64. Негізгі зат алмасу мөлшерін кестемен есептеу

Зат алмасу - организмде жүріп жататын барлық химиялық процестердің жиынтығы.

Бұл организмнің тіршілік қабілетін сақтау және сыртқы ортамен қарым-қатынасын, организмге қоректік заттардың еніп, олармен ферменттер әсерінен ыдырауын, пайда болған жай заттардың клеткалар мен органдарға тасымалданып, олардың тотығуын, энергия бөлініп шығуын, клетка құрамындағы түзілістердің биосинтезделуін және қорытылған өнімдердің организмнен бөлініп шығуын қамтамасыз етеді. Клеткадағы қандай да болса, бір заттың белгілі бір тәртіппен ферменттік айналуға түсуін – метаболизмдік жол, ал осы кезде пайда болатын аралық өнім – метаболиттер деп аталады. Метаболизмнің қарапайым молекулалардан күрделі құрылымдық заттардың түзілу реакциясын – анаболизм, ал бұған қарама-қарсы өтіп жататын процесті катаболизм дейді. Жасыл өсімдіктерде фотосинтез нәтижесінде түрлі көмірсулар түзіледі. Жануарлар, әдетте осы көмірсулармен қоректенеді. Қарапайым қанттар қанмен жануарлар денесіне таралып, күрделі полисахарид – гликогенге айналады. Метаболизм нәтижесінде көмірсулар (пируват) органикалық қышқылға, одан әрі майға, көмірсудан пайда болған органикалық қышқылдар аммиак азотымен реакцияласу нәтижесінде амин қышқылына, май, белоктар метаболизм нәтижесінде ыдырап, соңында несеп зәрі, аммиак, көмірқышқыл газы, т.б. қарапайым заттарға айналады.

Адам мен жануарлар организміндегі метаболизм процесін реттеуде жүйке жүйесінің атқаратын (әсіресе, үлкен ми сыңарлары қыртысының) маңызы зор. Организмнің дамуы, өсуі, т.б. Метаболизм заңдылықтарына бағынады. Адамда метаболизм процесінің ауытқуы байқалса, адам ауруға шалдығады.

Адамның зат алмасу мөлшерін кестемен есептеу арқылы біз оның мөлшері неге байланысты және қалай өзгеретінін білеміз. Жұмысқа сантиметрлік таспа, таразы, негізгі зат алмасуын анықтайтын кестені пайдаланамыз. Жұмыстың барысы: адамның бойы мен салмағын өлшейді. Кесте бойынша негізгі зат алмасу мөлшерін есептейді. Ер адамның зат алмасуы әйелдерден 10% жоғары.

Мысалы, ер адамның бойы-168, салмағы-58, жасы-19да. А кестесі бойынша 1210 санына тең болды. Ал Б кестесі горизонттық сызық(19жас) және вертикаль бойынша (168), түйіскен жері 246. Содан соң екі санды қосамыз: 1210+246=1456Ккал.

65.Рид формуласымен негізгі зат алмасуын есептеу

Жұмыстың мақсаты: Зат алмасуының қан қысымымен байланысты екенін білу.

Жұмысқа қажетті құрал-жабдықтар: Сфигмонометр, фонендоскоп, секундомер.

Жұмыстың барысы: Адамның бір минуттағы пульс санын өлшейді. Коротков әдісімен қан қысымын өлшейді. 3 рет өлшеуді қайталағаннан кейін, осы сандардың нормадан бұрыстық процентін мына формуламен есептейді: ПБ=0,75/ПС+ПҚ. 0,74/=72.БП

• Нормадан бұрыстық процент, ПС- пульс саны, ПҚ-пульстік қысым.

Мысалы: пульс -75, артериялық қысым-120/80 мм, нормадан бұрыстық процент =0,75*[75+/120-80/*0.74]-72=0.75*[75+40*0.74]-72=6.45

Рид формуласын жеңілдететін номограмма. Бұл 3 бағаналы сандардан тұрады. Пульс саны мен пульстық қысымды линейкамен қосып, нормадан бұрыстық процентін табады.

Қорытынды: Пульс-75

Қысым-110/70

ПБ=0,75 * [75 + (110-70) * 0.74] - 72=0.75 * 120.6 - 72= 6.45%