13. Десинхроноз. Оның түрлеріне сипаттама беріңіз.

Десинхроноз аса жылдамдықпен және бірнеше сағаттық белдеулерді аз уақыттың ішінде ұшып өтетін реактивті самолеттерді пайдаланумен байланысты зерттеушілердің назарын өзіне аудара бастады. Трансмеридиандық ұшу арқылы жаңа жерге барған адамдардың ұйқысы бұзылып, тәбеті жоғалатын болған, тез шаршап, жұмыс қабілеті төмендеген. Біраз уақыттан кейін бұл құбылыс жоғалады да адам бұрынғы қалпына қайтып оралады. Десинхроноз ішкі және сыртқы болып бөлінеді. Қалыпты жағдайдағы ұйқы мен сергектік еңбекпен демалыс ырғақтылығының жаңа жерде бұзылуы организмнің физиологиялық функциаларының тәуліктік ырғақтылығының ертеден қалыптасқан үйлесімді әрекеттерінің бұзылуы есебінен жүреді, мұның өзі ішкі десинхроноздың көрінісі болып саналады. Сонымен бірнеше сағаттық еңбектерді жылдам ұшып өткен адамдардың алдымен аса маңызды тіршілік функ/ры ұшып келген нүктесіндегі күн мен түннің теңелуі ауысуымен сәйкес келмейді, нәтижесінде сыртқы десинхроноз пайда болады. Ішкі ағзаның өз ырғақтылығының ұйқасуы бұзылғанда пайда болады. Сыртқы биоырғақтылықтары қоршаған ортаның ырғақтылық кездері алмасуында туады. Сонымен бірге десинхронозды жіті және созылмалы айқын және жасырын деп жіктейді.

14. Созылмалы және өткір гиподинамияның даму динамикасын сипаттаңыз. Гиподинамия (қозғалыстың төмендеуі, грек тілінен күш жетіспеушілігі) — организм функцияларының бұзылуы (тiрек-қимыл аппараты, қан айналулар, тыныс, ас қорыту) қимыл белсендiлiгiнiң шектеуiнде, төмендету бұлшық еттердiң қысқартуының күштерi. Қимыл аздығының көп таралғандығы урбанизациямен өседi, автоматтандыру және коммуникацияның құралдарының рөлi еңбектiң механикаландыруы, үлкеюмен байланысты. ГИПОДИНАМИЯ созылмалы және жіті деп бөлінеді. Сондай-ақ бүкіл организмнің қозғалыс әрекетінің жаппай ішектелуін жалпы гиподинамия, ал жеке бұлшық ет қимылының шектелуін жергілікті гиподинамия деп ажыратады. Созылмалы гиподинамияда еңбек пен тұрмысқа байланысты күнделікті қимыл-қозғалыс белсенділігі төмендейді. Бүл .көбінесе аз қимылдайтын, отырып жұмыс істейтін кісілерде байқалады. Олардың организмінде мүшелер мен жүйелердің әрекеттік белсенділігі әлсіреп, реттеуші механизмдер нашарлайды. Сондықтан организмнің әр түрлі әсерлерге шыдамдылығы азаяды. Қозғалыс белсенділігі көп жылдар бойы шектелсе, бұлшық ет талшықтарының атрофиясы туады, яғни олар семеді. Ет талшықтары жіңішкеріп, гликоген мен энергия қоры азаяды, маймен қатпарланады. Қозғалыс әрекетінің күші мен төзімділігі кемиді, қимыл-үйлесім төмендейді, еттер тонусы әлсірейді. Осының салдарынан тұлғаның қалпы өзгеріп, ауырсыну синдромы пайда болады. Гиподинамия зат алмасудың төмендеуіне жол ашады. Энергия шығыны азайып, тотығу реакциясының қарқыны мен ферменттердің белсенділігі нашарлайды, газ алмасу өзгеріске ұшырайды. Жіті гиподинамия қозғалыс белсенділігін күрт тоқтатқан адамдарда байқалады. Организмде ет-жүйке аппаратының жұмысы және оны вегетативтік жабдықтау, әсіресе афференттік серпіністер және эндокриндік ықпал жедел өзгереді. Өйткені бұлшық еттердің әрекеті және ішкі ағзалардың қызметі төмендейді. Әуелі орталық жүйке жүйесі зардап шегеді. Тамыр тонусы, зат алмасуы, жүйке орталықтарының өзара әрекеттесуі, ұйқы және тәбет бұзылады, жүрек аритмиясы пайда болады. Клиникада гиподинамияны амалсыз және міндеттеу деп бөледі. Бұл көбінесе ауруы ұзаққа созылған науқастарда болады (мысалы: естен тану, бұлшық ет әлсіздігі, ауыр жарақат, сүйек жегісі және т.б.). Кейде ол клиникада тыныс алу, жүйке, жүрек-қан тамыр, тірек-қимыл ауруларында әдейі қолданылады.