84.Ауа құрамындағы со2 мен о2 мөлшерін анықтау әдісін талдаңыз.

Тыныс алу деп аудан оттегін сіңіріп,көмір қышқыл газын шығаруын қамтамасыз ететін өзара байланысты көптеген үрдістерді айтады.Оттегінің қатысуымен организмде тотығу үрдісі өтеді.Құрамындағы органикалык заттардын тотыгуы нәтижесінде жасушалар мен тіндерге тіршілікке кажет энергия пайда болады.Мұнымен катар тотыгу барысында көмір қышқыл газы түзіледі.Бұл газ уакытында сыртка шыгарылып тұрмаса көптеген тіршілікке кажет үрдістер токтап денеде су тұрактылығы,жылу тұрактылығы бұзылады да адам өміріне кауіп туады.Демек,организм ауадан үздіксіз оттегін алып,ұдайы көмір қышқыл газын сыртка шыгарип тұрса ғана өмір сүре алады.Яғни,ауа құрамындағы СО2 мен О2-ні кандай әдіспен жүретінін былай талдаймыз:О2-ні жұтканда бірінші кеңсірік аркылы сосын бронхымен өкпеге жетеді.Өкпедегі ауа көпіршіктеріне барып капилярларга тарайды да одан әрі денеге тарайды.Сол капилляр канның құрамындағы канның түсі көк түске айналып өкпеден ары карай бронхы аркылы сыртка шыгады.сойтіп СО2 сыртка шығады. Сондаоттегінжұтып,көмірқышқылды сыртқа шыгару тыныс алуды қарастырады.Тыныс алу кезінде ауа газдарды өкпеге әкеліп,өкпеден қайтадан атмосфераға шығарады,және өкпе көпіршіктеріндегі газдармен алмасып отыруы да осы әдіске байланысты.Газдардың өкпеден тінге,тіннен өкпеге қан ағынымен тасымалдануы,тін мен кан арасында газ алмасуына ыкпалын тигізеді.осы айткан барлык әдістер аркылы ауа құрамындағы СО2 мен О2ні анықтауымызға болады.

85 )Есте сақтау қабілетін анықтау әдісін талдаңыз . Ес— адамның бұрын көрген, естіген, білген нәрселері мен бейнелерін ойында ұзақ уақыт сақтап, қажет кезінде қайта жаңғырту қабілеті, жүйке жүйесінің негізгі қызметтерінің бірі. Адамның есте сақтау қабілеті үнемі дамып, жетіліп отырады. Ертедегі грек философы Аристотель әр түрлі нәрселер мен бейнелердің есте әсерлену (яғни сақталу) сипаттарын үш топқа бөледі: а) әсерленген нысанның белгілі бір кеңістік пен уақытқа ұштаса қабылдануы; ә) әсерленген нысанның басқа бір нысанға өзара ұқсастығы; б) олардың бір-бірінен айырмашылығы мен қарама-қарсылығы.

Осыған орай ол нәрселер мен бейнелердің есте ассоциациялануы түрлерін алғаш зерттеп тұжырымдады: 1) аралас не іргелес ассоциациялар (мысалы, түс — сары); 2) ұқсас ассоциациялар (мысалы, қарындаш, дәптер); 3) қарама-қарсы ассоциациялар (мысалы, ақ — қара; ұзын — қысқа). Естің физиологиялық сипатын орыс физиологы И.П. Павлов зерттеді. Ол ассоциацияларды шартты рефлекс теориясымен түсіндіріп, ми қабығындағы екі қозу процесінің қабаттасып келуінен пайда болып, сан рет қайталау нәтижесінде бекіп отыратын уақытша байланыстар деп атады. Қазақ ғұламасы Абай ес туралы“Отыз бірінші сөзінде”: “Естіген нәрсені ұмытпастыққа төрт түрлі себеп бар: бірінші — көкірегі байлаулы берік болмақ керек; екінші — сол нәрсені естігенде иә көргенде ғибратлану керек, көңілденіп, ынтамен ұғу керек; үшінші — сол нәрсені ішінен бірнеше уақыт ойланып, көңілге бекіту керек; төртінші — ой кеселді нәрселерден қашық болу керек”, — дейді. Ес адамның әр алуан іс-әрекеттерімен байланысты болып, тіршілікте аса маңызды қызмет атқаратын болғандықтан, оның түрлері мен көріністері де әр қилы. Психикалық белсенділік сипатына байланысты ол қимыл-қозғалыс есі, эмоциялық-сезімдік ес, бейнелі-көрнекілік ес және сөздік-мағыналық (логикалық) ес болып бөлінеді. Іс-әрекеттің мақсат сипатына қарай ерікті ес, еріксіз ес болып бөлінеді. Есте қалдыру арнайы есте қалдыру, еріксіз есте қалдыру болып екіге бөлінеді. Еріксіз есте қалдыруда адам алдына арнайы мақсат қоймайды. Ал арнайы есте қалдыру үшін мынадай шарттар қажет:

1) арнайы мақсат қою, оны меңгеруге ұмтылу;

2) Есте қалдырудың қоғамдық, тәжірибелік мәнінің адам қажетіне байланысты болуы;

3) Есте қалдыруды жоспарлап, оқыған материалдардың ішінен еске түсерлік түйінді мәселелердің мәнін білу;

4) сол мән-мағыналарды түсіну үшін оларды ойлау процесімен тығыз ұштастыру;

5) қабылдаған нәрселерді өз сөзімен құрастыру, сөйтіп, қажетті материалдарды есте қалдыруды жеңілдету.

Есте сақтаудың тиімді әдісі қажетті материалдарды жаттап алу. Ғылымда есті дамытуға арналған жаттау тәсілін мнемоника (жаттап алу амалы) деп атайды. Қайта жаңғырту еріксіз және арнайы болып екіге бөлінеді. Еріксіз қайта жаңғырту — мақсатсыз жүзеге асады. Мысалы, музыканттың белгілі ән-күйлерді күнде орындауы. Арнайы қайта жаңғыртуда белгілі мақсат болады. Адам оған өзінің ерік-күшін жұмсайды, арнайы әдіс-тәсілдер қолданып, бұрынғы қабылдағандарын қайта жаңғыртады. Ұмыту дегеніміз — қабылдағанды, есте қалдырғанды қажет болған кезде еске түсіре алмау, танымау. Ұмыту жүйке қызметінің күйіне байланысты. Жүйке жүйесі әбден шаршағанда не ауруға ұшырағанда адамда ұмытшақтық пайда болады. Мұндай құбылыс психологияда амнезия деп аталады. Бұл құбылыстар мидағы тежелу, өшу заңдылықтарына байланысты. Бірақ ұмытылған нәрсе бір кезде жаңғырып, еске түседі. Бұл ес процесінде реминисценция делінеді.

1)Экологиялық физиологияның мақсаттары мен міндеттерін талдаңыз?.2)Жаңа табиғаттық климаттық жағдайдағы адам бейімделуінің ерекшеліктерін сипаттаңыз3) Адам және уақыт. Оның хроноэкологиясы.

4)Биоырғақтарды жіктеу дәне оған сипаттама беріңіз?

5)Табиғи бейімделудің физиологиялық механизмдерін талдаңыз?

6)Изотермия дегеніміз не?

7)Жоғарғы температура жағдайында бейімдеушілік?

8)Физиологиялық функциаларының маусымдық өзгерістерін талдау?

9)Биологиялық ырғақтың түрлеріне сипаттама?

10)Гиподинамияның организмге әсері?

11)Гиподинамия дегеніміз не?мысал келтір?

12. Адаптация дамуының кезеңдері?

13. Десинхроноз. Оның түрлеріне сипаттама беріңіз.

14. Созылмалы және өткір гиподинамияның даму динамикасын сипаттаңыз.

15. Қысқы інде жатып ұйықтау кезіндегі физиологиялық өзгерістерді талдаңыз

16. Қоршаған ортаның факторларының әсеріне бейімделуі түрлерін талдаңыз.

17. Гипоксияның түрлері. Жалпы сипаттама беріңіз.

18. Бейімделудің даму кезеңдері. Жалпы сипаттама беріңіз.

19. Стресс түрлері. Кезеңдеріне толық тоқталыңыз.

20. Гипокинезия. Қай кезде туындайды. Механизмі.

21. Үштік биоритм дегеніміз не? Мысал келтіріңіз.

22. Дене температурасының маусымдық өзгерістері.

23. Адам және жағымсыз радиялық орта факторларын талдаңыз.

24.Биологилық ырғақтар. Тәуліктік ырғақтылықтың механизімін талдаңыз.

25. Стресс факторларының адам ағзасының физиологиялық көрсеткіштеріне әсерін талдаңыз. Стресс

26.Бейімделу процесінің даму кезеңдеріне сипаттама беріңіз.

27. Циркадианды ырғаққа жалпа сипаттама беріңіз.

28.Бейімделудің арнаулы және арнаулы емес реакцияларын талдаңыз.

29. Жануарлардың ас қорыту жүйесіндегі айырмашылықтарды талдаңыз.

30.Үлкен және кіші қанайналым жүйелерін сипаттаңыз. Схема түрінде жазыңыз.

31.Организмнің бейімделу реакцияларының жалпы заңдылықтары.

32.Жүректің құрылысы. Жұмыс істеу механизімін түсіндіріңіз.

33)Омыртқалы және Омыртқасыз жануалардың тыныс алу жүйесінің айырмашылығын талдаңыз

34) Омыртқалы және Омыртқасыз жануарлардың жүрек құрылысының айырмашылығын талдаңыз. Омыртқалы жануарлардың жүрек құрылысы

35) Ағзаның түзілісі, нәсілдер өмір сүру ортасы

36)Физиологиялық аштық дегеніміз не?пайдасы мен зиянын түсіндіріңіз

37) Қан көрсеткіштеріне жалпы сипаттама

38)Адам мен жануарлардың қан көрсеткіштеріндегі айырмашылықтарды түсіңдіріңіз.

39)Құстар мен Суда тіршілік ететін жануарлардың тыныс алу жүйесіндегі айырмашылықтарды түсіңдіріңіз.

40) Пойкилотермді организмдердің температураға бейімделуі

41)Сүт қоректі жануарлар мен бауырмен жорғалайтын жануарлардың тыныс алу жүйесінің айырмашылықтарын талдаңыз.

42) Тыныс алу кезінде қандай бұлшық еттер жұмыс істейді?Мысал келтірітіз.

43) Гомойтермді организмдердің температураға бейімделуі

44)Қанның физикалық және химиялық қасиеттеріне жалпы сипаттама беріңіз.

45.температураға байланысты организмдер тобын талдаңыз

46.Маусымдық және мезгілсіз ұйқыға жалпы сипаттама

47. Қысқы уйқыны күшейтетін не тежейтін заттар тобын талдаңыз

48.Этология-қандай ғылым саласы

49.Жануарлардың қоршаған орта температурасына бейімдеушіліктерін түсіндіреді.

50.өкпедегі газ алмасу процесіне жалпы сипаттама

51. Aнализаторлар жіктелуін талдау Анализаторлар немесе талдағыштар (анализаторы);

52. Аскорыту түрлеріне жалпы сипаттама

53.Тыныс алу кезеңдеріне жалпы сипаттама

54.Инспирация және экспирация еттерінің жұмыс істеу кезеңдерін түсіндіріңіз

56. Бауырдың атқаратын қызметі.

57. Ас қорыту ферменттерін талдаңыз

58.Өттің құрамы мен қызметін түсіндіріңіз.

59,60,62. Өкпенің тіршілік сыйымдылығы.

61. Адамдардағы дем алу қозғалыстарын графикалық тіркеу әдісіне талдау жасау

63. Адамның қан қысымын анықтау әдісіне талдау жасау.

64. Негізгі зат алмасу мөлшерін кестемен есептеу

65.Рид формуласымен негізгі зат алмасуын есептеу

66. Көз өрісін анықтау әдісін жазыңыз

67.Көз торындағы соқыр таңбаны көру әдісін сипаттаңыз

68. Дәм сезімін анықтау әдісін жазыңыз

69. Қан топтарын анықтау тәсілін жазыңыз

70. Адамның артериалды қысымын анықтау әдісін сипаттаңыз

71. Артерия қысымының, пульстың жүктемеден кейінгі өзгерісін анықтау әдісін жазыңыз

72. Қандағы лейкоциттер санын есептеу әдісін жазыңыз

73. Қанның түсті көрсеткіштерін есептеу жолдарын талдаңыз

74. Қандағы гемоглобин мөлшерін анықтау әдісін талдаңыз.

75. Қандағы эритроциттер санын анықтау

76 )Адамның назарын қажет ететін жұмысты істеу кезінде жұмыс қарқындылығын талдаңыз.

77)Адамның жоғары және төменгі температурасы.Терінің адаптациясын анықтау әдісін талдаңыз

78.Қан айналымының токтауының температурага әсерін аныктау әдісін талдаңыз.

79) Дене температурасының адаптациясын анықтау әдісін талдаңыз.

80 ) Терінің сезімталдығын зерттеу әдісін талдаңыз.

81)Адамдардағы дем алу қозғалысын анықтау әдісін талдаңыз

82) Қажетті ақпараттарды белсенді түрде есте сақтау әдісін талдаңыз.

83 )Қысқа уакыт ішінде есте сақтау қабілетін талдаңыз

84.Ауа құрамындағы СО2 мен О2 мөлшерін анықтау әдісін талдаңыз.

85 )Есте сақтау қабілетін анықтау әдісін талдаңыз