмендегі сөздердің аудармасымен танысыңыз.

Алдамшы – обманчивый

Бағытталған – направленный

Зұлымдық – жестокость

Қайрат – энергия

Қайырымдылық – доброта; жалостливость

Қарапайым – простой

Құндылық – ценность

Нағыз – настоящий

Өмір – жизнь

Рухани – духовный

Соңғы жылдары – в последние годы

Тәмамдап – закончить

Шақыруы бойынша – по приглашению

3. Мәтіннің жоспарын құрыңыз.

4. Берілген сөздер мен сөз тіркестерімен сөйлем құрастырыңыз.

Қатысу, мұра, өкімет, сан қырлы, түсу, шығару.

5. Мәтінінің мазмұнын айтып беріңіз.

7 практикалық сабақ.

Модулдің аты: Адам және табиғат егіз

Сабақтың тақырыбы: Қазақстанның экологиясы

1. Мәтінді оқыңыз.

Соңғы жылдары экология туралы пікірлер жиі айтылып жүр. Алғашқы рет экология деген ұғымды (1866 ж.) ғылымға неміс ғалымы Эрнест Геккель енгізген. Экология мағынасы гректің "Эко-Ойкос" деген сөзінен шыққан, үй, бізді қоршаған орта, біз өмір сүретін айнала деген ұғымды білдіреді. Демек, өзің тұрған үйді қалай таза ұстасаң, қоршаған табиғатты да солай таза сақта, соған өз үлесіңді қос.

Бүгінде табиғатты қорғау ісі бүкіл дүние жүзілік проблемаға айналды. Қазіргі уақытта Қазақстанның табиғат байлығын қорғау мәселесі ең негізгі мәселелердің бірі болып отыр. Еліміздің экологиялық проблемаларын айтқан кезде, алдымен Арал, Балқаш, Семей қасіреттерін ауызға аламыз. Бар жоғы 30 жылдың ішінде айдынды теңіз аталған Арал тартылып, екіге бөлінді. Тұзы көтеріліп, қышқыл жауын-шашын болып жауатын болды.

Әр түрлі зиянды заттардың биосферадағы таралуы тіршілікке көп зиянын тигізуде. Соның салдарынан атмосфераны ластаушы қосылыстар түтін тұманына айналуда. Ең қауіптісі өте ыстық күндері пайда болатын фотохимиялық құрғақ түтін ауаның ластығын, улылығын арттыра түседі. Тянь-Шань тауының баурайында орналасқан Шымкент, Тараз, Алматы, Өскемен қалаларының ауасы басқа қалаларға қарағанда бірнеше есе көп ластанған. Олардың басты себебі - осы қалаларда өнеркәсіп орындарының көп ластаушы қосылыстар

2. Төмендегі сөздердің аудармасымен танысыңыз.

Енгізу - внедрять

Жауын-шашын - осадки

Жиі - часто

Қасірет – трагедия, бедствие

Қорғау - охранять

Қосылыс - соединение

Қышқыл - кислота

Ластау - загрязнение

Пікір - мнение

Тартылу - высыхать

Ұғым – понятие

3. Сұрақтарға жауап беріңіздер.

  1. "Эко-Ойкос" сөзінің мағынасы не?

  2. Бұл сөзді ғылымға кім енгізген?

  3. Қазіргі таңдағы басты проблема не?

  4. Қай жерлердің экологиялық жағдайы өте төмен?

4. Мәтін бойынша сөйлемді толықтырыңыз.

1. Экология мағынасы ........................... «.........................» деген сөзінен шыққан, үй, біздің қоршаған орта, біз өмір сүретін айнала деген ұғымды білдіреді. 2. Алғашқы рет экология деген ұғымды ғылымға неміс ғалымы ........................... еңгізген. 3. Тұзы көтеріліп , қышқыл .................................... болып жауатын болды.

5. Сөздер мен сөз тіркестерінен сөйлем құраңыз.

Ұғым, енгізген, қасірет, тартылу, зиянын тигізу, ластаушы қосылыстар, шоғырлану.